Denkstroming Verlichting

De Verlichting is een stroming geweest die in grote delen van de Westerse wereld een verandering in het denken teweeg heeft gebracht. De denkstroming is niet onder één discipline te vatten: politieke, economische en religieuze opvattingen stonden destijds op losse schroeven. Over het algemeen braken veel ‘verlichtingsfilosofen’ met de oude hiërarchische structuren van kerk en monarchie. Sommige filosofen waren radicaal, anderen weer gematigd. Gelijkheid en vrijheid stonden centraal bij de radicalen. Rede en ratio stonden met name centraal bij de Gematigden.

De Verlichting is een periode in de Westerse geschiedenis die tegenwoordig vaak in debatten wordt aangehaald. Men vergeet dan bijna dat het een zeer diverse beweging was en zeker niet onder één noemer terug is te brengen, in inhoud, periode en geografie niet. Wat wel over alle verlichtingsfilosofen gezegd kan worden is dat deze ideeën een diepgaande invloed hebben uitgeoefend in het Westen. Hoe moest de maatschappij worden ingericht en worden bestuurd? Vanuit welke kennis kon je eigenlijk het beste wetenschap beoefenen? En wat was eigenlijk goed of slecht? (opvattingen over moraal).

De belangrijkste kernprincipes van het Verlichte denken op een rijtje:

1. Het natuurrecht
Erfenis van 17e eeuwse filosofen zoals John Locke (afbeelding). Het natuurrecht was een universeel, voor ieder individu geldend recht. Daartoe behoorde bijvoorbeeld het recht op leven en vrijheid en eigendom. Het kon worden gekend met behulp van de menselijke rede, dus iedereen kon het daarom kennen.

2. Vrijheid
Vele Verlichtingsdenkers koesterden het vrije, autonome individu als ideaal: