![]() |
![]() |
In 1776 schreef de Schotse geleerde Adam Smith zijn belangrijkste boek Wealth of Nations. Hij wordt gezien als de grondlegger van moderne ideeën omtrent de vrijemarkteconomie.
Vrijheid van economisch handelen stelde hij centraal: ieder mens wist volgens Smith zelf het beste wat in zijn voordeel was. De natuurwetten waren volgens zijn theorie ook van toepassing op de economie. Adam Smith was een typische Verlichtingsdenker met een sterk geloof in de maakbaarheid van de samenleving. Daarin paste het verhaal dat de mens de economie naar zijn hand kan zetten. Een gezonde economie was volgens Smith georganiseerd naar het principe van de vrije markt. De vraag in hoeverre vrijheid op economisch gebied mag gaan en waar de rol van de overheid begint, is nog steeds actueel.
![]() |
![]() |
Descartes, die 20 jaar lang in de Republiek der Nederlanden woonde en werkte, ontwikkelde in samenwerking met andere wetenschappers een rationele kijk op de wereld. In een rationeel wereldbeeld is geen plaats voor het geloof in wonderen.
De opvatting van Descartes was dat zintuigen vaak onduidelijke kennis voortbrengen: de menselijke waarneming is subjectief. Hij kwam tot de conclusie dat kennis die het verstand voortbrengt betrouwbaarder is dan kennis op basis van waarneming via de zintuigen. Zijn credo ´Ik denk, dus ik besta’ vloeit voort uit die aanname. Descartes zag het menselijk verstand als bron van zuivere kennis.
![]() |
![]() |
Montesquieu is een van de grondleggers van de sociologie en politicologie. In zijn hoofdwerk L'esprit des lois (Over de geest der wetten) legde hij de basis voor deze wetenschappen.
De maatschappij was volgens Montesquieu net als de natuur, onderhevig aan wetmatigheden. Hij pleitte voor een strikte scheiding der machten, het idee van de Trias Politica, bestaande uit een uitvoerende, een wetgevende en een rechterlijke macht. Onderlinge controle van de drie machten zou voorkomen dat één macht de overhand kreeg.
Een dergelijk politiek systeem waarborgde een vrij leven voor haar burgers met een grotere mate van gelijkheid. In onze huidige tijd vormen de ideeën van Montesquieu nog steeds de grondslag van onze maatschappij.
![]() |
![]() |
Diderot was een Verlichtingsdenker met een vrijwel ongeremd geloof in de vooruitgang. Zijn wetenschappelijk werk was een poging om het totaal aan weten samen te vatten. Het resultaat de encyclopedie, was een naslagwerk waar wetenschappers en publicisten gezamenlijk aan werkten.
Diderot omschreef het doel van de encyclopedie als het bijeenbrengen van waardevolle kennis. De verzamelde kennis zou volgens Diderot beschikbaar moeten zijn voor zowel tijdgenoten als voor toekomstige generaties. Met de verspreiding van kennis door middel van de encyclopedie had Diderot een duidelijk doel.
Kennis en scholing maakten mensen tot betere en deugdzamere wezens waardoor de samenleving als geheel zou verbeteren. Tegen de encyclopedie was veel weerstand. Vooral de nadruk op religieuze vrijheid die Diderot aanhing, was aanleiding tot het verbod op de encyclopedie.