De Republiek, een staatsvorm gebaseerd op medezeggenschap van de delen en zonder erfelijk vorst aan het hoofd, was uitzonderlijk in Europa. Behalve enkele kleine republikeinse stadsstaten in Italiƫ zoals Milaan en Venetiƫ, was de Republiek der Nederlanden in de 17e eeuw een onbekende (en ongewilde) staatsvorm.
Europa was in handen van de grote vorstenhuizen, van de Spaanse en Oostenrijkse Habsburgse koningshuizen, het Engelse koningshuis en de Franse Bourbons. Het Duitse rijk was een ware lappendeken van hertogdommen en kleine vorstendommen.
De totstandkoming van de republikeinse staatsvorm in de Nederlanden ging lijnrecht in tegen de tendens van machtsconcentratie in handen van vorsten en koningen zoals dat in de meeste andere Europese landen het geval was.