Italiaanse stadstaten

Europa werd in de late Middeleeuwen geteisterd door economische neergang en pestepidemieën. De handel concentreerde zich rond de Middellandse Zee en daarom vinden we in het Italië van de 14e eeuw de rijkste steden van Europa zoals Milaan, Venetië, Genua en Florence. Hoewel deze delen van Italië officieel deel uitmaakten van het Heilige Roomse Rijk, waren de stadsstaten in de praktijk zelfstandig en onafhankelijk van een vorst of Rooms-katholieke kerk.

De steden kenden een levendige handel waar kooplieden actief deelnamen aan het stedelijk bestuur. De meeste genoemde steden kenden een republikeinse regeringsvorm. Door handel rijk geworden kooplieden waren in staat een leven te leiden dat uit meer bestond dan gehoorzaamheid aan vorst, kerk en God. Er ontwikkelde zich een nieuwe mentaliteit waarin het leven in het hier en nu centraal kwam te staan. Dat resulteerde onder meer in een grote belangstelling voor kunst, wetenschap en architectuur. De rijke elite leverde de financiële basis voor de opbloei van kunsten en architectuur.

Afbeelding: De Florentijnse Dom, ontworpen door Filippo Brunelleschi (1377-1446). Hij ontwierp een geniale techniek waarmee hij een gewelf met zelfdragende constructie van ongekende omvang kon bouwen. Het bouwwerk greep terug op de klassieke leer van de volmaaktheid van de cirkel.