Handel
Met het veiliger worden van de wegen in de 11e eeuw en de stijgende landbouwopbrengsten kwam de handel op. Kooplieden en marskramers reisden van de ene jaarmarkt naar de andere. Het aanbod op een grote jaarmarkt was enorm. Omdat in latere eeuwen de contacten met verre gebieden toenam, werden markten plaatsen waar ook exotische specerijen als saffraan en gember werden verkocht. Markten waren verzamelplaatsen waar veel mensen bij elkaar kwamen. Dit gegeven trok dit ook mensen aan met een marginaal bestaan zoals kwakzalvers, minstrelen en bedelaars.
Handwerklieden
De ambachtelijke productie van gebruiksvoorwerpen kwam in de periode 10e - 13e eeuw steeds meer in handen te liggen van gespecialiseerde ambachtslieden. De stijging van de landbouwproductiviteit maakte beroepen mogelijk die buiten de landbouw lagen. Dat proces werd versterkt omdat boeren door de betere technieken minder horigen nodig hadden.
Op de plaatsen waar handel werd gedreven, in nederzettingen en steden
vestigden zich professionele ambachtslieden.