Wat is dementie?
Dementie is een hersenaandoening waarbij het gehele verstandelijk functioneren steeds verder achteruit gaat, zodanig dat het normale leven niet meer mogelijk is en men langzaam maar zeker totaal afhankelijk wordt van de hulp van anderen.
Wat wordt er allemaal aangetast als je dementie hebt?
Het geheugen, korte- en langetermijngeheugen, stemming, gedrag, taalgebruik (afasie), motorische planning (apraxie) en de herkenning van mensen en voorwerpen (agnosie).
Dementie is een syndroom en een verzamelnaam voor hersenziektes van het geheugen, dat wil zeggen dat het gaat om een aantal met elkaar samenhangende verschijnselen die zich tegelijkertijd voordoen. Dementie is een progressieve ziekte; de verschijnselen worden in de loop van de jaren talrijker en zij nemen in ernst toe. Bij dementie raken steeds meer zenuwcellen in de hersenen en/of verbindingen tussen deze zenuwcellen beschadigd. Hierdoor kunnen de hersenen niet goed meer functioneren.
Statistieken
Dementie is een ouderdomsziekte en komt voornamelijk voor op oudere leeftijd. De kans dat iemand in zijn leven dementie krijgt is 20 procent. Voor vrouwen ligt dit percentage zelfs op 30 procent. In Nederland zijn er nu ongeveer 250.000 mensen met dementie, dit aantal zal in de komende decennia sterk stijgen als gevolg van de vergrijzing. Maar ook jongeren kunnen deze ziekte krijgen. Van het totale aantal mensen met dementie zijn er ongeveer 12.000 jonger dan 65 jaar. Het ziekteproces duurt gemiddeld 8 jaar.
Zeventig procent van de mensen met dementie woont thuis en wordt verzorgd door hun naaste familie of omgeving al dan niet met ondersteuning door hulp- en zorg verlenende organisaties.
- Ruim 10% van de mensen boven de 65 jaar heeft dementie
- Ruim 20% van de mensen boven de 80 jaar heeft dementie
- Ruim 40% van de mensen boven de 90 jaar heeft dementie
Elk arts wordt in de leeftijdsgroep van 65 tot 75 jaar met de aandoening geconfronteerd. Het is vooral de prevalentie van de ziekte van Alzheimer die drastisch stijgt met de leeftijd.
Verschillende soorten
1. Ziekte van Alzheimer: 65 %
Geheugenverlies (temporaalkwab) en desoriëntatie (parietaalkwab)
“Senile” plaques of amyloïde plaques in de hersenschors, atrofie hersenen
2. Vasculaire Dementie: 15 %
Neurologische verschijnselen (bv. verlammingen). Stapsgewijze evolutie.
Cardiovasculaire risicofactoren (hypertensie, diabetes, etc.)
3. Dementie met Lewy-bodies (15%)
Aanwezigheid in de hersenschors van Lewy-lichaampjes (bepaalde eiwitten)
Fluctuerend ziektebeeld met visuele hallucinaties
« Parkinsonachtige » symptomen, waar de ziekte ook aan verwant is.
4. Fronto-temporale dementie (ziekte van Pick) (5%)
Gedrags- en taalstoornissen komen vóór de geheugenstoornissen
Fronto-temporale atrofie
Decorumverlies, verandering persoonlijkheid
5. Normal pressure Hydrocephalus: waarbij de aanmaak en afvoer van hersenvocht uit evenwicht zijn geraakt.
Kenmerken en symptomen (verschillende vormen
Vormen dementie (licht matig ernstig)
Licht:
PARAMETER |
BESCHRIJVING |
Geheugen |
Zwak geheugen met betrekking tot recente gebeurtenissen; nieuwe informatie wordt met moeite opgenomen |
Visuele ruimtelijke vaardigheden |
Lichte achteruitgang: verminderd vermogen om tekeningen te kopiëren; verminderd vermogen om zich te oriënteren in een onbekende omgeving; neiging tot verdwalen. |
Taal |
spraak verarmd woordgebruik. |
Andere cognitieve functies |
Verminderd beoordelingsvermogen, moeilijkheden abstract denken, controleren van het budget en planningen maken. |
Persoonlijkheid/ Gedrag |
Onverschilligheid, initiatieverlies, depressieve symptomen En angst. |
Motoriek |
Normaal |
Matig:
PARAMETER |
BESCHRIJVING |
Geheugen |
Het korte- en lange termijn geheugen zijn ernstig verstoord |
Visuele ruimtelijke vaardigheden |
Onvermogen om zich te oriënteren; regelmatig verdwalen; Verlies van tijdsbesef, tekeningen met gebrekkige structuur; apraxie. |
Taal |
Ernstig verstoort: onbegrip; lege spraak. |
Andere cognitieve functies |
Acalculie (onvermogen om eenvoudige berekeningen te maken); Sterk verminderd beoordelingsvermogen. |
Persoonlijkheid/ Gedrag |
Veranderingen waaronder onverschilligheid prikkelbaarheid, agressiviteit, hallucinaties en rusteloosheid. |
Motoriek |
Psychomotorische instabiliteit, voortdurend heen en weer lopen. |
Ernstig:
PARAMETER |
BESCHRIJVING |
Geheugen/ Cognitie |
Het geheugen en de cognitieve functies zijn ernstig aangetast. Nauwelijks communicatie. |
Taal |
Afasie, herhalingen, parafrasie |
Lichaamsverzorging |
Totale verwaarlozing van de persoonlijke hygiëne; eventueel onvermogen om de urine of de ontlasting op te houden |
Motoriek |
Instabiliteit, herhaaldelijk vallen, verminderde mobiliteit, stijve ledematen en gebogen houding. |
Oorzaken
Voor de meeste soorten dementie spelen de genen een grote rol. Deze bepalen hoe de hersenen zich ontwikkelen. Bij Alzheimer uit zich dit in een afwijking in de eiwitproductie.
In de hersenen ontstaan eiwitophopingen, zogenaamde tangles en plaques, die de overdracht van informatie bemoeilijken. Andere mogelijke oorzaken, gebrek aan vitamines of blootstelling aan zware metalen, zijn nog steeds niet bewezen.
Behandelwijzen
Er bestaat geen direct geneesmiddel voor dementie. Het is een neurodegeneratieve aandoening. Dit wil zeggen dat het verloop zich niet kan verbeteren, je kunt het hooguit vertragen. Zo heb je wel remmende medicatie voor alzheimer; Deze medicatie wordt Acetylcholinesteraseremmers genoemd;
donepezil (Aricept®)
rivastigmine (Exelon®)
galantamine (Reminyl® )
Ginkgo-biloba (Tavonin®, Tanakan®)
Door gezond te leven, zowel geestelijk als lichamelijk, kan het lichaam de gebreken die dementie met zich meebrengt beter opvangen. Hierdoor zijn bijvoorbeeld de hersenen getraind in het zoeken van informatie en zorgt het hart voor een goede doorbloeding van al die zenuwcellen in het brein.
Ook kan de kwaliteit van leven zo lang mogelijk worden behouden. Geheugensteuntjes of hulpmiddelen in huis kunnen bijdragen aan de zelfredzaamheid. Omstanders kunnen leren hoe ze het beste het dementerende kunnen helpen en benaderen. Begrijpt wat dementie inhoudt, is een belangrijke eerste stap.
Alarmsignalen
1. Geheugenstoornissen met duidelijke negatieve invloed op het beroepsmatig functioneren
Bv Zo herinneren ze zich niet meer waar ze hun sleutels of portemonnee hebben gestopt en vergeten ze het fornuis uit te schakelen of een kraan dicht te draaien. Het kan ook gebeuren dat de patiënt data en dagen vergeet. Dit wordt vaak ten onrechte toegeschreven aan de leeftijd.
2. Beperking om vertrouwde taken te verrichten
Bv: Minder verzorgde maaltijden, moeilijkheden om de telefoon of het openbaar vervoer te gebruiken….
3. Taalstoornissen
Bv: Patiënt zoekt naar zijn woorden en zijn woordenschat is verarmd.
4. Tijd-en ruimte desoriëntatie
De patiënt vindt moeilijk een nieuwe weg of verdwaalt zelfs dicht bij zijn huis of gaat dagen en data verwarren
5. Verminderd beoordelingsvermogen
Bv Onaangepast gedrag: de patiënt trekt ‘s zomers een warme mantel aan of doet een pyjama aan om te gaan wandelen
6. Verminderd abstractievermogen
Bv Heeft het moeilijk om zijn rekeningen te maken of zijn facturen te beheren
7. Bepaalde voorwerpen misplaatsen
Bv stopt het strijkijzer in de koelkast
8. Gedrag- en stemmingsstoornissen
Bv Patiënt begint zonder duidelijke reden te lachen of te wenen
9. Persoonlijkheidsveranderingen
Bv een rustig en vertrouwensvol persoon wordt plots opvliegend en wantrouwig, of een enthousiast en dynamisch persoon wordt droevig en apathisch
10. Initiatieverlies
Verlies van impulsen/ initiatief
Hoe testen ze of je dementie hebt?
Wordt door familieleden/huisarts gebracht omdat deze ongerust zijn over het geheugenverlies en de persoonlijkheidsveranderingen
Van de patiënt
Wat is de hulpvraag bij deze mensen?
- Mee gaan in hun gedachten en ervaringen
- Stimuleren en begeleiden naar een goed dag en nacht ritme
- Voldoende voeding nuttigen
- Het wassen en aankleden overnemen van hun
- 2 opties altijd laten kiezen
- Behandel de cliënt met respect
- Ga de emoties van de cliënt niet uit de weg,
- Zoek naar oplossingen en passende activiteiten
- Prikkel de geest met muziek
- Pas de validatie methode toe (mee doen met ervaringen en herinneringen