Ötzi is de naam van een beroemde mummie.
Het lijk van deze prehistorische jager lag duizenden jaren onder het ijs van de Alpen.
In 1991 werd hij gevonden.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
uitleggen waarom de vondst van Ötzi een belangrijke en interessante archeologische vondst is.
vijf dingen opnoemen die volgens jou te vinden waren op de plek van de vondst van de mummie.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Tijdens het lezen van een tekst en het kijken van een video maak je aantekeningen over Ötzi.
Stap 2
Je leest informatie over de dood van Ötzi en kunt daarna vragen beantwoorden.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de begrippen die passen bij deze opdracht.
Eindopdracht
Een presentatie houden met 'foto's' van spullen of van het landschap op de vindplaats van Ötzi.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Benodigdheden
PowerPoint
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: Onderzoek ijsmummie
Je doet onderzoek naar een unieke vondst in Italië.
In de bergen op de grens van Oostenrijk en Italië vonden wandelaars een ijsmummie.
De mummie was duizenden jaren goed bewaard gebleven onder het ijs.
Van deze mummie kunnen onderzoekers veel leren over het leven in de prehistorie.
Bekijk eerst de onderstaande video en lees daarna het verhaal over de vondst van Ötzi.
Maak aantekeningen van de informatie over Ötzi.
Deze aantekeningen kun je gebruiken bij je presentatie in de eindopdracht.
In de zomer van 1991 doen twee Duitse wandelaars in de bergen in Italië een griezelige ontdekking. Ze zien iets uit het ijs steken: een lichaam!
De politie komt erbij. Een bergingsploeg haalt het lichaam uit het ijs. Het is het lichaam van een man. Ze brengen het naar een laboratorium. Er zijn veel vragen. Wie is deze man? Hoe was hij gestorven? En waaraan?
Al snel komen geleerden erachter dat dit het lichaam is van iemand die hier meer dan 5000 jaar geleden heeft geleefd. Toen de man stierf, bevroor zijn lichaam in het ijs. Het werd daardoor al die tijd goed bewaard.
De ijsmummie wordt Ötzi genoemd. Omdat hij is gevonden in het Ötzdal in de Alpen. Jarenlang hebben de onderzoekers geloofd dat Ötzi een herder was.
Tijdens een tocht door de bergen is hij in een sneeuwstorm terecht gekomen.
Hij viel, raakte uitgeput en stierf van de kou. Hij was toen 46 jaar oud.
Stap 2: Onderzoek doodsoorzaak
Eerst dachten de onderzoekers dat Ötzi een herder was die van kou is gestorven.
Tegenwoordig denkt men daar anders over. Waarom?
Lees de onderstaande bron over het onderzoek naar Ötzi's dood.
In de zomer van 1991 ontdekken twee Duitse wandelaars in de bergen van Italië een lichaam. Het blijkt het lichaam van een man te zijn. Die was hier 5300 jaar geleden gestorven. Het ijs heeft het lichaam al die tijd ingevroren. De ijsmummie werd Ötzi genoemd. Omdat hij is gestorven in het Ötzdal in de Alpen.
Bij zijn lichaam vinden de bergers ook allerlei spulletjes, zoals gereedschap en kleding. Het lichaam van Ötzi en alle spullen die hij bij zich had, worden in het laboratorium nauwkeurig onderzocht. Tien jaar na zijn vondst gaat Ötzi in een scan. Met dat apparaat kunnen de geleerden nog beter in zijn lichaam kijken.
Wat blijkt? In zijn schouder zit een pijlpunt. En op zijn huid zien de onderzoekers een wond, veroorzaakt door de pijlpunt. Ötzi is dus in zijn rug geschoten! Zou hij aan die schotwond gestorven zijn? Maar waarom is hij beschoten en door wie?
De onderzoekers gaan verder en vinden nu ook een diepe snijwond in zijn hand. Waarschijnlijk opgelopen tijdens een gevecht. En later ontdekken ze ook nog eens het bloed van vier verschillende mensen op zijn pijlen en jas. Ötzi heeft dus gevochten met vier mensen.
Waarschijnlijk is zijn dorp aangevallen door een vijandige stam. Er waren gevechten, er vielen doden. De overlevenden vluchtten de bergen in. Het was lente, maar het weer sloeg plotseling om. Het werd steeds kouder en begon te sneeuwen. Zonder warme kleding en een goede uitrusting kun je niet overleven in die kou. En dat wist Ötzi. Hij keerde waarschijnlijk terug naar het dorp om zijn spullen op te halen.
Zoals de kostbare bijl, speren en warme kleding. Misschien is hij vlak daarna in zijn schouder geschoten. Maar hij kon vluchten. Het werd steeds kouder. Ötzi was zwaargewond, viel neer en stierf uiteindelijk van uitputting en kou.
Maar of het zo gebeurd is? Helemaal zeker weten we het nooit. 5300 jaar later werd zijn lichaam gevonden.
Afronding
Begrippenlijst
Prehistorie
De prehistorie is de tijd waaruit geen geschreven berichten bewaard zijn.
Mummie
Stoffelijk overschot waarbij niet alleen het skelet is overgebleven, maar ook de huid.
Jagers-verzamelaars
Jagers-verzamelaars leven als nomaden. Zij leven van de jacht (jagers) en van producten uit de natuur, zoals vruchten en wortels (verzamelaars).
Einde prehistorie
De ontwikkeling van het schrift betekende het einde van de prehistorie.
Ötzi
In 1991 gevonden mummie in de Alpen. De man leefde 5300 jaar eerder. Gestorven in het Ötztal.
Eindopdracht: Rechercheurverslag
Stel je voor: Ötzi is net gevonden in het ijs. Jij bent de eerste rechercheur die aankomt op de vindplaats. Je ziet de mummie en bestudeert de omgeving.
Stel je voor dat je je mobiele telefoon pakt en foto's maakt.
Wat zou er op je foto's kunnen staan?
Je kunt denken aan een jas van bont. Of aan bergen met sneeuw erop.
Zoek vijf afbeeldingen op internet van spullen, of van het landschap, die op jouw 'foto's' zouden kunnen staan. Maak met deze afbeeldingen een presentatie in PowerPoint of een ander presentatieprogramma. Zorg dat je met behulp van deze afbeeldingen kunt vertellen wat je zag toen je bij de mummie aankwam.
Beoordeling
Lever je presentatie in bij je docent.
Je krijgt een goede beoordeling voor de opdracht als:
Je een presentatie kunt geven over wat je zag toen je als eerste rechercheur bij de mummie van Ötzi aankwam. Je vertelt dit aan de hand van vijf 'foto's' (afbeeldingen) van voorwerpen of van het landschap.
Welkom bij de gereedschapskist. Hier vind je uitleg over alle werkvormen waarmee je je eindproducten maakt. Bij iedere werkvorm staat beschreven hoe je deze uitvoert, kun je inspiratiefilmpjes bekijken en vind je de beoordelingscriteria waaraan jouw product moet voldoen. Ook zie je welke digitale middelen je kunt gebruiken en aan welke vaardigheden je werkt tijdens het maken van je eindproduct. Veel succes!
Terugkijken
Intro
Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
Vind je het verhaal van Ötzi een spannend verhaal?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Hoe trek je een conclusie uit verschillende soorten bronnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Klopt dat?
Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Hoe vond je het om een presentatie te houden? Vind je het leuk om voor de klas te staan of juist heel erg spannend?
Het arrangement Hoe stierf Ötzi? - vmbo12 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO, leerjaar 1 en 2. Dit is tijdvak 1 met het onderwerp Hoe stierf Ötzi. Het materiaal bespreekt de vondst van een mummie in Italië in 1991. Het ijs, waaronder de man werd gevonden, heeft er voor gezorgd dat het lichaam goed bewaard is gebleven. De man leefde in de tijd van de jagers en verzamelaars, 5100 jaar geleden. Hij is vermoedelijk door geweld om het leven gekomen, eventueel in combinatie met de kou in de bergen. Het materiaal bespreekt waarom het een belangrijke en interessante archeologische vondst is.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO, leerjaar 1 en 2. Dit is tijdvak 1 met het onderwerp Hoe stierf Ötzi. Het materiaal bespreekt de vondst van een mummie in Italië in 1991. Het ijs, waaronder de man werd gevonden, heeft er voor gezorgd dat het lichaam goed bewaard is gebleven. De man leefde in de tijd van de jagers en verzamelaars, 5100 jaar geleden. Hij is vermoedelijk door geweld om het leven gekomen, eventueel in combinatie met de kou in de bergen. Het materiaal bespreekt waarom het een belangrijke en interessante archeologische vondst is.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Ötzi is de naam van een beroemde mummie.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Benodigdheden
In de zomer van 1991 doen twee Duitse wandelaars in de bergen in Italië een griezelige ontdekking. Ze zien iets uit het ijs steken: een lichaam!
In de zomer van 1991 ontdekken twee Duitse wandelaars in de bergen van Italië een lichaam. Het blijkt het lichaam van een man te zijn. Die was hier 5300 jaar geleden gestorven. Het ijs heeft het lichaam al die tijd ingevroren. De ijsmummie werd Ötzi genoemd. Omdat hij is gestorven in het Ötzdal in de Alpen.
Stel je voor: Ötzi is net gevonden in het ijs. Jij bent de eerste rechercheur die aankomt op de vindplaats. Je ziet de mummie en bestudeert de omgeving.
