Berlijnse muur

Berlijnse muur

Leerdoelen

Het is 1961. De verschillen tussen het leven in Oost- en West-Berlijn worden steeds groter. Oost-Duitsers trekken naar West-Berlijn. Om die uittocht te stoppen bouwen de Sovjets een muur, dwars door de stad. Naar het westen vluchten wordt steeds moeilijker, al blijven mensen het proberen. Na 28 jaar, in 1989, valt de muur en worden Oost- en West-Berlijn weer verenigd.

Aan het eind van deze opdracht kun je:

  • Vertellen wat de achtergronden waren van de bouw van de muur dwars door Berlijn.
  • Uitleggen hoe Oost-Duitsers het reizen naar het Westen onmogelijk werd gemaakt.
  • Vertellen over de twee beroemde uitspraken van de Amerikaanse presidenten Kennedy en Reagan, gedaan bij de Berlijnse Muur.
  • Vertellen waarom en wanneer de Muur weer werd afgebroken.

Opdracht = huiswerk

Eindproduct
Aan het eind van deze opdracht vind je een tekst met daarin een aantal fouten. Het is de bedoeling dat je de fouten in de tekst aanwijst. Met de informatie uit de stappen daarvoor moet dat geen probleem zijn. En daarmee laat je zien dat je de leerdoelen hebt behaald.

Beoordeling
De tekst met de opgespoorde fouten en de antwoorden op de vragen van de stappen 1-4 worden besproken nadat je ze hebt gemaakt als huiswerk.

 

Werkwijze

Activiteiten
 

Stap Groepsgrootte Activiteit
Stap 1 Alleen Tekst lezen over Oost- en West-Berlijn.
Stap 2 Alleen Tekst lezen over de bouw van de Muur door Berlijn, in 1961.
Stap 3 Alleen Tekst lezen over vluchtpogingen over de Muur in Berlijn.
Stap 4 Alleen Tekst lezen over de val van de Muur in 1989.
Stap 5 Alleen Tekst lezen over de Muur en de fouten eruit halen.


Benodigdheden
Een computer met internet.
 

 

 

Stap 1

Oost- en West-Berlijn
Na de Tweede Wereldoorlog is Duitsland eerst opgedeeld in bezettingszones. De geallieerde troepen nemen elk een zone voor hun rekening. Uiteindelijk kan niet worden voorkomen dat Duitsland in twee landen uiteenvalt: West-Duitsland (BRD) en Oost-Duitsland (DDR). Ook de oude hoofdstad van Duitsland, Berlijn, is in West- en Oost-Berlijn opgedeeld. De stad ligt binnen de grenzen van de DDR en Oost-Berlijn is daarvan de hoofdstad. West-Berlijn blijft een deel van de BRD en is via een aantal gecontroleerde routes bereikbaar.

Gaandeweg worden de verschillen tussen het leven in West- en Oost-Duitsland na de oorlog steeds groter. Het ging economisch steeds beter in het Westen, maar met de economie in Oost-Duitsland bleef het kwakkelen.

Histoclips: Berlijn en de Koude Oorlog (bekijk van 05:45 tot 06:41)

Veel Oost-Duitsers probeerden naar West-Duitsland te reizen. Makkelijk was dat niet. De grens tussen Oost- en West-Europa werd overal streng bewaard, zo streng dat Churchill bij een speech in maart 1946 sprak over een IJzeren Gordijn:

"Van Stettin aan de Oostzee tot Triëst aan de Adriatische Zee, is een ijzeren gordijn neergelaten dwars door het Europese continent. Achter die lijn liggen alle hoofdsteden van de oude staten van Centraal- en Oost-Europa. Warschau, Berlijn, Praag, Wenen, Boedapest, Belgrado, Boekarest en Sofia; al deze beroemde steden en de bevolkingen eromheen, liggen binnen de Sovjetsfeer en zijn alle in een of andere vorm onderworpen, niet alleen aan de Sovjetinvloed, maar in grote en steeds grotere mate aan directe beheersing door Moskou."


Met het IJzeren Gordijn doelde Churchill op de geplaatste hekken, vaak vergezeld van mijnenvelden, een tankgracht, prikkeldraad, wachtposten en torens die Oost- en West-Europa scheidden.

Maar in Berlijn kon je nog steeds gemakkelijk van Oost naar West.
Het oversteken van een straat was genoeg . . . tot 1961.
Toen veranderde alles in Berlijn.

Vraag:
Kijk (nog eens) naar het filmpje. Noem twee redenen waarom de economie in Oost-Duitsland, en dus ook in Oost-Berlijn achterbleef bij de economie in West-Duitsland en West-Berlijn.

Histoclips: Berlijn en de Koude Oorlog (bekijk van 05:45 tot 06:41)

Stap 2

Bouw van de Muur
We beginnen met een filmfragment:

Histoclips: Berlijn en de Koude Oorlog (bekijk van 06:41 tot 07:32)

Op 13 augustus 1961 werden de Berlijners wakker met een muur dwars door hun straat.

Aanvankelijk kende de Muur veel zwakke plekken. Je kon nog via openstaande ramen van huizen naast de muur naar West-Berlijn ontkomen. Je kon soms door of over het prikkeldraad ontsnappen. Maar de Muur werd een steeds moeilijker te nemen horde. Het werd een ingewikkeld systeem van 100 meter breed met honden, prikkeldraad, een greppel, wachttorens en veertienduizend wachters.


De West-Berlijners noemden het gewoon ‘die Mauer’, de Muur.
In Oost-Berlijn werd het de Antifascistische Beschermingsmuur genoemd. Die beschermingsmuur moest Berlijn beschermen tegen ‘wegtrekken, infiltratie, spionage, sabotage, smokkel, uitverkoop en agressie uit het westen’.

De eerste twee jaar zat de Muur potdicht. Daarna mochten enkele West-Berlijners op bezoek in Oost-Berlijn (maar nooit andersom).

Tweemaal is er een Amerikaanse president op bezoek geweest bij de Muur.
In 1963 hield president John F. Kennedy een toespraak voor een publiek van 150.000 mensen. Hij stal de harten van de West-Berlijners met zijn beroemd geworden speech:
"Tweeduizend jaar geleden waren de meest trotse woorden 'civis Romanus sum' (= Ik ben een Romeins staatsburger). Vandaag, in de wereld van vrijheid, is de meest trotse leuze: 'Ich bin ein Berliner' ... Alle vrije mensen, waar ze ook leven, zijn burgers van Berlijn, en dus ben ik, als vrij man, er trots op te kunnen zeggen 'Ich bin ein Berliner'!"

In 1987 hield president Reagan een speech bij de Brandenburger Poort voor 45.000 mensen. Ook deze toespraak bevat beroemd geworden woorden. Reagan daagde de Russische president en partijleider Gorbatsjov uit met de woorden:
“Secretaris-Generaal Gorbatsjov, als je vrede zoekt, als je welvaart zoekt voor de Sovjet-Unie en Oost-Europa, als je versoepeling nastreeft, kom hier naar deze poort. Meneer Gorbatsjov, open deze poort. Meneer Gorbatsjov, breek deze muur af!” (‘Mister Gorbachev, tear down this wall.’)

De Muur werd een beroemde plek die elke toerist in West-Berlijn gezien moest hebben.

Vragen:
1. Kijk naar het filmpje. Noem twee gevolgen van de bouw van de Muur voor de Berlijners.
2. Kijk en luister naar ‘Over de Muur’ van het Klein Orkest uit 1984. Noem een positief aspect van Oost- en van West-Berlijn en noem een negatief aspect van Oost- en van West-Berlijn.

Stap 3

Vluchten kan niet meer, of toch wel?
De grenswachten in Oost-Berlijn hadden de opdracht om met scherp te schieten op alles wat bewoog. Dat betekende niet dat de Oost-Berlijners niet probeerden te vluchten. Er zijn tal van gelukte en niet-gelukte pogingen gedaan. Je kunt het zo gek niet bedenken of mensen hebben het geprobeerd: over de Muur klimmen, met een shovel er dwars doorheen, vliegen met zelfgemaakte vliegtuigen en luchtballonnen, via een duikboot en door zelf gegraven tunnels. De Muur had ook zeven doorlaatpunten, de zogenaamde checkpoints en veel mensen hebben zich in auto’s verstopt om via die checkpoints te ontsnappen.

Zie het volgende filmfragment:

Histoclips: Berlijn en de Koude Oorlog (bekijk van 07:32 tot 08:31)

Vraag:
Kijk naar de foto hiernaast. Wat zie je? Van wanneer zal de foto zijn? Waarom gebruikten de Amerikanen juist deze foto voor hun propaganda?

Stap 4

Val van de Muur
‘Mr. Gorbachev, tear down this wall’, riep president Reagan in 1987 en de Russische president Gorbatsjov zou inderdaad een belangrijke rol spelen bij het verdwijnen van de muur. In 1985 kondigde hij meer openheid en economische vernieuwingen aan voor Oost-Europa. Voortaan kregen de Oost-Europese landen meer ruimte om hun eigen beleid vast te stellen. En voorzichtig kregen Oost-Europese burgers meer vrijheden.

In mei 1989 werd door de Hongaarse regering de grens met Oostenrijk geopend. Het was het eerste gat in het IJzeren Gordijn. De regering van Oost-Duitsland hield de grens nog potdicht, maar de Oost-Duitsers protesteerden.
Ze gingen de straten op, eisten vrijheid en scandeerden massaal ‘Wir sind das Volk’ (Wij zijn het Volk). Later werd dat ‘Wir sind ein Volk’. De Oost-Duitsers lieten daarmee horen dat ze uit waren op hereniging van de beide Duitslanden.

Op 9 november gaf Gunther Schabowski, een van de leiders van de DDR, een persconferentie. Hij zei tegen journalisten: “We hebben besloten dat iedere DDR-burger de grens over mag.” Op de vraag wanneer die vrijheid inging zei hij: Dat geldt – voor zover ik weet - . . . vanaf nu.” Het was 18:57 uur.

De verwarring was groot. De journalisten in Berlijn stonden nog steeds voor een gesloten poort. Duizenden Oost-Berlijners gingen naar een van de zeven doorlaatpunten om te kijken wat er zou gebeuren. De grenswachten wisten ook niet wat ze er mee moesten doen, ze hadden geen instructies ontvangen. Er stonden drommen mensen bij de poorten te scanderen.

Om 23.52 uur nam de bevelhebber van een van de grensovergangen het besluit: “Ze bekijken het maar. Ik gooi de grens open. De DDR-burgers zijn vrij.” Hij belde met zijn collega’s en de ene na de andere poort ging open.

Verbijsterd liepen de Oost-Berlijners naar de andere kant en werden met applaus ontvangen. Midden in de nacht ontstond er een groot feest bij en op de Muur. De Muur was gevallen.
Of zoals de cabaretier Herman Finkers zei: "Ik kom in Berlijn, zet mijn fiets tegen de muur, kom ’s avonds terug, wat denk je … muur weg!"

De val van de Muur was tevens het begin van het einde van de DDR. Op 3 oktober 1990 hield de DDR op te bestaan. Berlijn en Duitsland waren weer een.

Het filmfragment hieronder zet de gebeurtenissen nog een keer op een rij:

Histoclips: Berlijn en de Koude Oorlog (bekijk van 11:27 tot 14:17)

Vraag:
Waarom zouden de Oost-Berlijners in 1989 scanderen: “Wij zijn het volk” (Wir sind das Volk)?

Stap 5

Eindproduct: Zoek de fout op
Je krijgt een tekst over de Berlijnse Muur. In deze tekst staan enkele fouten. Als je goed hebt opgelet bij de stappen 1-4, moet het niet zo moeilijk zijn om de fouten op te sporen.

Je onderstreept de fouten en op het einde geef je aan hoeveel fouten je hebt gevonden:

Zoek de fout op: De Berlijnse Muur

Begrippenlijst

West-Duitsland (BRD)
De Bondsrepubliek Duitsland bestond tussen 1949 en 1990 en werd ook wel gewoon West-Duitsland genoemd. Het was een zelfstandig, vrij land met een eigen regering. De hoofdstad was Bonn.		 Oost-Duitsland (DDR)
In 1949 werd de Duitse Democratische Republiek (DDR) opgericht op het door de Sovjets bezette oostelijke deel van Duitsland als reactie op de stichting van de Bondsrepubliek Duitsland in de drie westelijke bezettingszones. Het was een communistische staat die tot 1990 heeft bestaan. Ook het oostelijk deel van Berlijn hoorde erbij en dit was de hoofdstad van de DDR.
Berlijnse Muur
Muur dwars door Berlijn die West- en Oost-Berlijn van elkaar scheidde. De bouw startte op initiatief van de Sovjetleiders om te voorkomen dat heel veel Oost-Berlijners naar West-Berlijn gingen en daar bleven. Op 13 augustus 1961 begon de bouw en de muur stond er tot 9 november 1989.		 IJzeren gordijn
De grens tussen Oost- en West-Europa na de Tweede Wereldoorlog, bestaande uit mijnenvelden, een tankgracht, prikkeldraad en wachtposten. De benaming was bedacht door Winston Churchill.
Antifascistische Beschermingsmuur
Benaming door Oost-Berlijn van De Muur. Deze moest Oost-Berlijn beschermen tegen "wegtrekken, infiltratie, spionage, sabotage, smokkel, uitverkoop en agressie uit het Westen".		  

  • Het arrangement Berlijnse muur is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Meester Admiraal
    Laatst gewijzigd
    2017-01-29 11:44:52
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    2 uur 0 minuten

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    VO-content Geschiedenis. (2020).

    Berlijnse muur vmbo-kgt34

    https://maken.wikiwijs.nl/89674/Berlijnse_muur_vmbo_kgt34

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van