In 1914 breekt de Eerste Wereldoorlog uit. Deze oorlog komt niet uit de lucht vallen. Er zijn veel zaken die uiteindelijk tot de oorlog hebben geleid. In deze opdracht zie je waarom de oorlog bijna niet te voorkomen was.
In de volgende video maak je alvast kennis met de oorzaken van de Eerste Wereldoorlog
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
de oorspronkelijke naam van de Eerste Wereldoorlog noemen.
drie oorzaken noemen van het uitbreken van de oorlog.
toelichten dat Europa verdeeld was in twee militaire bondgenootschappen.
het voorval noemen dat de oorlog in gang heeft gezet.
omschrijven wat het geheime genootschap ‘De Zwarte Hand’ was en aangeven welke doelen "De Zwarte Hand" nastreefde.
Wat kan ik al?
Lees voor je deze opdracht maakt eerst nog even een keer de Kennisbank Onderbouw.
Zorg dat je na het lezen van de Kennisbank de volgende vraag kunt beantwoorden:
Hoe beïnvloedde de wapenwedloop het ontstaan van de Eerste Wereldoorlog?
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je leest over de belangrijkste oorzaken van de Eerste Wereldoorlog.
Stap 2
Je leest over militaire bondgenootschappen rond 1914.
Stap 3
Je leest over het geheime genootschap "De Zwarte Hand".
Stap 4
Je leest over de directe aanleiding van het ontstaan van de Eerste Wereldoorlog.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze opdracht.
Eindproduct
Je schrijft twee twitterberichten waarin je de directe aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog vanuit twee verschillende standpunten belicht.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je twee lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: Voor 1914
In 1914 begon een oorlog waarbij tientallen landen betrokken werden en die miljoenen mensen het leven kostte. In veel landen heet deze oorlog nog steeds de Grote Oorlog, the Great War of la Grande Guerre. Wij kennen het vooral als de Eerste Wereldoorlog.
De oorlog kwam niet uit de lucht vallen. Verschillende gebeurtenissen hebben aan het uitbreken ervan bijgedragen. Soms al ver voor 1914. We zetten de belangrijkste oorzaken op een rij.
De vlag en het wapen van de
dubbelmonarchie
In 1521 trouwde Anna van Bohemen met Ferdinand I van Oostenrijk. Anna was de dochter van de koning van Bohemen en Hongarije. Ferdinand was de eerste keizer van Oostenrijk. Toen de vader van Anna in 1526 stierf, kreeg Ferdinand Hongarije erbij. Er ontstond een dubbelmonarchie, waarbij de Oostenrijkers en Hongaren op gelijke voet stonden. Andere volken binnen het rijk, zoals Tsjechen, Polen, Oekraïners en Slovenen, werden als tweederangsburgers gezien.
De Dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije was in de loop der eeuwen weliswaar steeds zwakker geworden, maar om te laten zien dat ze nog steeds meetelde, veroverde Oostenrijk-Hongarije in 1908 Bosnië en Herzegovina.
Andere grote rijken in die tijd waren het Duitse Rijk, het Keizerrijk Rusland, het Ottomaanse Rijk en het Britse Rijk. Verder werden ook Frankrijk en Italië als grootmachten gezien.
Alle grote rijken en grootmachten in Europa waren bezig om hun legers te versterken. Overal, maar vooral in Duitsland, werd er een sterke oorlogsindustrie opgebouwd. Alle landen bekeken elkaar intussen met groot wantrouwen en tussen Frankrijk en Duitsland was er sprake van een regelrechte vijandschap.
Reden daarvan was de oorlog van 1870. Toen verloor Frankrijk Elzas-Lotharingen aan Duitsland en de Fransen wilden dat gebied terug hebben.
Aan het begin van de 20e eeuw liepen de spanningen tussen de landen in heel Europa hoog op.
Stap 2: Bondgenootschappen
Uit wantrouwen en bezorgdheid over elkaars militaire versterking zochten de landen steun en richtten ze militaire bondgenootschappen op.
Vlak voor de Grote Oorlog vormden de Dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije, het Duitse Rijk en Italië samen de ‘Centrale Mogendheden’ of ‘Centralen’. Na het aanbreken van de oorlog sloten het Ottomaanse Rijk en Bulgarije zich hierbij aan.
De tegenstanders van het machtige Duitse Rijk vormden in 1907 een alliantie onder de naam ‘Triple Entente’. Deelnemers aan die alliantie waren het Britse Rijk, Frankrijk en het Russische Rijk. In 1915 liep Italië over van de Centralen naar de Triple Entente. Montenegro en Servië sloten zich aan bij het Russische Rijk. Hun inwoners voelden zich het meeste bij de Russen thuis, omdat ze tot dezelfde taalgroep (Slavische talen) behoorden.
De kern van elk militaire bondgenootschap is de afspraak dat een aanval op één van de leden een aanval is op allen. Wordt een deelnemer van een bondgenootschap aangevallen, dan zijn de anderen verplicht om hulp te bieden. De beide bondgenootschappen waren op de hoogte van elkaars afspraken. De spanningen in Europa werden veroorzaakt door de strijd om de koloniën of overzeese gebiedsdelen.
Alle grootmachten in Europa zochten afzetmarkten voor hun producten en leveranciers van grondstoffen. Duitsland probeerde in die periode zich als een wereldmacht te laten gelden en daar werden verschillende Europese machten nerveus van. De situatie was behoorlijk explosief en het wachten was op iemand die de lont in het kruitvat zou steken.
Stap 3: De Zwarte Hand
Het zegel van de Zwarte Hand
Gavrilo Princip was een Bosniër en hij was lid van het Bosnisch-Servische geheime genootschap ‘De Zwarte Hand’. Doel van de ‘De Zwarte Hand’ was de bevrijding van Bosnië en Herzegovina van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk en aansluiting van Bosnië en Herzegovina bij Servië.
Op 28 juni 1914 kwam aartshertog Franz Ferdinand, de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije, naar Sarajevo in Bosnië en Herzegovina. De leden van de ‘Zwarte Hand’ zagen dat als een provocatie (uitlokken), want die dag gold als een nationale feestdag in buurland Servië. Zeven leden van dit geheime genootschap kwamen naar Sarajevo met als doel de aartshertog tijdens zijn bezoek te doden.
De aanslag was nogal knullig georganiseerd, maar door een toeval kreeg Princip de kans om zijn aartsvijand dood te schieten.
Kijk de volgende video op SchoolTV. Maak daarna de vragen.
Na de aanslag werd Princip meteen opgepakt en veroordeeld tot 20 jaar gevangenis. Het was de maximale straf voor iemand van nog maar 19 jaar oud. Princip overleed enkele jaren later in gevangenschap aan tuberculose.
Voor de Oostenrijkers is Gavrilo Princip een terrorist, voor de Bosnische Serviërs een nationale held. Bij de herdenking in 2014, honderd jaar na de aanslag, kreeg hij in Sarajevo een standbeeld.
Stap 4: Het lont in het kruitvat
Na de aanslag leek er voor de buitenwereld niet zo veel te gebeuren, maar achter de schermen was er veel diplomatiek verkeer. Inmiddels was bekend dat de aanslag was uitgevoerd door leden van het Bosnisch-Servische genootschap. Oostenrijk-Hongarije eiste dat de zaak tot de bodem werd uitgezocht en dat Oostenrijkse politieagenten onderzoek mochten doen in Servië. Servië wilde wel meewerken, maar agenten van een ander land toelaten ging net een stap te ver. Servië kondigde een mobilisatie (het klaar maken voor de oorlog) van zijn leger aan. Er ontstond een waar sneeuwbaleffect.
25 juli: Oostenrijk-Hongarije kondigt een gedeeltelijke mobilisatie aan.
25 juli: Rusland geeft aan Servië militair te zullen steunen.
27 juli: Rusland kondigt een gedeeltelijke mobilisatie aan.
28 juli: Oostenrijk-Hongarije verklaart de oorlog aan Servië, omdat het geen Oostenrijkse agenten naar Servië mag sturen om de aanslag van de Zwarte Hand te onderzoeken. Deze verklaring wordt gezien als het begin van de Eerste Wereldoorlog.
29 juli: Oostenrijk-Hongarije beschiet Belgrado, de hoofdstad van Servië.
30 juli: Oostenrijk-Hongarije kondigt een algehele mobilisatie aan.
30 juli: Rusland kondigt een algehele mobilisatie aan.
31 juli: Duitsland eist dat de Russen hun mobilisatie intrekken. Rusland reageert niet.
1 augustus: Duitsland verklaart Rusland de oorlog.
1 augustus: Frankrijk is door een militair verdrag verplicht om Rusland bij te staan en kondigt de mobilisatie aan.
1 augustus: Duitsland bezet Luxemburg.
2 augustus: Duitsland eist vrije toegang in België om zo Frankrijk vanuit het noorden te kunnen aanvallen. België weigert. Duitsland verklaart België de oorlog.
3 augustus: Duitsland verklaart Frankrijk de oorlog.
4 augustus: Duitsland trekt België binnen.
4 augustus: Het Britse Rijk verklaart Duitsland de oorlog, omdat de Britten aan België de neutraliteit hebben gegarandeerd.
Afronding
Samenvattend
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
De Grote Oorlog
De Eerste Wereldoorlog (1914 - 1918).
De Eerste Wereldoorlog
De oorlog van 1914 - 1918 waarbij veel landen betrokken waren, vandaar de term "wereldoorlog", die men voor de eerste keer gebruikte.
Dubbelmonarchie
Twee afzonderlijke koninkrijken die worden geregeerd door dezelfde vorst. De term wordt meestal gebruikt voor de monarchie Oostenrijk-Hongarije, waarbij de keizer van Oostenrijk, Franz Ferdinand (1863-1914), tevens koning van Hongarije was.
(Militair) Bondgenootschap
Samenwerkingsverband tussen landen op militair gebied, om elkaar te steunen in de strijd.
Centrale Mogendheden
Het Duitse Rijk, de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije en Italië vormen in de Eerste Wereldoorlog samen de Centrale Mogendheden.
Triple Entente
Militair verbond dat in 1907 gesloten werd tussen het Britse Rijk, Frankrijk en het Russische Rijk. In 1915 loopt Italië over van de Centrale Mogendheden naar de Triple Entente.
Eindproduct: Tweets
Als eindproduct van deze opdracht schrijf je samen met een klasgenoot twee tweets. Met die tweets vertel je de directe aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog vanuit twee verschillende standpunten. Daarmee laten jullie zien dat de leerdoelen zijn behaald.
De oorlog in 140 tekens
Stel, Twitter was niet pas in 2006, maar al in 1906 ontstaan. Dan was waarschijnlijk al snel het volgende bericht verschenen:
Je bent op die dag toevallig aanwezig in de Franz-Josephstraat in Sarajevo. Voor je ogen speelt zich de aanslag en de arrestatie van de dader af.
Beschrijf de gebeurtenis in een tweet alsof je een meegereisde Oostenrijkse journalist bent.
Beschrijf de gebeurtenis nog een keer in een tweet, maar nu door de ogen van een lid van de Zwarte Hand.
Beoordeling
De tweets laten jullie beoordelen door jullie docent.
Bij de beoordeling let jullie docent op:
De inhoud: belichten de tweets verschillende standpunten over het begin van de oorlog?
De vorm: zijn de tweets met zorg geschreven?
Taalfouten: bevatten de tweets niet te veel taalfouten?
Terugkijken
Intro:
Lees de intro nog eens door. Past de intro goed bij de opdracht.
Gaf de video een goed beeld van wat je in deze opdracht ging doen?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Had je die tijd ook nodig voor deze opdracht of kwam je tijd te kort?
Inhoud
Wist je al veel over dit onderwerp?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? Ging het goed? Is het gelukt om de tweets in 2x 140 woorden op te schrijven?
Het arrangement Oorzaken WOI vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Overzicht 1900 - 1945. Het onderwerp van de les is WOI. de oorspronkelijke naam van de Eerste Wereldoorlog was de Grote Oorlog (the great war). Het materiaal noemt een aantal oorzaken voor het uitbreken van de oorlog. Het is een combinatie van factoren, want Europa bestond uit verschillende grootmachten, waarbij onderling vijandschap ontstond en tussen anderen werden alliantie gesmeed. Dit zorgde voor oplopende spanningen in Europa. Zo werd Europa verdeeld in twee militaire bondgenootschappen, namelijk het Duitse Rijk, de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije en Italië (samen de Centrale Mogendheden genoemd). Daartegenover stond het Britse rijk met Frankrijk en het Russische Rijk (Triple Entente). Er werd een Bosnisch-Servisch geheim genootschap opgericht genaamd ‘De Zwarte Hand’. Doel van de ‘De Zwarte Hand’ was de bevrijding van Bosnië en Herzegovina van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk en aansluiting van Bosnië en Herzegovina bij Servië. Een lid van dit genootschap Gavrilo Princip schoot op 28 juni 1914 de aartshertog Franz Ferdinand door. Deze aanslag zorgde voor een sneeuwbaleffect dat de start van de wereldoorlog betekende.
De tijd van de wereldoorlogen (1900 - 1950);
Geschiedenis;
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
2 uur en 0 minuten
Trefwoorden
aanslag franz ferdinand, arrangeerbaar, bondgenootschappen, centrale mogendheden, de grote oorlog, geschiedenis, oorzaken woi, stercollectie, triple entente, vmbo-kgt34
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO KGT leerjaar 3 en 4. Deze les valt onder het thema Overzicht 1900 - 1945. Het onderwerp van de les is WOI. de oorspronkelijke naam van de Eerste Wereldoorlog was de Grote Oorlog (the great war). Het materiaal noemt een aantal oorzaken voor het uitbreken van de oorlog. Het is een combinatie van factoren, want Europa bestond uit verschillende grootmachten, waarbij onderling vijandschap ontstond en tussen anderen werden alliantie gesmeed. Dit zorgde voor oplopende spanningen in Europa. Zo werd Europa verdeeld in twee militaire bondgenootschappen, namelijk het Duitse Rijk, de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije en Italië (samen de Centrale Mogendheden genoemd). Daartegenover stond het Britse rijk met Frankrijk en het Russische Rijk (Triple Entente). Er werd een Bosnisch-Servisch geheim genootschap opgericht genaamd ‘De Zwarte Hand’. Doel van de ‘De Zwarte Hand’ was de bevrijding van Bosnië en Herzegovina van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk en aansluiting van Bosnië en Herzegovina bij Servië. Een lid van dit genootschap Gavrilo Princip schoot op 28 juni 1914 de aartshertog Franz Ferdinand door. Deze aanslag zorgde voor een sneeuwbaleffect dat de start van de wereldoorlog betekende.
aanslag franz ferdinand, arrangeerbaar, bondgenootschappen, centrale mogendheden, de grote oorlog, geschiedenis, oorzaken woi, stercollectie, triple entente, vmbo-kgt34
In 1914 breekt de Eerste Wereldoorlog uit. Deze oorlog komt niet uit de lucht vallen. Er zijn veel zaken die uiteindelijk tot de oorlog hebben geleid. In deze opdracht zie je waarom de oorlog bijna niet te voorkomen was.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Lees voor je deze opdracht maakt eerst nog even een keer de Kennisbank Onderbouw.
25 juli: Oostenrijk-Hongarije kondigt een gedeeltelijke mobilisatie aan.
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
