Voortplanting bij dieren

Voortplanting bij dieren

Een soort kan alleen maar blijven bestaan als de individuen zich voortplanten. 

Sommige diersoorten kunnen zich in hun eentje voortplanten. 
Dit heet ongeslachtelijke voortplanting. 

Bij de meeste dieren zijn er voor voortplanting twee geslachten nodig: een mannetje en een vrouwtje. Het mannetje draagt dan zijn zaadcellen bij en het vrouwtje haar eicel of eicellen. Dit heet geslachtelijke voortplanting.

Ongeslachtelijke voortplanting

Ongeslachtelijke voortplanting komt niet zo vaak voor bij dieren. 
Kwallen hebben wel ongeslachtelijke voortplanting.

1
Een kwal in het poliepstadium besluit om zich voort te planten.

2
De poliep veranderd in allemaal kleine kwalletjes die echter nog aan elkaar vast zitten.

3
De kwalletjes laten los van elkaar.

4
Er ontwikkelen zich kleine, primitieve kwalletjes.

5
De kwal krijgt tentakels en groeit.

6
De kwal is volwassen geworden.

Balts

In het voorjaar jagen mannetjes achter vrouwtjes aan om met ze te paren. Of ze maken zich druk door heel hard te zingen of te dansen. Dat gedrag noem je de balts. Veel vogelsoorten zijn ook bezig met het bouwen van een nest.
De balts en het nestgedrag geven aan dat de vogels zich willen voortplanten.

 




Een mierenkolonie bestaat meestal alleen uit vrouwtjes.
Tijdens de voortplantingsperiode maakt de koningin echter ook mannetjes.
De koningin en de mannetjes hebben als enige vleugels. Ze maken samen een bruidsvlucht
als voorbereiding op de paring.

 

 

Zaadcellen en eicellen bij elkaar brengen

Als dieren zich willen voortplanten, maken ze voortplantingscellen: mannetjes maken zaadcellen en vrouwtjes maken eicellen. 
Zaadcellen en eicellen kunnen op verschillende manieren bij elkaar komen. 

Bij de paring kruipen mannetjes en vrouwtjes op elkaar. 
Het mannetje heeft meestal een penis, die hij in het lichaam van het vrouwtje brengt. Het mannetje spuit zijn zaadcellen in het lichaam van het vrouwtje. Daar gaan de zaadcellen dan op zoek naar de eicellen. Omdat het eitje in het lichaam van het vrouwtje wordt bevrucht, noem je dit inwendige bevruchting. Dit om het verschil aan te geven met uitwendige bevruchting waarbij het eitje buiten het lichaam van het vrouwtje wordt bevrucht; zoals bijvoorbeeld bij vissen.

Toevallige ontmoeting zaadcel en eicel

Bij veel diersoorten gaat het niet zo doelgericht.
Mossels en zalmen spuiten heel veel zaadcellen en eicellen in het water.
Het grootste gedeelte daarvan gaat dood. Sommige eicellen en zaadcellen slagen er echter wel in om elkaar te vinden.
Omdat de eitjes buiten het lichaam van het vrouwtje worden bevrucht noem je dit uitwendige bevruchting.

Bevruchting en ontwikkeling

Als een zaadcel een eicel ontmoet, kunnen ze versmelten tot één nieuwe cel. Er ontstaat dan een bevruchte eicel (ofwel zygote).
De zygote kan zich verder ontwikkelen tot volwassen dier.
Bij veel insectensoorten, zoogdieren en vogels verloopt deze ontwikkeling geleidelijk.

Bij sommige insectensoorten is er sprake van gedaanteverwisseling of metamorfose.
Aan het jonge dier kun je dan niet zien hoe het er als volwassene uitziet.
Denk maar aan een vlinder. Uit een vlinderzygote groeit eerst een larve, de rups.
Na enige tijd verandert de rups in een pop.
Daaruit kruipt het volwassen dier (ofwel imago), de vlinder.

Weinig broedzorg

Een zeeschildpad graaft een diepe kuil en legt daar haar eieren in. Dan verlaat ze de kuil en gaat weer terug naar zee. De jongen moeten het verder zelf maar uitzoeken.
Als de jonge schildpadjes uit hun ei zijn gekomen, zijn ze een gemakkelijke prooi voor roofdieren. 95% van alle jonge zeeschildpadden overleeft de reis vanuit hun kuil naar zee niet.
De zeeschildpad kan met zo weinig zorg als soort blijven voortbestaan omdat hij zoveel jongen maakt.

Veel diersoorten gaan zo met hun nakomelingen om. Ze hebben weinig of geen broedzorg voor eieren of jongen.


Veel broedzorg

Apen zorgen over het algemeen goed voor hun nakomelingen. Ze hebben er dan ook maar weinig, net als mensen.
Veel van de jongen overleven door de goede zorg van hun ouders.

Ook sommige vissen geven veel broedzorg.
Muilbroeders zijn vissen waarbij de vrouwtjes de bevruchte eitjes in de bek verder uitbroeden.
Er zijn zelfs vissen die hun jonkies bij gevaar in de bek nemen om ze te beschermen.

Nestblijvers en nestvlieders

 

Koolmezen vliegen af en naar het nestkastje om hun jongen te voeren. Koolmezen krijgen veel zorg van de ouders: het zijn nestblijvers. Andere voorbeelden van nestblijvers zijn zwaluwen, merels, mezen en roofvogels zoals de buizerd.




Wilde eenden zijn nestvlieders.
Als ze uit het ei zijn gekropen, moeten ze hun eigen voedsel zoeken.
Andere voorbeelden van nestvlieders zijn kieviten, kwartels en kippen.

  • Het arrangement Voortplanting bij dieren is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    24-04-2025 14:11:30
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    De Kennisbanken bevatten de theorie bij de opdrachten.
    Leerinhoud en doelen
    Biologie;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Trefwoorden
    leerlijn, rearrangeerbare, rearrangeerbare leerlijn

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Wikiwijs is een dienst van