Thema: Uitscheiding

Intro

Voor de stofwisseling in je cellen is het uitwisselen van stoffen nodig.
Om je lichaam in stand te houden zijn bouw- en brandstoffen nodig.
Bij de energieopwekking in je cellen ontstaan afvalstoffen.
Daarnaast produceren je cellen allerlei stoffen, zoals hormonen.
Cellen sterven uiteindelijk en ze worden opgeruimd. Afval genoeg.
Je huid, de longen, nieren en lever zijn uitscheidingsorganen.
Hun functioneren is het onderwerp van deze module.
In de volgende video maak je alvast kennis met de werking en functie van de uitscheidingsorganen. Schrijf de belangrijkste informatie op. Je kunt dit gebruik tijdens het doorlopen van de modules die bij dit thema horen.

Wat kan ik straks?

Aan het eind van dit thema

beschrijf ik wat bij de mens de kenmerken en functies zijn van orgaanstelsels voor uitscheiding.
beschrijf ik de bouw, werking en functie van uitscheidingsorganen (lever, nieren) van de mens met aandacht voor de relatie tussen bouw en functie.

Deelconcepten
Nieren, waterhuishouding, ultrafiltratie, terugresorptie, ADH, ureum, urine, zweet, lever, galblaas, gal, emulgeren, glucose concentratie.

Wat kan ik al?

Wat weet je al over uitscheiding?
Lees de volgende Kennisbank uit de onderbouw als opfrisser voor dit thema.

Uitscheiding - onderbouw

Maak de oefening om je kennis te testen.

Wat ga ik doen?

Het thema Uitscheiding bestaat uit de volgende onderdelen.
In de tabel staat per activiteit hoeveel SLU je ongeveer nodig hebt.

Activiteit	Aantal SLU
Inleiding
Wat kan ik straks?	0,5
Wat kan ik al?	2
Wat ga ik doen?	0,5
Modules
Module: Dialyse verpleegkundige	8
Module: FAS	8
Afsluiting
Samenvattend	1
Examenvragen	1
Terugkijken	0,5
Totaal:	21 à 22

Modules

Dialyse verpleegkundige

Intro

Als je een paar dagen hard hebt gestudeerd, dan wordt het tijd om op te ruimen en schoon te maken.
Je zou alles uit je kamer op de gang kunnen gooien en dan daar kiezen wat weer terug mag. Misschien is het handiger om in je kamer te blijven en alleen de rommel eruit te doen.

Je lichaam ruimt continu op en doet 24/7 aan de grote schoonmaak.
Daarbij gaat het om het constant houden van de samenstelling van je weefselvloeistof. De nieren spelen daarbij een belangrijke rol.

Welke manier zullen je nieren gebruiken?
En wat moet er gebeuren wanneer je nieren die functie niet goed vervullen?

Kijk voor de werking van je nieren de volgende video. Kun je al antwoord geven op de bovenstaande twee vragen? Zo niet, dan komen deze vragen terug bij 'terugkijken' aan het einde van deze module.

Het schoonmaken van je bloed is van levensbelang. Wanneer je nieren die functie niet goed vervullen, moet je je bloed met een filtersysteem buiten je lichaam schoonmaken.

Dat heet Hemodialyse. Een andere oplossing is een niertransplantatie.

Bij de behandeling van een nierpatiënt die gedialyseerd moet worden speelt een aantal mensen een rol.
Naast de specialist (arts-nefroloog) en de diëtiste neemt de dialyse-verpleegkundige een belangrijke plaats in. Hij of zij is degene die de dialyse uitvoert.
Dialyse verpleegkundigen werken met een behandelprotocol.
In een groepje van een paar leerlingen ga je onderzoeken wat de rol van de behandelaars is en wat de redenen voor het behandelprotocol zijn.

Wat ga ik leren?

Ik kan:

uitleggen waarom het uitscheiden van stoffen belangrijk is voor onze cellen.
de vier uitscheidingsorganen en hun functies noemen.
aan de hand van illustraties de ligging en bouw van de nieren beschrijven.
uitleggen op welke manier in een niereenheid (nefron) de samenstelling van het bloed geregeld wordt.
uitleggen waar en op welke manier voorurine (primaire urine) en urine (secundaire urine) gevormd worden.
uitleggen op welke manier urine uit het lichaam wordt verwijderd.

Deelconcepten
Nieren, waterhuishouding, ultrafiltratie, terugresorptie, ADH, ureum, urine, zweet.

Wat ga ik doen?

Aan de slag
Stap		Inhoud
Stap 1		Hoeveel water moet een mens per dag drinken? Ook bekijk ik of kraanwater beter is dan drinkwater uit flesjes.
Stap 2		Uit hoeveel water bestaat het menselijk lichaam? Dat onderzoek ik met behulp van een artikel.
Stap 3		Wanneer ik tijdens een avondje stappen erg veel drink, moet mijn lichaam dat water kwijt. Als ik veel zoute dingen eet, krijg ik dorst. Ik drink dan water om het verlies te compenseren. Mijn wateropname en waterverlies zijn normaal gesproken in balans.
Stap 4		In mijn beide nieren zitten een groot aantal niereenheden. Zij zijn de filtertjes voor mijn bloedplasma. In deze stap maak ik meerdere tekeningen van nieren.
Stap 5		Ik heb vast wel eens gehoord van dialyse, maar hoe het werkt en hoe het ontstaan is, leer ik hier.
Stap 6		Hoe werkt een niertransplantatie en is iedereen zomaar geschikt om een nier aan iemand anders te geven?
Afronding
Onderdeel
Kennisbank		Alle Kennisbankitems uit deze module.
Eindopdracht		Ik beantwoord vragen op een creatieve manier.
D-toets		Ik test mijn kennis van deze module in een d-toets.
Terugkijken		Terugkijken op de opdracht.

Tijd
Voor deze opdracht heb je 8 SLU nodig.

Aan de slag

Stap 1: Water drinken

Water drinken
Je ziet het veel om je heen. Mensen die een flesje drinkwater bij zich hebben.
Soms is het ‘zelf getapt’ kraanwater in een hergebruik flesje. In ons land is het drinkwater van uitstekende kwaliteit. Toch wordt het water in flesjes speciaal gekocht in de winkel. Dat water wordt duur betaald.
Lees Kennisbank:

Uitwisseling van stoffen

Water tot elke prijs?
Je gaat een onderzoek doen naar de kostprijs en kwaliteit (smaak) van het water in de flesjes.
Verdeel de klas in groepen en onderzoek:

de kostprijs van het water
Vergelijk die prijs met de kostprijs van kraanwater dat je in een eigen flesje tapt.
de kwaliteit (smaak) van het water
Vergelijk die smaak met de smaak van kraanwater dat je in een eigen flesje tapt.

Maak een opzet voor je onderzoek.
Overleg met je docent over de uitvoering van het onderzoek.
Kijk voor tips en eventuele beoordelingseisen in de Gereedschapskist hieronder.

Natuurwetenschappelijk verslag maken

Schrijf je een verslag van een onderzoek voor biologie of NaSk, dan wordt dit een natuurwetenschappelijk verslag genoemd. Het is hierbij vooral belangrijk dat het doel van je onderzoek en de manier waarop je het uitvoert zo duidelijk mogelijk wordt weergegeven. Het schrijven van zo’n verslag gebeurt in verschillende stappen.

Stap 2: Hoeveel water?

Stap 3: Waterverversing

Waterverversing
Wanneer je tijdens een avondje stappen erg veel drinkt moet je lichaam dat water kwijt. Als je veel zoute dingen eet krijg je dorst. Je drinkt dan water om het verlies te compenseren. Je wateropname en waterverlies zijn normaal gesproken in balans.

Het urineonderzoek
Het onderzoeken van urine en ontlasting zijn mogelijk twee van de oudste manieren om iets te zeggen over wat er in je lichaam gebeurd.
Urineonderzoek (vroeger piskijken) kan je veel vertellen over de gezondheid van de nieren.

Je gaat urineonderzoeken (gebruik waar mogelijk je eigen ochtendurine).
Download het werkblad.
Bespreek na het practicum de volgende vragen met een klasgenoot:

Welke conclusies kun je aan de vondsten verbinden?
Gebruik hiervoor eventueel informatie van internet.
Wat kan een hoge of lage pH van de urine zeggen over de werking van de nieren?

Bronnen:

Stap 4: De nieren

Bouw en functie van de niereenheid
In je beide nieren zitten een groot aantal niereenheden. Zij zijn de filtertjes voor je bloedplasma.
In de nefronen (niereenheden) wordt je bloed uit de nierslagader gezuiverd. De samenstelling wordt aangepast aan de behoeftes van je lichaam. Daarna komt het bloed komt terug in de nierader en van daar gaat het via de holle ader je bloedstroom in.

Lees Kennisbank:

Bouw en ligging van de nier

Doorsnede nier
Maak een schematische tekening van de doorsnede door een nier.

Zet daarbij de volgende begrippen:
Nierschors, niermerg, nierbekken en geef de ligging van de niereenheden zo goed mogelijk aan.
Laat je tekening controleren door je docent. De beoordelingseisen vind je in de Gereedschapskist hieronder.

Schematische tekening maken

Met een schematische tekening kun je iets duidelijk weergeven. In tegenstelling tot natuurgetrouwe tekeningen bevat een schematische tekening weinig details.

Bouw niereenheid
Microscopische bouw van de niereenheid.
Download het werkblad.

Gebruik je microscoop met verschillende vergrotingen om de bouw van de nier te bestuderen.
Maak natuurgetrouwe tekeningen van de onderdelen en geef zoveel mogelijk namen aan de onderdelen die je tekent.
Overleg met je docent wat je met de tekening(en) moet doen. Lees de eventuele beoordelingseisen in de Gereedschapskist onder de Kennisbank.
Lees Kennisbank:

Werking van de niereenheid

Natuurgetrouwe tekening maken

In een natuurgetrouwe tekening verwerp je veel meer details dan in een schematische tekening. Je zorgt ervoor dat je het object zo realistisch mogelijk weergeeft.

Nierslagader en nierader
Om de werking van de nierfilters te begrijpen is kennis van de manier waarop het bloed langs de niereenheid loopt erg belangrijk.
Geef met behulp van een schematische tekening aan op welke manier de aftakking van de nierslagader langs een niereenheid loopt. Vergelijk jouw tekening met die van een klasgenoot. Geef elkaar waar nodig feedback. Vraag bij twijfel advies aan je docent.

Stap 5: Hemodialyse

Hemodialyse
Willem Johan Kolff (1911-2009) is een van de belangrijkste medische pioniers van de vorige eeuw. Met worstenvel, rubberslangen, een waterpomp uit een T-Ford, een naaimachinemotor en nog wat onderdelen maakte hij de eerste kunstnier.

Hij bouwde de kunstnier in 1943 in het ziekenhuis in Kampen.
Kolff heeft ook een werkzame hart-longmachine en kunsthart ontwikkeld.

Stap 6: Niertransplantatie

Niertransplantatie
Een hemodialyse is een zware belasting voor een patiënt.
Daarom wordt vaak de mogelijkheid voor een niertransplantatie onderzocht.

Dialyse of niertransplantatie?
Bekijk het filmpje over Henriette Willems. Welke redenen geeft deze dialysepatient om een transplantatie te willen? Bespreek het na het kijken met een klasgenoot. Snappen jullie de redenen?

Tekort aan donoren
In juni 2020 is de donorwet veranderd. Dit is gebeurd omdat het aantal donoren in Nederland consequent te laag is. Daarom komt nu iedereen vanaf 18 jaar automatisch in het donorregister.

Hoe denk jij over donor zijn? Praat hierover in een groepje van 4 klasgenoten. Wat zijn de voor- en de nadelen?
Willen jullie eerst meer informatie? Lees dan verder op Donorregister.nl

Afsluiting

Samenvattend

Uitwisseling van stoffen

Bouw en ligging van de nier

Werking van de nier

Eindopdracht

Eindopdracht
Je werkt deze eindopdracht in tweetallen.

De nefroloog, de diëtiste en de dialyse verpleegkundig spelen een rol bij de behandeling van de nierpatiënt. Zoek uit welke rol de nefroloog en de diëtiste spelen in het behandelplan.

De dialyseverpleegkundige volgt een protocol.
Zoek uit waarom elke stap van het protocol van belang is. De stappen vind je hieronder.

Behandelprotocol (vereenvoudigd):

ontvangst van de patiënt
wegen van de patiënt
meten van de bloeddruk
bepalen van de hoeveelheid vocht die je gaat onttrekken door dialyse
instellen van de dialyse-machine
aanprikken van de ‘shunt’
dialyse
wegen van de patiënt
bepalen van de bloeddruk

Jullie bevindingen presenteren jullie op een originele en creatieve manier aan de klas. Dit doe je in overleg met jullie docent. Voor ideeën kun je kijken in de Gereedschapskist. Per onderdeel vind je daar ook de beoordelingseisen.

Gereedschapskist

Welkom bij de gereedschapskist. Hier vind je uitleg over alle werkvormen waarmee je je eindproducten maakt. Bij iedere werkvorm staat beschreven hoe je deze uitvoert, kun je inspiratiefilmpjes bekijken en vind je de beoordelingscriteria waaraan jouw product moet voldoen. Ook zie je welke digitale middelen je kunt gebruiken en aan welke vaardigheden je werkt tijdens het maken van je eindproduct. Veel succes!

D-toets

Toets
De opdracht sluit je af met het maken van een d-toets.
De toets bestaat uit verschillende soorten vragen.

Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
Klik op knoppen om de toetsen te starten.

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

Lees de leerdoelen van deze module nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?

Hoe ging het?

Tijd
Ben je ongeveer 8 SLU met deze module bezig geweest.
Heb je in die tijd alle stappen kunnen doorlopen?

Inhoud
In de intro stonden twee vragen centraal voordat je de video ging bekijken. Kon je toen al antwoord geven op de vraag?
Nee? Probeer het nu nog eens:
Welke manier gebruiken je nieren bij het schoonmaken van je lichaam?
Wat moet er gebeuren wanneer je nieren die functie niet goed vervullen?

Kon je in de intro al wel antwoord geven? Zou je dan nu hetzelfde antwoord geven of zou je het nu beter kunnen beargumenteren? Waarom wel of waarom niet?
D-toets
Heb je de D-toets gedaan? Ging het goed?