Seksualiteit en voortplanting

Intro

#MeToo

In 2017 ontstaat er wereldwijd een beweging die opkomst voor mensen die slachtoffer zijn geworden van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

De beweging ontstaat in Amerika door actrice Alyssa Milano. Zij postte op Twitter de volgende post:

Door social media ging dit als een lopend vuurtje de wereld over. Alleen op Facebook werd de hashtag binnen één dag door 4,7 miljoen mensen in 12 miljoen facebookposts geplaatst. De beweging zorgde ervoor dat veel bekende mannen werden aangeklaagd. Zo werd de filmproducent Harvey Weinstein (onder andere bekend van de films van The Lord of the Rings) door zestig actrices en modellen beschuldigd van ongewenst seksueel gedrag.

In Nederland speelden ook een aantal zaken. Onder andere die van filmregisseur en producent Job Gosschalk. Meerdere mannelijke acteurs beschuldigden Gosschalk van grensoverschrijdend gedrag. Uiteindelijk werd door Gosschalk toegegeven dat hij de grens had overschreden, maar hij ontkent strafbare feiten te hebben gepleegd. Tot een rechtszaak is het nooit gekomen.

In de volgende video zie je hoe #metoo invloed had op de modellenwereld en hoe dit door de politiek werd opgepakt.

Zelfs jaren nadat de eerste tweet de wereld in ging, blijft #metoo nog actueel. Dat komt omdat seksueel overschrijdend gedrag van alle tijden is. Misschien heb je er zelf of heeft iemand in je naaste omgeving ook wel mee te maken gehad.

Kijk naar de weergave van een uitzending van BBNVARA op Radio1. In 2020 wordt Harvey Weinstein schuldig bevonden aan een deel van de aanklachten. In de uitzending gaat het om de gevolgen van de #metoo beweging voor de toekomst van vrouwen en mannen die te maken hebben met seksueel overschrijdend gedrag.
In overleg met je docent kun je er ook voor kiezen om een samenvatting van deze uitzending te lezen op de site van BNNVARA.

Praat na het kijken met een groepje klasgenoten over de #metoo-beweging. Wat verwachten jullie voor de toekomst? Denken jullie dat seksueel overschrijdend gedrag ooit de wereld uit zal gaan? Wat is de rol van de politiek hierin en wat is jullie eigen rol?
Heb je moeite met dit onderwerp? Een veilige sfeer in de klas is heel belangrijk bij dit onderwerp. Het kan zijn dat je docent ervoor kiest om een klassikaal gesprek te doen. Je kunt ook altijd contact zoeken met iemand die je vertrouwt, zoals een docent, een familielid, een goede vriend(in) of de vertrouwenspersoon op school.

Het thema Seksualiteit en Voortplanting gaat over voortplanting van mensen, seksualiteit, soa’s, zwangerschap en bevalling.
Dit doe je in twee modules die beide worden afgesloten met een eindopdracht en D-toetsen.
Het thema sluit je af met het oefenen van examenopgaven.

Wat kan ik straks?

Na dit thema:

benoem ik de bouw en werking van voortplantingsorganen en kan ik daarbij de rol van hormonen herkennen.
benoem ik de embryonale ontwikkeling van de mens en leg ik uit hoe invloeden van buitenaf (voeding, genotmiddelen, stress) daarop invloed hebben.
kan ik beargumenteren wat de rol is van seksualiteit bij de voortplanting en bij het onderhouden van relaties.
kan ik de rol van seksualiteit in verschillende levensfases toelichten.
kan ik diversiteit in seksuele geaardheid toelichten.
kan ik de acceptatie van seksuele diversiteit relateren aan eigen opvattingen en culturele aspecten.
kan ik effectief gebruik van voorbehoedsmiddelen beschrijven.
kan ik omschrijven hoe ik wensen kenbaar kan maken en grenzen kan bewaken en respecteren.

Deelconcepten
geslachtscellen, eicel, zaadcel, bevruchting, seksualiteit, biseksueel, homoseksueel, heteroseksueel, voorbehoedmiddelen, anticonceptie, orgasme, seksueel overdraagbare aandoeningen, voortplantingsorganen, geslachtshormonen, FSH, LH, oestrogeen, progesteron, testosteron, klievingsdeling, embryo, foetus, placenta, vruchtwater, navelstreng, HCG, menstruatiecyclus.

Wat kan ik al?

Wat weet je al over Seksualiteit en voortplanting?
Lees de volgende Kennisbanken uit de onderbouw als opfrisser voor dit thema.

Man en vrouw - onderbouw

Seksualiteit en voortplanting - onderbouw

Menstruatie - onderbouw

Bevruchting bij mensen - onderbouw

Zwangerschap - onderbouw

Voorbehoedsmiddelen - onderbouw

Maak de oefening om je kennis te testen.

Wat ga ik doen?

Het thema Seksualiteit en voortplanting bestaat uit de volgende onderdelen.
In de tabel staat per activiteit hoeveel SLU je ongeveer nodig hebt.

Activiteit	Aantal SLU
Inleiding
Wat kan ik straks?	0,5
Wat kan ik al?	2
Wat ga ik doen?	0,5
Modules
Module: GGD	8
Module: Verloskundige praktijk	7
Afsluiting
Samenvattend	1
Extra opdracht	0,5
Terugkijken	0,5
Totaal:	20 uur

Modules

GGD

Intro

Chlamydia is de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoening in Nederland.
Je merkt er niets van als je de bacterie bij je draagt en daarom gaan ook weinig jongeren naar de huisarts.
De GGD en het RIVM geven voorlichting over Chlamydia. Kijk maar eens naar de volgende video.

De gemeenten in Nederland hebben de wettelijke taak om de gezondheid van burgers te bevorderen en te beschermen tegen ziekten en calamiteiten. Deze taak is neergelegd bij de GGD.
De “GGD” zelf staat voor 'Gemeentelijke of Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst'. De GGD’en vormen een landelijk dekkend netwerk.

De kans is groot dat je zelf ook contact hebt gehad met de GGD.
Misschien zelfs zonder dat je dit wist. De GGD doet namelijk meer dan je denkt.
Bekend zijn de ambulance-dienst of de jeugdarts op de basisschool.
Of heb je weleens voor een verre reis een vaccinatie bij de GGD gehaald of de vaccinatie tegen HPV (Humaan papillomavirus, het virus dan onder andere verantwoordelijk kan zijn voor baarmoederhalskanker)?
Die diensten verleent de GGD, maar ze doen nog veel meer!
Je kunt er dus ook terecht bij vragen en problemen over SOA's (Seksueel overdraagbare aandoeningen) en seksualiteit.

Bij welke GGD kun jij terecht met vragen? Kijk daarvoor op https://www.ggd.nl/
Vragen stellen bij de GGD is niet gek of raar! Ze helpen je graag en je hoeft je nergens voor te schamen!

Deze module gaat over voortplanting, vrijen en seksualiteit. In de negen stappen komen de verschillende onderwerpen aan bod.
Je rondt de module af door een gesprek in een rollenspel te voeren over de uitslag van een SOA-test.

Wat ga ik leren?

Na deze module ken ik:

de werking van mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen.
de functie van de hypofyse.
de functie is van FSH, LH, progesteron en oestrogeen.
verschillende relatievormen.
verschillende vormen van anticonceptie/voorbehoedsmiddelen.
verschillende SOA’s.
de plaats/persoon waar ik terecht kan bij seksueel geweld.

Na deze module kan ik:

beschikbare informatie in Binas/Biodata gebruiken.
het verloop van de menstruatiecyclus beschrijven voor en na bevruchting.
aangeven wanneer een vrouw (on)vruchtbaar is.
beschrijven wat er tijdens geslachtsgemeenschap gebeurt.
uitleggen hoe ik soa’s kan voorkomen.
uitleggen hoe ik zwanger kan worden en kan voorkomen.

Wat ga ik doen?

Aan de slag
Stap		Inhoud
Stap 1		In deze stap leer ik wat het verschil is tussen de uiterlijke kenmerken en de functies van de geslachtsorganen van mannen en vrouwen.
Stap 2		Ik leer over de werking van verschillende hormonen in het lichaam van een man en een vrouw.
Stap 3		Hormonen stimuleren of remmen elkaars functie. Door middel van een rollenspel ontdek ik hoe dit werkt.
Stap 4		Het kan lastig zijn om niet zeker te zijn van je geaardheid. Hierover praten we in deze stap.
Stap 5		Wat is eigenlijk geslachtsgemeenschap en wat gebeurt er dan in mijn lichaam?
Stap 6		Ik weet dat men door seks zwanger kan worden of een SOA op kan lopen. Op welke manier men dit kan voorkomen, leer ik hier.
Stap 7		Wat zijn soa's en welke zijn er? Ik ga op onderzoek uit naar de top 7 Soa's en maakt een voorlichtingsposter.
Stap 8		Het belangrijkste orgaan tijdens de seks bevindt zich niet tussen mijn benen, maar tussen mijn oren. Praat ik over wat ik wel en niet wil?
Stap 9		Ik maak samen met een klasgenoot een campagne voor veilig vrijen.
Afronding
Onderdeel
Kennisbank		Alle Kennisbankitems uit deze module.
Eindopdracht		Door middel van een rollenspel praat ik met mijn klasgenoten over de uitslag van een Soatest.
Extra		Er mag niets met mijn lijf gebeuren dat ik niet wil! Maar wat als dat wel zo is?
D-toets		Ik test mijn kennis van deze module met een D-toets.
Terugkijken		Terugkijken op de opdracht.

Tijd
Voor deze opdracht heb je 8 SLU nodig.

Aan de slag

Stap 1: Geslachtsorganen

Het gereedschap van mannen en vrouwen
Tussen jongens en meisjes, mannen en vrouwen, zijn veel verschillen.
De mannelijke geslachtsklieren zijn de teelballen, zaadballen, testikels of testes (enkelvoud testis).

De penis of het lid is het mannelijk geslachtsorgaan dat gebruikt wordt om urine te lozen en voor seksualiteit, waaronder geslachtsgemeenschap.

De eierstokken of ovaria (enkelvoud ovarium) zijn de vrouwelijke geslachtsklieren. De vagina of schede is het inwendige deel van het geslachtsorgaan dat de baarmoeder met de buitenkant van het lichaam verbindt.

Bestudeer de theorie in de Kennisbank:

Geslachtsorganen

Zoogdieren
De mens behoort tot de zoogdieren. Zoogdieren hebben veel overeenkomsten in hun bouw.
Download het werkblad ‘Geslachtsorganen van een paard en hond’ en benoem de geslachtsorganen van een hengst, merrie, reu en teefje.

Stap 2: Hormonen

Zeker weer last van je hormonen?

"Ben je weer aan het puberen?"
"Zeker ongesteld!?!"
"Wat heb jij een kort lontje!"
"Zo zo...de baard in de keel!"

Dat zijn allemaal opmerkingen die je op deze leeftijd geregeld naar je hoofd geslingerd kunt krijgen. Herkenbaar?

Kijk maar eens naar de volgende video. Er zullen zeker herkenningspunten zijn!

Bestudeer de theorie uit de Kennisbank:

De hormonale regeling van de voortplanting

De mannelijke geslachtshormonen zorgen voor de aanleg van de primaire geslachtskenmerken tijdens de ontwikkeling in de baarmoeder.
De geslachtshormonen zorgen ook voor de secundaire geslachtskenmerken in de puberteit en de aanmaak van sperma.

Werking LH en FSH
In de hypofyse worden twee geslachtshormonen gemaakt, namelijk het follikel stimulerend hormoon (FSH) en het luteïniserend hormoon (LH).
FSH stimuleert de aanmaak van zaadcellen in de teelbal.
LH zorgt ervoor dat cellen in de teelbal het mannelijk geslachtshormoon testosteron gaan maken. Testosteron kan op zijn beurt de aanmaak van FSH en LH remmen. Testosteron gaat dus (via de remming van FSH en LH) zijn eigen vorming tegen. Dit noem je een negatieve terugkoppeling.

Ook bij vrouwen wordt de productie van de geslachtshormonen beïnvloed door FSH en LH.
FSH en LH hebben beiden invloed op de menstruatiecyclus.
Samen met de follikels en de gele lichamen zorgen FSH en LH voor de opbouw en afbraak van het baarmoederslijmvlies en voor de ovulatie. Een ingewikkeld proces dat zich steeds herhaalt.
Tenzij de vrouw zwanger wordt …

Menstruatiecyclus
Bekijk het volgende videofragmenten over de ovulatie en de menstruatiecyclus. Herken je de informatie die je hierboven hebt gelezen in de video's?

FSH stimuleert de rijping van follikels in de eierstok.
LH beïnvloedt de verdere rijping van de follikels en de ovulatie.
Daarna houdt LH de rest van het follikel (het gele lichaam) enige tijd in stand.

De eierstokken zelf maken twee andere hormonen:

Oestrogeen: dit hormoon zorgt voor de ontwikkeling van de secundaire geslachtskenmerken.
Oestrogeen zorgt voor de ontwikkeling van het baarmoederslijmvlies.
Oestrogeen stimuleert de hypofyse tot een verhoogde afgifte van FSH en LH.
Een positieve terugkoppeling dus!
Progesteron: dit hormoon wordt na de eisprong door het gele lichaam aangemaakt.
Het zorgt voor de verdere ontwikkeling van het baarmoederslijmvlies en de baarmoederspieren.

Schema
Download hier de kaartjes. Print en knip ze uit.
Leg deze kaartjes zo voor je neer op een A3, dat je de terugkoppelmechanismen van de geslachtshormonen duidelijk kunt uitleggen aan een medeleerling.

Trek pijlen, zodat de terugkoppeling ook zonder jouw uitleg duidelijk is.
Doe dit zowel voor de regeling van de mannelijke als de vrouwelijke geslachtshormonen.

Leg aan een medeleerling jouw schema uit en vergelijk het met zijn/haar schema.

Kijk het schema na met behulp van Binas/Biodata. Vul eventueel de schema’s aan.
Maak een kopie voor elkaar van het meest duidelijke schema.

Noteer meteen de tabellen/figuren die bij dit onderwerp passen.

Stap 3: Negatieve terugkoppeling

Simulatie negatieve terugkoppeling
Je gaat in deze opdracht de negatieve terugkoppeling van hormonen verduidelijken.
Je werkt met de gehele klas.
Benodigdheden:

Kaartjes met rollen
Witte ballon (follikel)
Erwten/bonen (eicellen)
Prepareernaald (ovulatie)
Gele ballonnen (geel lichaam)
Rode kleurstof (baarmoederslijmvlies)
Groot bekerglas (baarmoeder)
Zeef

De docent verdeelt de rollen over de leerlingen in de klas.
Je krijgt een rol als orgaan van een vrouw (hypofyse, eierstok en baarmoeder) of als hormoon (FSH, LH, oestrogeen en progesteron).
De wisselende concentratie van hormonen beeld je uit door meer of minder hard te roepen.
De simulatie eindigt wanneer de menstruatie optreedt en dat laten jullie duidelijk horen!

Stap 4: Seksualiteit

Seksualiteit
In de eerste stappen ging het over de mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen en hormonen.
In de puberteit ontwikkelen zich de secundaire geslachtskenmerken en groeit de zin in seks en intimiteit.

Iedereen heeft zo zijn of haar eigen gevoelige plekjes. Natuurlijk is het leukste deze zelf te ontdekken. Wil jij weten wat in het algemeen de gevoelige plekjes zijn bij vrouwen en mannen?
Ontdek het hier!

Bestudeer de theorie in de Kennisbank:

Vormen van seksualiteit

Homoseksualiteit
De ontdekking van je seksuele geaardheid komt vaak tijdens de puberteit.
Ervoor uitkomen dat je op iemand van hetzelfde geslacht valt, is niet altijd even gemakkelijk.
Hoe denk jij over homoseksualiteit? Vul anoniem de vragenlijst in.

Hoeveel homo’s en lesbiennes zijn er in Nederland? Wat denk je?
En hoeveel mensen In Nederland hebben gevoelens voor iemand van hetzelfde geslacht?
Doe de quiz 'Spreek je uit' en ontdek!
Print de quiz uit en maak de quiz individueel.

Bespreek jouw antwoorden met een klasgenoot.
De docent geeft je de juiste percentages!
Vergelijk dit met jullie antwoorden.

Mannenharem
Bekijk samen met de klas de film Mannenharem. Bekijk daarna ook het interview met de acteur. Met jullie docent voeren jullie een klassengesprek over de film. Hoe kijken jullie aan tegen de rol van de acteur? Wat vinden jullie van zijn mening? Let er goed op dat jullie je mening goed beargumenteren.

Bekijk de film:
Video: Mannenharem

En het interview met de acteur:

Mensenrechten
Onderzoek of in Nederland de hetero-, homo- en biseksuelen dezelfde rechten hebben en in dezelfde mate worden geaccepteerd door de wetgever.
Mensenrechten - www.amnesty.nl

Wil je ook weten hoe het in andere landen is gesteld met de acceptatie van homoseksuelen?
Dat zie je in de volgende video. Ook zie je een stukje geschiedenis van de acceptatie van homoseksuelen in Nederland. Bespreek na het kijken met een klasgenoot wanneer het omslagpunt in Nederland wettelijk kwam, maar ook wanneer jullie denken dat het daadwerkelijke omslagpunt in de maatschappij kwam.

Stap 5: Voor de wetenschap

Het doen voor de wetenschap
Wat weet jij over de wetenschap ‘Voortplanting’?

Een aantal jaar geleden haalde een ‘wetenschappelijke’ foto de landelijke dagbladen en is nu dus ook te vinden via YouTube. Onderzoekers in Groningen hebben voor het eerst de geslachtsgemeenschap van een stel in een MRI-scan gefotografeerd.
Bekijk de volgende video. Hij is in het Engels. Gebruik eventueel de Nederlandse ondertiteling.

Bestudeer nu de theorie van Kennisbank:

Geslachtsgemeenschap

Download het werkblad Geslachtsgemeenschap in beeld en noteer de juiste namen bij de letters.
Maak daarna de oefening.

Stap 6: Safety instructies

Safety instructies
Lees in de Kennisbank de pagina's over anticonceptie en kijk de video. Maak daarna de vragen. De antwoorden op de vragen kun je vinden in de Kennisbank en de video.

Veilig vrijen

De pil
De pil bestaat hoofdzakelijk uit 2 hormonen, namelijk uit oestrogeen en progesteron.
Er bestaan verschillende varianten van de anticonceptiepil:

Monofase pillen:
deze pillen bestaan uit een enkele concentratie van de twee hormonen, oestrogeen en progesteron.
Je neemt ze gedurende drie weken in en dan één stopweek dat je de pil niet hoeft te slikken.
Twee- en driefase pillen:
Hierbij wordt de concentratie van het hormonen aangepast aan de fase van de menstruatiecyclus waarin de tabletten worden geslikt.
De tabletten hebben voor elke fase een ander kleur om ze beter te kunnen onderscheiden. Soms wordt er ook een bijkomende hormoonloze pil bijgeleverd die je dient in te nemen tijdens de zogenaamde stopvrije week. Dit om te voorkomen dat de pil wordt vergeten.
Minipil:
deze bevat enkel een lage dosis progesteron.

De pil kwam eind jaren vijftig in de Verenigde Staten als een nieuw middel tegen menstruatiestoornissen op de markt.
Op de bijsluiter was als bijwerking tijdelijke onvruchtbaarheid vermeld.
Vanaf begin van de jaren zestig werd de pil ook onder vrouwen in Europa populair.
Het paste goed in het denkbeeld van de seksuele revolutie. Er bestaan ook tegenstanders van de pil.

Voorbehoedsmiddelen
Download hier het werkblad Voorbehoedsmiddelen en vul hier alle voorbehoedsmiddelen in die je bent tegengekomen én die je tegenkomt in de volgende twee bronnen.
Bronnen:

Kruis aan of het veilig is om zwangerschap te voorkomen en of het veilig is tegen geslachtsziekten en waar je moet zijn om het te kopen of op te halen.

Welke anticonceptie/voorbehoedsmiddel past het beste bij jou en jouw situatie?
Doe de test! het op anticonceptievoorjou.nl

Stap 7: Soa's

Soa's
Wat zijn die Soa’s nu eigenlijk?
Zijn alle seksueel overdraagbare aandoeningen hetzelfde?
En als je besmet bent, kun je dan weer genezen? Bekijk als inleiding van deze stap de volgende Clipphanger van SchoolTV:

Soa-top 7
Werk bij deze stap in tweetallen.
Je onderzoekt twee soa’s uit de SOA-top 7.
Welke soa’s komen het meeste voor? Kijk op de site van Eos wetenschap.

Kies twee SOA’s uit en onderzoek de belangrijke zaken die je zou moeten weten om eventueel een SOA snel te herkennen en verspreiding tegen te gaan.

Maak een poster waarin je op de volgende vragen in ieder geval antwoord geeft:

Welke klachten heb je bij deze SOA’s?
Hoe kom je aan deze SOA’s en hoe zeker niet?
Wanneer laat je je testen en hoe gaat zo’n test in zijn werk?
Waar kun je je laten testen bij jou in de buurt?
Wat doe je als je de uitslag krijgt en je blijkt besmet?
Is er behandeling mogelijk en zo ja, hoe?

Kijk voor tips in de Gereedschapskist onderaan deze stap. Je kunt ook gebruik maken van de volgende bronnen:

Bronnen:

Preventie en genezing van Soa's

Op de website van Sense vind je veel informatie over Seksueel Overdraagbare Aandoeningen en het voorkomen ervan.

Presenteer de poster aan de rest van de klas. Beoordelingseisen voor een poster vind je in de Gereedschapskist.

Poster maken

Op een informatieve poster kun je laten zien wat de belangrijkste delen van de lesstof zijn. Ook kun je weergeven hoe bepaalde delen zich tot elkaar verhouden.

Stap 8: Seks en condooms

Maak seks en condooms bespreekbaar!
Het belangrijkste orgaan tijdens de seks bevindt zich niet tussen je benen, maar tussen je oren.
En wat je doet met je heupen is minder belangrijk dan wat je zou moeten doen met je mond.
Iemand die goed is in bed, bespreekt namelijk ook met zijn/haar partner wat die ander wil.
Wat zijn zijn/haar wensen en grenzen? Herken jij de ja en nee signalen!

Lees de volgende pagina op Sense en kijk ook de video.
Praat met klasgenoten over de informatie die jullie hebben gelezen en gehoord. Is het herkenbaar? Voel jij je veilig genoeg om hier samen over te praten?

Stap 9: Veilig vrijen

Vrij veilig
Voor de Vrij Veilig campagnes worden al jaren commercials gemaakt.
Zoals:

Maak, in tweetallen, een (voorstel voor) een clip/filmpje voor de campagne ‘Maak seks lekker duidelijk’ of ‘Vrij Veilig’. Overleg met jullie docent of jullie de clip ook daadwerkelijk op gaan nemen.

Hoe gaat het opnemen van zo’n reclameboodschap?
Kijk hier:

(VrijSoaVrij op vrijsoavrij.nl)

Afsluiting

Samenvattend

Geslachtsorganen

De hormonale regeling van de voortplanting

Vormen van seksualiteit

Veilig vrijen

Preventie en genezing van Soa's

Eindopdracht

Je gaat deze opdracht afronden. Bij de GGD kun je terecht voor een SOA-test .
Hoe gaat dit in zijn werk? Bekijk de volgende filmpjes:

En dan volgt de uitslag. Een positieve uitslag betekent in dit geval dat je een besmetting hebt opgelopen.
Een negatieve uitslag betekent dat je geen SOA onder de leden hebt.
Je bent een verpleegkundige van de GGD en moet de boodschap overbrengen aan een jongere met een positieve SOA uitslag.
Leg uit om welke SOA het gaat, wat de behandeling is, wat eventuele gevolgen zijn voor hem/haar en anderen. Hoe ga je dat doen?

Werk in drietallen waarbij de één verpleegkundige is en de ander jongere.
Voer het gesprek. De derde leerling luistert en observeert.
Draai vervolgens de rollen nog twee keer om en kies steeds een andere SOA.
Werk je portfolio zo nodig bij.

Beoordeling
Je docent let op de volgende punten bij de beoordeling:

Komt de boodschap goed over?
Is de boodschap duidelijk?
Klopt de uitleg met de theorie die je in deze module hebt geleerd?
Is het gesprek serieus uitgevoerd?

Extra

Heb jij wel eens meegemaakt dat iemand ongewenst aan je zat, te dicht bij je stond of je op een andere manier ongewenst benaderde? Kijk naar de volgende video's.

Als jou iets vervelends is overkomen is het belangrijk dat je het deelt met iemand die je vertrouwt. Dat kan een van je ouders/verzorgers zijn, maar ook een leraar, familielid of wie dan ook. Natuurlijk kun je ook altijd naar de politie met je verhaal.
Belangrijk is om te weten dat jij als slachtoffer nooit, maar dan ook NOOIT, schuld hebt. Seksuele intimidatie of geweld is niet iets wat je uitlokt. Het is jouw lichaam en daar mag niemand anders over beslissen.

Kijk voor meer informatie op Sense.
Is er iets vervelends gebeurd op internet? - www.meldknop.nl

Ook kun je op chat met Fier je verhaal delen met hulpverleners door te chatten.

D-toets

De opdracht sluit je af met het maken van een d-toets.
De toets bestaat uit verschillende soorten vragen.

Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
Klik op knoppen om de toetsen te starten.

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

Lees de leerdoelen van deze module nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?

Hoe ging het?

Tijd
Ben je ongeveer 8 SLU met deze opdracht bezig geweest.
Heb je in die tijd alle stappen kunnen doorlopen. Er waren een flink aantal video's in deze module. Had je voldoende tijd voor al deze video's? Zo niet, hoe heb je dit opgelost?
Inhoud
Seksualiteit is toch nog vaak een lastig onderwerp om over te praten. Hoe heb jij dat ervaren in deze module? Voelde je je veilig genoeg om over je eigen gevoelens te praten? Als dat in de klas niet lukt, bij wie kun jij dan je verhaal kwijt?
Wat is de belangrijkste les die je geleerd hebt in deze module?
Eindopdracht
Wat vond je dan de drie verschillende rollen die je hebt gespeeld in het rollenspel? Welke rol voelde je je het meest comfortabel in? Kun je uitleggen waarom?
D-toets
Heb je de D-toets gedaan? Ging het goed? Welk onderdeel heeft nog je aandacht nodig?