Generaties
Je behoort tot de jongste generatie van je familie.
Er waren al veel andere generaties voor jou.
Je hebt ouders, die ook weer ouders hebben. Dat zijn jouw grootouders (opa en oma). De ouders van hen zijn jouw overgrootouders.
Weet jij hoe de ouders van je overgrootouders heten?
Weet je eigenlijk wat een generatie is? Zo niet, zoek het dan even op!
Van al die mensen, die voor jou leefden heb je erfelijke eigenschappen in je en jij niet alleen: ook je eventuele broertjes of zusjes, neefjes en nichtjes.
Daarom lijken jullie als familieleden vaak op elkaar.
Duizenden generaties terug waren er nog niet zo heel veel mensen.
Zij zijn wel onze voorouders, maar zagen er toch iets anders uit dan wij nu.
Hoe dat kan? Dat legt de evolutietheorie uit.
In dit thema staan daarom erfelijke eigenschappen en hoe die veranderen door evolutie centraal. In elke opdracht maak je een eindopdracht. Alle eindopdrachten samen vormen straks de basis voor de eindopdracht van dit thema: een tentoonstelling.
Wat kan ik straks?
In de tabel vind je de leerdoelen van dit thema.
Aan het einde van dit thema kun je:
Opdracht:
de begrippen: cel, celkern, chromosoom, DNA, gen, genotype, fenotype, dominant en recessief beschrijven.
Wat is erfelijk?
de verschillen uitleggen tussen erfelijke en door het milieu bepaalde eigenschappen.
Wat is erfelijk?
aangeven dat er in geslachtscellen, die ontstaan na de meiose, 23 chromosomen in de kern zitten
Jongetje of meisje?
in een kruisingsschema laten zien wat er gebeurt als de geslachtschromosomen (X- en Y-chromosoom) bij elkaar komen.
Jongetje of meisje?
de begrippen: dominant, recessief, homozygoot, heterozygoot, genotype en fenotype beschrijven.
Eigenschappen erven.
kruisingsschema's maken en van die kruisingssituaties de kansen op nakomelingen berekenen.
Eigenschappen erven.
een stamboom opstellen en in die stamboom achterhalen welke erfelijke eigenschap dominant en welke recessief is.
Stambomen
de stappen van de evolutietheorie van Darwin beschrijven.
Evolutie
grote lijnen aangeven hoe leven op aarde ontstaan is en zich ontwikkeld heeft.
Evolutie
Wat ga ik doen?
In dit thema ga je aan de gang met vijf opdrachten, de afsluiting en een diagnostische toets.
In de tabel staat per opdracht hoeveel lessen je ongeveer nodig hebt.
Let op: in dit thema vormen de 5 eindproducten van de opdrachten samen de basis voor het eindproduct op themaniveau. Daarom zijn er in de opdrachten geen keuze-eindopdrachten.
Activiteit
Tijd
Eindproduct
Inleiding
0,5 lesuur
Opdracht: Wat is erfelijk
2 lesuren
Fotocollage maken.
Opdracht: Jongetje of meisje
2 à 3 lesuren
Tien vragen in een vraagvorm naar keuze.
Opdracht: Eigenschappen erven
2 lesuren
Kruisingsschema maken.
Opdracht: Stambomen
2 lesuren
Je eigen stamboom maken.
Opdracht: Evolutie
3 lesuren
Model maken.
Afsluiting
2 a 3 lesuren
Tentoonstelling maken.
Diagnostische toets
1 lesuur
Totaal
15 lesuren
De tijd is een indicatie en afhankelijk van de keuze van het eindproduct.
Opdrachten
Hieronder vind je de vijf opdrachten die horen bij dit thema.
Maak je keuze.
Dit thema sluit je af met een tentoonstelling over erfelijkheid en evolutie.
De tentoonstelling bestaat uit de eindopdrachten die je hebt gemaakt in de opdrachten:
Wat is erfelijk - Fotocollage
Jongetje of meisje - Vraagvorm
Eigenschappen erven - Kruisingsschema's
Stambomen - Je eigen stamboom
Evolutie - Model van uitgestorven dier
Groepsgrootte
Je maakt de tentoonstelling met z’n vieren.
Tijd
Je mag 1 lesuur aan het inrichten besteden.
Het andere uur is bedoeld om anderen over jullie deel van de tentoonstelling uitleg te geven en de tentoonstelling van een of enkele andere groepjes te beoordelen en zelf iets van de tentoonstelling te leren.
Benodigdheden
Grote tafel of twee tafels tegen elkaar.
Mooi effen kleed, niet te opvallend.
Alle bij het thema gemaakte producten.
Dozen om op de tafel hogere en lagere delen te creëren.
Karton, papier, stiften, lijm, schaar, geodriehoek, touw, punaises, spelden om alles te voorzien van naambordjes, dingen op te kunnen hangen enz.
Aan de slag
Bewaar van elke opdracht van het thema de genoemde (eind)producten.
Zoek alle eindproducten van de hele groep bij elkaar.
Overleg met elkaar hoe je de producten op de tentoonstelling wilt laten zien:
Wat hang je op? Wat leg je neer?
Wat komt waar? Maak je verhogingen op de tafel?
Gebruik je een kleed als achtergrond?
Wat deel je uit of gebruik je om buiten publiek naar de tentoonstelling te halen?
Welke zaken vind je ontbreken in de tentoonstelling en moeten er nog bijgemaakt worden?
Waarvoor maak je kaartjes of bordjes met extra uitleg?
Misschien kun je ook een gesproken tekstboodschap voor je publiek maken, die ze kunnen beluisteren?
Noteer wat jullie over bovenstaande punten afspreken en wie wat gaat doen/maken.
Richt de tentoonstelling in volgens jullie afspraken.
Nodig mensen uit om de tentoonstelling te komen bekijken: maak een flyer en deel deze uit.
Loop als iedereen klaar is de tentoonstelling rond en vul over alle 6 tentoongestelde uitgestorven dieren het werkblad in.
Leg uit wat je van de tentoonstelling vindt en wat je bij het maken ervan hebt geleerd.
Beoordeel ook twee andere tentoonstellingstafels.
Wissel als groepje elkaar af: twee blijven uitleg geven bij de tentoonstellingstafel, terwijl de twee anderen rondlopen en omgekeerd.
Beoordeling
De beoordelingstabel voor de tentoonstelling vind je in het werkblad.
Je docent let bij de beoordeling op het volgende:
Zijn de 2 collages over erfelijke en niet erfelijke eigenschappen duidelijk en goed ingedeeld?
Zijn de vragenvormen duidelijk en snel in te vullen?
Zijn de flyers, die oproepen om ze te bekijken/kopen duidelijk en aantrekkelijk?
Zijn de zelf gemaakte schema's van de meiose correct en duidelijk?
Zijn de vier prehistorische dieren goed in elkaar gezet? Is de achtergrondafbeelding goed gekozen en is de plaatsing in een tijdlijn juist?
Zijn er 4 complete en overzichtelijke familiestambomen over tongrollen of oorschelpen?
Ziet de tentoonstelling er netjes en overzichtelijk uit?
Is alles voorzien van een heldere uitleg?
Zijn er extra zaken over erfelijkheid of evolutie op de tentoonstelling te zien?
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Lees de intro van deze opdracht nog eens door. Weet je nu hoe alle familiekenmerken zijn ontstaan? Weet je nu ook welke in je genen zitten en welke komen door je omgevingsfactoren?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de eindopdracht bezig zou zijn.
Klopt dat? Waardoor duurde het langer of misschien juist wel korter?
Inhoud
Wat vind jij het belangrijkste dat je in dit thema hebt geleerd? Waarom?
Heeft de opdracht over Evolutie jouw beeld van het ontstaan van de aarde veranderd?
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht?
Je moest de tentoonstelling uiteindelijk met drie klasgenoten uitwerken. Hoe vond je dat? Hebben jullie de taken goed kunnen verdelen en je daarna ook aan de afspraken kunnen houden?
Hebben jullie elkaar, zo nodig, aangesproken op de gemaakte afspraken? Hoe werd daarop gereageerd?
Wat vonden jullie van de reflecties die jullie kregen? Vind je dit lastig of juist prettig? Waarom?
Verderkijker
De Verderkijker biedt bij het thema passende externe linkjes naar uitleg, oefenmateriaal of filmpjes.
Op de website van SchoolTV zijn veel verschillende video's te vinden over het thema Omgeving.
We hebben een aantal interessante video's voor je op een rijtje gezet:
DNA - Het zit in al je cellen
DNA-profiel Wat is dat?
Hoe werkt DNA?
Onze cellen - DNA, de puzzelstukjes van je lichaam
Clipphanger - Waarom hebben de meeste mensen bruine ogen?
Focus op Biologie - Erfelijke eigenschappen
Iedereen is anders
CSI aan de kust - De bruinviszaak
Clipphanger - Hoe werkt klonen?
Vroege vogels in de klas: Fossielen in de stad
Vroege vogels in de klas Mergel en fossielen in Zuid-Limburg
Vroege vogels in de klas Boren naar geschiedenis
Een stamboom - heb jij er ook een?
Wat bepaalt je geslacht?
Chromosomen - Wat is een karyogram
Chromosomen - hoeveel chromosomen zitten er in een geslachtcel?
Bio-bits Erfelijkheid
Erfelijkheid - Vorming van geslachtscellen
Hoe teel je een nieuwe aardappelsoort - geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting.
Het arrangement Thema Erfelijkheid en evolutie hv12 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Het thema 'Generaties' is ontwikkeld door auteurs en medewerkers van StudioVO.
Fair Use
In de Stercollecties van StudioVO wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use. Meer informatie: Fair use
Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk VO-content.
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor biologie voor havo/vwo leerjaar 2. Dit thema heet erfelijkheid en evolutie en behandelt 5 onderwerpen.
Het eerste onderwerp is wat is erfelijkheid? Je leert de begrippen: cel, celkern, chromosoom, DNA, gen, genotype, fenotype, dominant en recessief beschrijven en de verschillen uitleggen tussen erfelijke en door het milieu bepaalde eigenschappen.
Het tweede onderwerp is jongetje of meisje. Je leert aangeven dat er in geslachtscellen, die ontstaan na de meiose, 23 chromosomen in de kern zitten en in een kruisingsschema laten zien wat er gebeurt als de geslachtschromosomen (X- en Y-chromosoom) bij elkaar komen.
Het derde onderwerp is eigenschappen erven. Je leert de begrippen: dominant, recessief, homozygoot, heterozygoot, genotype en fenotype beschrijven en kruisingsschema's maken en van die kruisingssituaties de kansen op nakomelingen berekenen.
Het vierde onderwerp is stambomen. Je kunt een stamboom opstellen en in die stamboom achterhalen welke erfelijke eigenschap dominant en welke recessief is.
Het vijfde onderwerp is evolutie. Je kunt de stappen van de evolutietheorie van Darwin beschrijven en in grote lijnen aangeven hoe leven op aarde ontstaan is en zich ontwikkeld heeft.
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor biologie voor havo/vwo leerjaar 2. Dit thema heet erfelijkheid en evolutie en behandelt 5 onderwerpen.
Het eerste onderwerp is wat is erfelijkheid? Je leert de begrippen: cel, celkern, chromosoom, DNA, gen, genotype, fenotype, dominant en recessief beschrijven en de verschillen uitleggen tussen erfelijke en door het milieu bepaalde eigenschappen.
Het tweede onderwerp is jongetje of meisje. Je leert aangeven dat er in geslachtscellen, die ontstaan na de meiose, 23 chromosomen in de kern zitten en in een kruisingsschema laten zien wat er gebeurt als de geslachtschromosomen (X- en Y-chromosoom) bij elkaar komen.
Het derde onderwerp is eigenschappen erven. Je leert de begrippen: dominant, recessief, homozygoot, heterozygoot, genotype en fenotype beschrijven en kruisingsschema's maken en van die kruisingssituaties de kansen op nakomelingen berekenen.
Het vierde onderwerp is stambomen. Je kunt een stamboom opstellen en in die stamboom achterhalen welke erfelijke eigenschap dominant en welke recessief is.
Het vijfde onderwerp is evolutie. Je kunt de stappen van de evolutietheorie van Darwin beschrijven en in grote lijnen aangeven hoe leven op aarde ontstaan is en zich ontwikkeld heeft.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Erfelijkheid en evolutie
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Generaties 
In de tabel vind je de leerdoelen van dit thema.
In dit thema ga je aan de gang met vijf opdrachten, de afsluiting en een diagnostische toets.
Hieronder vind je de vijf opdrachten die horen bij dit thema.
De theorie van dit thema vind je in de Kennisbank biologie HV in de volgende onderdelen:
Intro
De Verderkijker biedt bij het thema passende externe linkjes naar uitleg, oefenmateriaal of filmpjes.
