Bij sommige dieren, bijvoorbeeld vlinders en kikkers, lijken de volwassen dieren helemaal niet meer op de jonge dieren, die ze eerst waren.
Deze verandering van uiterlijk noemen we gedaanteverwisseling of metamorfose.
Bekijk het filmpje over de Atalanta maar eens.
Welke metamorfose maakt de Atalanta door?
In deze opdracht ga je van alles leren over metamorfose. Metamorfose betekent gedaanteverwisseling. Dieren die dit ondergaan krijgen tijdens hun leven een ander uiterlijk.
Lees uit de Kennisbank Voortplanting bij dieren de pagina over bevruchting en ontwikkeling.
Maak daarna de oefening.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Geheimen uit een vlinderleven.
Na de paring legt een koolwitje eieren, waar rupsen uitkomen.
De rupsen groeien en vervellen een paar keer.
Als een rups groot genoeg is, verpopt ze. Uit de pop komt tenslotte een vlinder.
Dit hele proces kan je zien in het volgende filmpje op de site van SchoolTV.
Bekijk de video goed.
Na het kijken maak je een sleepoefening met vragen over de video.
Vóór de metamorfose ziet het jonge dier er heel anders uit dan het volwassen dier.
Ze leven vaak ook in een andere omgeving.
Dit komt omdat een larve een heel andere levenswijze heeft dan het imago.
Een larve eet erg veel, zo kan hij snel groeien.
Daarnaast bouwt hij reservestoffen op voor als hij een pop wordt.
Maak de volgende oefening.
Stap 4: Amfibieën
Groene kikkers zijn goed gecamoufleerd. Ze vallen niet op tussen de waterplanten.
Een mannetje lokt een partner door keihard te kwaken. Opblaasbare kwaakblazen werken als geluidsversterker.
De eieren heten kikkerdril. De jongen maken een gedaanteverwisseling door.
Bekijk het filmpje en let er op in welke volgorde de metamorfose bij een kikker verloopt.
Een kikker behoort tot de groep van amfibieën.
Ook bij amfibieën ziet een jong dier er heel anders uit dan een volwassen dier.
En ook bij deze dieren heeft dat met hun leefomgeving te maken.
Het maakt ook dat de dieren in leefwijze verschillen.
Stap 5: Levenscyclus
Een levenscyclus is een opvolging van verandering binnen het leven van een organisme.
Van ei naar jong dier en volwassen dier + voortplanting.
Maak een soortgelijke cyclus voor het leven van de kikker.
Klik op onderstaande link en daarna op elk plaatje om de volgorde van de cyclus te bepalen.
In een natuurgetrouwe tekening verwerp je veel meer details dan in een schematische tekening. Je zorgt ervoor dat je het object zo realistisch mogelijk weergeeft.
Stap 7: Sprinkhanen
Niet alle dieren hebben een metamorfose zoals bij vlinders of vleesvliegen.
Ze maken wel een gedaanteverwisseling door, maar het jonge dier lijkt al erg op het volwassen dier.
De gedaanteverwisseling is dus niet volledig.
Je noemt dit onvolkomen metamorfose.
Kijk maar eens naar het filmpje over de sprinkhaan wat er dan gebeurt.
Levenscyclus
De volledige opeenvolging van de fasen van groei en ontwikkeling van een organisme. De levenscyclus is in vier stadia te verdelen: ei, rups, pop en imago.
Metamorfose
De verandering van uiterlijk, levensbouw en levenswijze in de overgang van ei naar volwassen dier. Ook wel gedaanteverwisseling genoemd.
Gedaanteverwisseling
De verandering van uiterlijk, levensbouw en levenswijze in de overgang van ei naar volwassen dier. Ook wel metamorfose genoemd.
Geleedpotigen
Groep van ongewervelde dieren die tweezijdig symmetrisch zijn en een uitwendig skelet hebben in de vorm van een pantser. Ze hebben een geleed lichaam (segmenten) en gelede poten. Bijvoorbeeld: duizendpoten, kreeftachtigen, spinachtigen en insecten.
Amfibieën
Gewervelde dieren, koudbloedig, met een dunne slijmerige huid, legt eieren zonder schaal in het water, haalt als jong adem met kieuwen en huid, haalt als volwassen dier adem met huid en longen.
Verpopping
Stadium waarbij de larve overgaat naar de imago.
Imago
Het volwassen dier na de metamorfose.
Cocon
De huid die de larve omringt tijdens de verpopping.
Onvolkomen metamorfose
Net als een gewone metamorfose, alleen vindt er geen verpopping plaats. De larven lijken al een beetje op de volwassen dieren.
Larve
Eerste levensfase van een dier tijdens een metamorfose.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Bij eindopdracht B maak je een animatie. Maak foto’s van verschillende stadia van de vleesvlieg, dus van ei, diverse stadia van de larven en tot slot de vlieg. Het kan ook zijn dat je docent een andere diersoort opgeeft om een animatie van te maken.
Zorg dat voor alle foto’s eenzelfde achtergrond wordt gebruikt en dat je elk stadium precies op dezelfde plek hebt liggen en het fototoestel een gelijke afstand heeft tot de te fotograferen dieren.
Gebruik bijvoorbeeld een statief. De animatie geeft dan straks de dieren in de juiste verhouding weer.
Zet de foto’s vervolgens op je computer. Lees verder hoe je van de foto's een animatie maakt.
Beoordeling
Je hebt de opdracht goed uitgevoerd als:
In de animatie alle stadia van de levenscyclus van het dier te zien zijn en in de juiste volgorde staan.
Bij elk stadium duidelijk wordt uitgelegd (mag gesproken of geschreven) wat er gebeurt en waarom.
De animatie in een goed tempo verloopt: Alles moet rustig bekeken, gelezen en/of beluisterd kunnen worden, maar ook niet saai zijn door traagheid.
De afbeeldingen en tekst van de animatie er verzorgd uitzien.
Klaar?
Kijk nog eens naar de beoordelingseisen.
Lever het eindproduct in bij je docent.
Van de foto’s een animatie maken:
MacBook:
Importeer de foto’s in iMovie.
Sleep ze in de goede volgorde in de projectbibliotheek.
Bepaal de snelheid, waarmee je elke foto wilt laten afspelen door er dubbel op te klikken en de tijd aan te geven.
Zet bij elke foto een tekst met uitleg over dit stadium in de levenscyclus of spreek de tekst in met voice-over.
Maak een titelpagina en een aftitelpagina.
Je kunt er ook nog een muziekje bij laten afspelen, maar zorg dat, als je spreekt, de muziek heel zacht staat.
Ben je tevreden over je animatie?
Exporteer of deel de animatie met QuickTime.
Windows computer:
Maak dan gebruik van het animatieprogramma UnFREEz, dat je gratis kunt downloaden.
Klik hier voor uitleg over het gebruik van Unfreeze.
Verklein de foto’s. Open ze om de beurt met Paint.
Maak een vak voor tekst op een geschikte plek in de foto.
Typ informatie over het stadium van de levenscyclus in de afbeelding.
Sla dan de foto op als GIF-afbeelding.
Maak ook een titelpagina en een aftitelpagina.
Sleep alle foto’s in UnFREEz nadat je ze hebt bewerkt.
Stel de juiste tijd in: je moet rustig kunnen lezen wat er staat en de afbeeldingen kunnen bekijken.
Gebruik je PowerPoint?
Maak een voorpagina met de titel en afbeelding van het dier.
Plaats elke foto als achtergrond op een nieuwe pagina.
Zorg dat de foto’s in de juiste volgorde staan.
Maak op elke pagina een duidelijke geschreven tekst over hoe het stadium heet en wat er gebeurt.
Je mag de tekst ook inspreken.
Maak een goede tijdsindeling en sla je PowerPoint op.
Je kunt de PowerPoint exporteren als een filmpje (op een Windows computer alleen als iSpring is geïnstalleerd).
Mochten deze programma’s niet werken, zoek dan, in overleg met je docent, naar een alternatief programma om animaties te maken.
Terugkijken
Intro
Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
Kon je de verschillende stappen van de metamorfose herleiden uit de video?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 3 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Klopt dat?
Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht?
Eindopdracht A: kende je de begrippen die hoorden bij de verschillende omschrijvingen? Kon je het zelf of moest je nog kijken in de begrippenlijst?
Eindopdracht B: is het gelukt om de verschillende stadia allemaal op precies dezelfde manier vast te leggen? Lukte het om het juiste tempo van de animatie te bepalen?
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo/vwo leerjaar 1. Dit is thema ’Dieren'. Het onderwerp van deze les is: levenscyclus.
Je leert de levenscyclus van dieren beschrijven.
Leerniveau
VWO 2;
HAVO 1;
VWO 1;
HAVO 2;
Leerinhoud en doelen
Groei en ontwikkeling;
Biologie;
Instandhouding en ontwikkeling;
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo/vwo leerjaar 1. Dit is thema ’Dieren'. Het onderwerp van deze les is: levenscyclus.
Je leert de levenscyclus van dieren beschrijven.
Bij sommige dieren, bijvoorbeeld vlinders en kikkers, lijken de volwassen dieren helemaal niet meer op de jonge dieren, die ze eerst waren.
Na deze opdracht kun je:
Geheimen uit een vlinderleven.
Groene kikkers zijn goed gecamoufleerd. Ze vallen niet op tussen de waterplanten.
Intro
