Puberteit
De jongens van mijn leeftijd zijn
opeens te schreeuwerig en te klein.
Ik heb altijd met ze gespeeld,
gevoetbald en het snoep gedeeld,
met ze geklommen over muren
en aangebeld bij boze buren.
Maar nu ben ik hun vriendschap kwijt,
want ik zit in de PUBERTEIT.
Mijn moeder zegt: "Wat ben je sip?"
en ze bekijkt me vol begrip,
net of ze alles van mij weet.
Mijn vingers op het tafelkleed
trekken dan vierkanten en kringen
en ik zeg heel gemene dingen
en ik heb al van tevoren spijt,
zo gaat dat in de PUBERTEIT.
Op avonden met prachtig weer,
wanneer ik dus mijn huiswerk leer,
hoor ik beneden in de straat
de kinderen met hun kinderpraat.
Ik weet hun spelletjes, hun regels,
en al hun tekens op de tegels,
en vraag me af, in eenzaamheid,
hoe lang dat duurt, zo'n PUBERTEIT.
Willem Wilmink
Krijg je kriebels in je buik als je kijkt naar je klasgenoot?
Heb je om alles ruzie met je ouders?
Vind je dat je van alles de schuld krijgt?
Schieten je benen soms zomaar even de lucht in?
Groei je alle kanten uit?
Ben je het ene moment heel erg vrolijk en het andere moment juist heel erg chagrijnig?
Wat is er toch met je aan de hand?
Grote kans dat je dan in de puberteit terechtgekomen bent!
Je lichaam wordt volwassen, dus jij wordt dat ook! De puberteit is een levensfase.
Hoewel de puberteit lastig voor je is, kan je er soms beter om lachen!
Dat lukt vast wel met deze video.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van de opdracht kun je:
acht verschillende levensfasen van de mens opnoemen.
uitleggen wat het verschil is tussen primaire en secundaire geslachtskenmerken.
de geslachtshormonen van zowel de man als de vrouw opnoemen.
omschrijven wat er in de puberteit verandert in je lichaam.
omschrijven wat er wordt bedoeld met lichamelijke en geestelijke ontwikkeling.
Wat ga ik doen?
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je maakt kennis met de 8 levensfasen van het leven. Je leest hierover in de Kennisbank en noteert voor elke levensfase de juiste kenmerken.
Stap 2
In deze stap leer je de primaire en secundaire kenmerken van een jongen en een meisje.
Stap 3
In twee video's ontdek je wat er tijdens de puberteit in een meisjeslichaam en een jongenslichaam gebeurt.
Stap 4
Met klasgenoten bespreek je wat er tijdens een groeispurt gebeurt en welke conclusies je hieruit kunt trekken.
Stap 5
Aan de hand van gegevens van je biologische ouders kun je berekenen wat je eindlengte ongeveer zal zijn.
Stap 6
In de puberteit kun je last krijgen van puisten. Hoe deze ontstaan leer je in de video.
Stap 7
Soms ben je een man en voel je je vrouw, of andersom. Hierover praat je met klasgenoten.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de Kennisbanken en de begrippen die horen bij deze opdracht.
Eindopdracht A
Je maakt een toets over deze opdracht.
Eindopdracht B
Samen met een klasgenoot maak je een kruiswoordpuzzel over de begrippen in deze opdracht.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Benodigdheden
zo mogelijk: lichaamslengte van je biologische ouders
Tijd
Je hebt voor deze opdracht ongeveer 3 lesuren.
Aan de slag
Stap 1: Levenscyclus
Tijdens je leven maak je een lichamelijke, geestelijke en sociale ontwikkeling door.
De lichamelijke ontwikkeling is de verandering en groei van het lichaam.
Doordat je lichaam verandert, kun je in andere levensfasen ook nieuwe dingen leren zoals lopen of fietsen, je wordt beter in sport, kunt nauwkeuriger werken.
Geestelijke ontwikkeling is de groei en verandering in wat je met je verstand kunt en doet, zoals leren praten en lezen, studeren, oordelen en redeneren.
Sociale ontwikkeling is hoe de mens groeit en verandert in zijn benadering en contacten met anderen.
Iedere levensfase heeft bepaalde kenmerken en ontwikkelingen.
Meer daarover lees je in de volgende kennisbank:
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Al bij de geboorte kun je zien of de baby een jongen of een meisje is.
Bij meisjes zie je de vagina en de schaamlippen. Bij jongens de penis en de balzak.
Geslachtskenmerken zijn de verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke dieren.
Ofwel alle kenmerken waarin jongens en meisjes verschillen.
We onderscheiden:
De primaire geslachtskenmerken zijn de lichamelijke verschillen tussen jongens en meisjes, die vanaf de geboorte zichtbaar zijn.
De secundaire geslachtskenmerken zijn de lichamelijke verschillen tussen jongens en meisjes, die tijdens de puberteit ontstaan.
Bekijk het volgende filmpje.
Bij de geboorte kun je al zien of de baby een jongen of een meisje is.
Gaat het in de video om primaire of secundaire geslachtsorganen?
Als een meisje in de puberteit komt, wordt zij een vrouw.
Het lichaam van het meisje verandert aan de buitenkant (borsten, schaamhaar) en aan de binnenkant (menstruatie).
Maar wat gebeurt er nog meer? Dat kun je zien in deze video op de site van Schooltv.
Als een jongen in de puberteit komt, kun je dat bijvoorbeeld zien aan de haartjes op de bovenlip en de wangen: hij krijgt een snor of baard.
Maar wat verandert er nog meer bij een jongen in de puberteit?
Bekijk nu de video over jongens op de site van Schooltv.
Een baby groeit het eerste jaar het sterkst. Het geboortegewicht (gemiddeld 3 kilogram) verdubbelt tijdens de 6 maanden. Na deze eerste maanden groeit de mens langzamer.
Perioden van snelle groei heten groeispurts.
In de puberteit maakt je lichaam ook een groeispurt.
Na de groeispurt beweeg je vaak wat slungelig. Dat komt doordat je spieren later gaan groeien dan je botten.
Direct na de groeispurt zijn je spieren nog niet sterk genoeg voor je langere armen en benen.
Tot aan de puberteit groeien jongens en meisjes even hard.
In de puberteit beginnen meisjes eerder aan hun groeispurt dan jongens.
De groeispurt bij jongens is sterker dan bij meisjes en duurt vaak wat langer.
Jongens worden dan ook gemiddeld langer dan meisjes.
Je kunt jouw toekomstige eindlengte uitrekenen met deze formule.
Je moet daarvoor weten hoe lang je (biologische) ouders zijn.
Het kan natuurlijk zo zijn dat je de lengte van je biologische ouders niet kunt achterhalen.
Overleg met je docent hoe je de opdracht dan kan maken.
Neem de formule hiernaast over en bereken je eindlengte.
Jouw toekomstige eindlengte =
Beantwoord eerst de vragen.
Maak in tweetallen hiervan een verslag.
Je laat hierin dus twee berekeningen zien!
Laat het verslag beoordelen door je docent.
Stap 6: Acné
In de puberteit kun je last krijgen van puisten. Soms alleen op je rug, soms in je gezicht.
De een heeft er meer last van dan de ander.
Maar wat is dat nu precies, een puist en wat kan je het beste doen?
Dat hoor je in de volgende video.
Je weet nu precies welke primaire en secundaire geslachtskenmerken bij jongens en meisjes horen.
Helaas is het niet altijd even duidelijk.
Vrouwen en mannen zien er verschillend uit.
Maar er bestaan vrouwen die eruitzien als mannen en omgekeerd.
In het filmpje zie je Maya Posch.
Ze voelt zich een vrouw, maar is officeel nog een man.
Bij een debat hebben twee of meer mensen een verschillende mening over een onderwerp. Deze standpunten worden helder in beeld gebracht door argumenten voor het eigen standpunt te geven, of door de argumenten van de ander met tegenargumenten te bestrijden.
Zuigeling
Ook wel baby genoemd; eerste levensfase van een mens, van 0 tot circa 1 jaar. Letterlijke betekenis: kind dat nog gezoogd wordt.
Puber(teit)
Levensfase waarin jongens en meisjes onder invloed van geslachtshormonen secundaire geslachtskenmerken ontwikkelen en geslachtsrijp worden. Leeftijdsperiode van circa 12 tot 18 jaar.
Adolescentie
Levensfase tussen puberteit en volwassenheid. Leeftijdsperiode van circa 18 tot 24 jaar.
Primaire geslachtskenmerken vrouw
Kenmerken, die vanaf de geboorte aanwezig zijn en waaraan je het geslacht (jongen of meisje) kunt bepalen. Bijvoorbeeld: vagina, baarmoeder.
Secundaire geslachtskenmerken vrouw
Geslachtskenmerken van meisjes die zich in de puberteit ontwikkelen, onder invloed van geslachtshormonen. Bijvoorbeeld: borsten en bredere heupen bij meisjes.
Primaire geslachtskenmerken man
Kenmerken, die vanaf de geboorte aanwezig zijn en waaraan je het geslacht (jongen of meisje) kunt bepalen. Bijvoorbeeld: penis, prostaat.
Secundaire geslachtskenmerken man
Geslachtskenmerken van jongens die zich in de puberteit ontwikkelen, onder invloed van geslachtshormonen. Bijvoorbeeld: extra spieren en baardgroei bij jongens.
Eindopdracht A: Toets
Je sluit deze opdracht af met het maken van een toets.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Bij eindopdracht B ga je samen met een klasgenoot een Kruiswoordpuzzel maken.
Een kruiswoordpuzzel is een creatieve manier om begrippen en hun omschrijvingen te presenteren. Door in een patroon van vakjes de letters van woorden in te vullen is de puzzel op te lossen.
De antwoorden worden meestal gegeven aan de hand van omschrijvingen.
Maar je kunt bijvoorbeeld ook een afbeelding als omschrijving gebruiken.
Jullie kruiswoordpuzzel gaat over de 8 levensfasen.
Zoek woorden en afbeeldingen op die passen bij dit onderwerp.Je kunt hiervoor gebruik maken van de begrippenlijst.
Maak van ieder woord een (korte) omschrijving.
Maak nu het hokjespatroon en schrijf de omschrijvingen erbij.
Kopieer de puzzel een of twee keer en laat de puzzel oplossen door een of twee klasgenoten.
Vraag om commentaar op jullie puzzel.
Natuurlijk proberen jullie ook een puzzel van jullie klasgenoten op te lossen.
Geef op een positieve manier feedback aan jullie klasgenoten.
Beoordeling
Jullie krijgen een goede beoordeling voor de opdracht als:
De kruiswoordpuzzel minimaal tien woorden met hun omschrijvingen bevat.
De omschrijvingen op de juiste manier naast de puzzel staan.
De puzzel niet te makkelijk en niet te moeilijk is; de puzzel moet door klasgenoten te maken zijn.
De kruiswoordpuzzel er verzorgd uitziet.
Klaar?
Laat de kruiswoordpuzzel beoordelen door jullie docent.
Bij een kruiswoordpuzzel vul je de letters van woorden in vakjes in.
Terugkijken
Intro
Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
Vind je het een goede intro om de opdracht mee te beginnen?
Waarom wel of waarom niet?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 3 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Klopt dat?
Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht?
Ben je tevreden over de eindopdracht die je uitgekozen hebt.
A: Sloten de vragen van de toets goed aan bij de leerdoelen? Heb je het idee dat je door het maken van de toets echt kunt testen of je de stof kent?
B: Is het gelukt om een kruiswoordpuzzel te maken? Hoe verliep de samenwerking? Waren jullie het snel eens? Konden jullie de taken goed verdelen? Wat had er beter gekund?
Het arrangement Levensfasen vmbo-kgt12 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor vmbo kgt leerjaar 2. Dit is thema ’Seksualiteit'. Het onderwerp van deze les is: levensfasen.
Je leer acht verschillende levensfasen van de mens. Je kan uitleggen wat het verschil is tussen primaire en secundaire geslachtskenmerken. En je leert omschrijven wat er in de puberteit verandert in je lichaam.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor vmbo kgt leerjaar 2. Dit is thema ’Seksualiteit'. Het onderwerp van deze les is: levensfasen.
Je leer acht verschillende levensfasen van de mens. Je kan uitleggen wat het verschil is tussen primaire en secundaire geslachtskenmerken. En je leert omschrijven wat er in de puberteit verandert in je lichaam.
Aan het eind van de opdracht kun je:
Tijdens je leven maak je een lichamelijke, geestelijke en sociale ontwikkeling door.
Al bij de geboorte kun je zien of de baby een jongen of een meisje is.
Als een meisje in de puberteit komt, wordt zij een vrouw.
Een baby groeit het eerste jaar het sterkst. Het geboortegewicht (gemiddeld 3 kilogram) verdubbelt tijdens de 6 maanden. Na deze eerste maanden groeit de mens langzamer.
Je kunt jouw toekomstige eindlengte uitrekenen met deze formule.
In de puberteit kun je last krijgen van puisten. Soms alleen op je rug, soms in je gezicht.
Je weet nu precies welke primaire en secundaire geslachtskenmerken bij jongens en meisjes horen.
Bij eindopdracht B ga je samen met een klasgenoot een Kruiswoordpuzzel maken.
Intro
