Ötzi is de naam van een beroemde mummie. Hoe hij werkelijk heette, weet niemand. Het lijk van deze prehistorische jager werd in de Alpen duizenden jaren in ijs geconserveerd, tot men hem vond in onze tijd. Aan jou de opdracht te achterhalen, hoe deze jager stierf.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze les kun je
aantonen waarom dat de vondst van Ötzi een buitengewoon belangrijke en interessante archeologische vondst is.
in eigen woorden uitleggen welke problemen er komen kijken bij onderzoek naar de prehistorie.
zelf conclusies trekken uit onderzoek van verschillende soorten bronnen.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je leest een tekst en bekijkt een video over Ötzi. Tijdens het lezen en kijken kun je aantekeningen maken voor je onderzoeksverslag
Stap 2
Na het lezen van informatie over Ötzi's dood kun je vragen beantwoorden.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de begrippen die passen bij deze opdracht.
Eindopdracht
In de rol van rechercheur een eindrapport schrijven en een presentatie houden over de doodsoorzaken van Ötzi.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Benodigdheden
Geen bijzonderheden
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: IJsmummie
Je doet onderzoek naar een unieke vondst in Italië. In de bergen op de grens van Oostenrijk en Italië vonden wandelaars een ijsmummie die duizenden jaren goed bewaard bleef onder het ijs. Van deze mummie kunnen onderzoekers veel leren over het leven in de prehistorie.
Bekijk eerst de onderstaande video en lees daarna het verhaal over de vondst van Ötzi.
In de zomer van 1991 doen twee Duitse wandelaars in de bergen in Italië een griezelige ontdekking. Ze zien iets uit het ijs steken: een lichaam! De politie komt erbij en een bergingsploeg haalt het lichaam uit het ijs.
Het is het lichaam van een man.
Ze brengen het naar een laboratorium. Er zijn veel vragen.
Wie is deze man? Hoe was hij gestorven? En waaraan?
Al snel komen geleerden erachter, dat dit het lichaam is van iemand die hier meer dan 5000 jaar geleden heeft geleefd. Toen de man stierf bevroor zijn lichaam in het ijs en werd daardoor al die tijd goed bewaard..
De ijsmummie wordt Ötzi genoemd. Omdat hij is gevonden in het Ötztal in de Alpen. Jarenlang hebben de onderzoekers geloofd dat Ötzi een herder was.
Tijdens een tocht door de bergen is hij in een sneeuwstorm terecht gekomen.
Hij viel, raakte uitgeput en stierf tenslotte van de kou. Hij was toen 46 ongeveer jaar oud.
Stap 2: Ötzi
Je hebt gehoord, dat de onderzoekers aanvankelijk dachten dat Ötzi een herder was die van kou is gestorven.
Maar tegenwoordig denkt men daar anders over. Waarom?
Lees de onderstaande bron over het onderzoek naar Ötzi's dood.
In de zomer van 1991 ontdekken twee Duitse wandelaars in de bergen van Italië een lichaam. Het blijkt het lichaam van een man te zijn. Die was hier 5300 jaar geleden gestorven.
Het ijs heeft het lichaam al die tijd ingevroren. De ijsmummie werd Ötzi genoemd. Omdat hij is gestorven in het Ötztal in de Alpen.
Bij zijn lichaam vinden de bergers ook allerlei spulletjes, zoals gereedschap en kleding. Het lichaam van Ötzi en alle spullen die hij bij zich had, worden in het laboratorium nauwkeurig onderzocht.
Tien jaar na zijn vondst gaat Ötzi in een scan. Met dat apparaat kunnen de geleerden nog beter in zijn lichaam kijken.
Wat blijkt? In zijn schouder zit een pijlpunt. En op zijn huid zien de onderzoekers een wond, veroorzaakt door de pijlpunt. Ötzi is dus in zijn rug geschoten! Zou hij aan die schotwond gestorven zijn? Maar waarom is hij beschoten en door wie?
De onderzoekers gaan verder en vinden nu ook een diepe snijwond in zijn hand. Waarschijnlijk opgelopen tijdens een gevecht. En later ontdekken ze ook nog eens het bloed van vier verschillende mensen op zijn pijlen en jas. Ötzi heeft dus gevochten met vier mensen.
Waarschijnlijk is zijn dorp aangevallen door een vijandige stam. Er waren gevechten, er vielen doden.
De overlevenden vluchtten de bergen in. Het was lente, maar het weer sloeg plotseling om.
Het werd steeds kouder en begon te sneeuwen. Zonder warme kleding en een goede uitrusting kun je niet overleven in die kou.
En dat wist Ötzi. Hij keerde waarschijnlijk terug naar het dorp om zijn spullen op te halen.
Zoals de kostbare bijl, speren en warme kleding. Misschien is hij vlak daarna in zijn schouder geschoten.
Maar hij kon vluchten. Het werd steeds kouder. Ötzi was zwaargewond, viel neer en stierf uiteindelijk van uitputting en kou. 5300 jaar later werd zijn lichaam gevonden.
Maar of het zo gebeurd is? Helemaal zeker weten we het nooit.
Afronding
Begrippenlijst
Prehistorie
De prehistorie is de tijd waaruit geen geschreven berichten bewaard zijn.
Mummie
Stoffelijk overschot waarbij niet alleen het skelet is overgebleven, maar ook de huid.
Jagers-verzamelaars
Jagers-verzamelaars leven als nomaden. Zij leven van de jacht (jagers) en van producten uit de natuur, zoals vruchten en wortels (verzamelaars).
Einde prehistorie
De ontwikkeling van het schrift betekende het einde van de prehistorie.
Ötzi
In 1991 gevonden mummie in de Alpen. De man leefde 5300 jaar eerder. Gestorven in het Ötztal.
Eindopdracht: Politierapport
Eindproduct
Stel je voor: jij wordt als politieofficier van een coldcaseteam ingeschakeld bij het onderzoek naar Ötzi's dood.
Je opdracht is: schrijf een rapport over de doodsoorzaken.
Open hier het Eindrapport dat je volledig moet invullen en tijdig moet inleveren.
Natuurlijk kun je op internet zelf bronnen vinden over Ötzi's einde. Maar je hebt ook de beschikking over dit Onderzoeksdossier met enkele verslagen en bronnen. Gebruik ook die voor je eindverslag.
Bewaar zeven afbeeldingen die je belangrijk vond voor je onderzoek.
Maak met deze afbeeldingen een presentatie in Powerpoint of een ander presentatieprogramma en zorg dat je met behulp van deze afbeeldingen het verhaal over Ötzi's dood kunt vertellen.
Lever je Eindrapport en je presentatie in bij je docent.
Beoordeling
Je krijgt een goede beoordeling voor de opdracht als:
je alle vragen in je Eindrapport hebt beantwoord met behulp van de bronnen.
je zelf met goede argumenten een conclusie hebt getrokken over de doodsoorzaak van Ötzi.
je zelf een presentatie kunt geven over de dood van Ötzi met zeven dia's waarin de belangrijkste omstandigheden waarin hij stierf, naar voren komen.
Jezelf op een goede manier presenteren is een belangrijke vaardigheid in deze maatschappij. Je laat zien waar je mee bezig bent geweest, waar je je in hebt verdiept en welke kennis je hebt opgedaan. Powerpoint of Prezi zijn programma's die jou kunnen helpen om informatie te presenteren.
Een Pecha Kucha is een presentatie die bestaat uit 20 slides. Voor iedere slide heb je 20 seconden de tijd om te presenteren, dus je verhaal duurt in totaal 6 minuten en 40 seconden.
Terugkijken
Intro
Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
Kon je je de video uit de inleiding van dit thema nog goed herinneren?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Hoe trek je een conclusie uit verschillende soorten bronnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Ben je een echte rechercheur geweest en heb je doodsoorzaken gevonden?
Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Hoe vond je het om je te verdiepen in de doodsoorzaak van Ötzi?
Denk je dat je uiteindelijk de juiste conclusie hebt getrokken?
Het arrangement Hoe stierf Ötzi? - hv123 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo en vwo voor leerjaar 1. Dit is tijdvak 1 met het onderwerp Hoe stierf Ötzi? Het materiaal bespreekt de vondst van een mummie in Italië in 1991. Het ijs, waaronder de man werd gevonden, heeft er voor gezorgd dat het lichaam goed bewaard is gebleven. De man heeft geleefd in de tijd van de jagers en verzamelaars en hij is vermoedelijk door geweld, eventueel in combinatie met de kou in de bergen, om het leven gekomen. Het is een belangrijke en interessante archeologische vondst omdat we hierdoor veel meer informatie hebben over de tijd waarin de man leefde. Begrippen die verder nog aan bod komen zijn Einde prehistorie en jagers en verzamelaars.
Leerniveau
VWO 2;
HAVO 1;
VWO 1;
HAVO 3;
VWO 3;
HAVO 2;
Leerinhoud en doelen
Levenswijze van jagers en verzamelaars;
Geschreven bronnen ontbreken;
De tijd van jagers en boeren (tot 3000 v C);
Geschiedenis;
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
2 uur en 0 minuten
Trefwoorden
arrangeerbaar, belangrijke archeologische vondst, einde prehistorie, geschiedenis, hoe stierf ötzi?, hv123, jagers en verzamelaars, mummie, stercollectie
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo en vwo voor leerjaar 1. Dit is tijdvak 1 met het onderwerp Hoe stierf Ötzi? Het materiaal bespreekt de vondst van een mummie in Italië in 1991. Het ijs, waaronder de man werd gevonden, heeft er voor gezorgd dat het lichaam goed bewaard is gebleven. De man heeft geleefd in de tijd van de jagers en verzamelaars en hij is vermoedelijk door geweld, eventueel in combinatie met de kou in de bergen, om het leven gekomen. Het is een belangrijke en interessante archeologische vondst omdat we hierdoor veel meer informatie hebben over de tijd waarin de man leefde. Begrippen die verder nog aan bod komen zijn Einde prehistorie en jagers en verzamelaars.
Ötzi is de naam van een beroemde mummie. Hoe hij werkelijk heette, weet niemand. Het lijk van deze prehistorische jager werd in de Alpen duizenden jaren in ijs geconserveerd, tot men hem vond in onze tijd. Aan jou de opdracht te achterhalen, hoe deze jager stierf.
In de zomer van 1991 doen twee Duitse wandelaars in de bergen in Italië een griezelige ontdekking. Ze zien iets uit het ijs steken: een lichaam! De politie komt erbij en een bergingsploeg haalt het lichaam uit het ijs.
In de zomer van 1991 ontdekken twee Duitse wandelaars in de bergen van Italië een lichaam. Het blijkt het lichaam van een man te zijn. Die was hier 5300 jaar geleden gestorven.
Eindproduct
Intro
