De uitvinding van de stoommachine in de 18e eeuw maakte het mogelijk om handkracht en trekdieren te vervangen door machines. De stoommachine zorgde voor een omschakeling van het handmatig vervaardigen van goederen naar het machinaal vervaardigen van goederen: de industriële revolutie.
In deze opdracht staat de industriële revolutie centraal.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van de opdracht kun je
motiveren waarom aan de industriële revolutie een agrarische revolutie voorafging.
argumenteren waarom de uitvinding van de stoommachine gezien kan worden als het begin van de industriële revolutie.
in eigen woorden uitleggen dat de industriële revolutie begon in Engeland.
een oordeel geven over de werkomstandigheden van arbeiders in de fabrieken.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Na het bestuderen van de Kennisbank 'Platteland en agrarische revolutie' kun je de verschillende veranderingen op het platteland in aanloop naar de industriële revolutie in kaart brengen.
Stap 2
Je kunt na het bestuderen van de Kennisbank 'Stoommachine' vragen beantwoorden over de werking en de functie van de stoommachine.
Stap 3
Je kunt gegevens over Groot-Brittannië rond 1800 gebruiken om het ontstaan van de industriële revolutie te begrijpen.
Stap 4
Je kunt na het bestuderen van de Kennisbank 'Slechte omstandigheden' en het kijken van de video 'Fabrieksarbeiders' bijpassende afbeeldingen vinden.
Stap 5
Je kunt met behulp van een bron de economische en sociale veranderingen verklaren.
Stap 6
Je kunt aan de hand van een bron vragen beantwoorden over de Sociale Kwestie.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de kennisbank en de begrippenlijst die horen bij deze opdracht.
Eindopdracht A
Als je kiest voor eindopdracht A maak je de toets.
Eindopdracht B
Als je kiest voor eindopdracht B maak je een collage over de werk- en leefomstandigheden van een arbeidersgezin in de 19e eeuw.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Benodigdheden:
Geen bijzonderheden.
Tijd:
Voor deze opdracht heb je 2 uur nodig.
Aan de slag
Stap 1: Agrarische revolutie
Stoommachine
Ga naar de Kennisbank geschiedenis en lees de inleiding en bestudeer de twee pagina's van het onderdeel 'Het platteland en de agrarische revolutie'.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Bestudeer de volgende vier gegevens over het Groot-Brittannië van rond 1800:
Groot-Brittannië was een wereldrijk met koloniën over de hele wereld.
In Groot-Brittannië bevonden zich grote steenkool- en ijzerertsvoorraden.
Door de ontwikkelingen in de landbouw was er sprake van een groot aantal werkloze boeren.
Door de (zee)handel was er een groep zeer rijke burgers ontstaan.
Voor het ontstaan van de industriële revolutie moest een land aan een aantal voorwaarden voldoen. De volgende voorwaarden moesten bijvoorbeeld aanwezig zijn:
voldoende grondstoffen
kapitaal
arbeid
afzetmarkten
Maak nu de onderstaande oefening en leg hiermee uit dat de situatie in Groot-Brittannië gunstig was voor het ontstaan van de industriële revolutie.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Met de komst van de stoomlocomotief schoten in heel West-Europa fabrieken als paddenstoelen uit de grond. Het maakte immers niet meer uit waar ze stonden. Steenkool en ijzererts konden nu snel en goedkoop per trein worden aangevoerd.
Ga opnieuw naar de Kennisbank geschiedenis en bestudeer het onderdeel over de omstandigheden waarin mensen werkten in de fabrieken.
Als je naar www.google.nl gaat en je tikt als zoekterm 'industriële revolutie' in en
je kiest voor 'afbeeldingen', vind je duizenden afbeeldingen die te maken hebben met de industriële revolutie.
Verzamel een aantal afbeeldingen die samen een goed beeld geven van de werk- en leefomstandigheden van de arbeiders ten tijde van de industriële revolutie.
Verzamel je afbeeldingen in een (Google-)document. Schrijf bij elke afbeelding welk probleem hier zichtbaar is en welke maatregel hiervoor genomen zou moeten worden.
Overleg met je docent of je dit document ook in moet leveren. Je kunt de afbeelding ook gebruiken voor eindopdracht B.
Stap 5: William Radcliffe
Stap 6: Fabrieksarbeiders
In 1886 besluit het Nederlandse parlement een onderzoek te doen naar de leefomstandigheden van de arbeiders. Op 10 september 1887 verschijnt Poppe Corzaan, 25 jaar, (voormalig) fabrieksarbeider te Sappemeer, voor de onderzoekscommissie:
Vraag: Zijt gij niet van de papierfabriek afgeraakt bij gelegenheid van de werkstaking die daar verleden jaar heeft plaats gehad? Kunt gij ons ook vertellen wat aan die werkstaking is voorafgegaan?
Antwoord: Vooraf moet ik zeggen dat het niet waar is dat ik met de werkstaking van de fabriek gekomen ben; ik zou kunnen bewijzen dat ik reeds plusminus zes maanden vóórdat de werkstaking is uitgebroken, weg ben gegaan.
Vraag: Wij wensen slechts te vernemen wat er voorgevallen is. Is er niet een verzoek gedaan om vrijstelling van de zondagnachtarbeid?
Antwoord: Ja, ik heb een verzoekschrift aan fabrikant Scholten opgesteld dat inhield: het beleefde verzoek om vrijdom van arbeid te krijgen van zondagsavonds zes uur tot 's maandagsochtends zes uur. Door het langdurig werken 's nachts gingen de arbeiders natuurlijk dadelijk slapen en om zes uur 's avonds moest er weer gewerkt worden zodat men gedurende de zondag niets aan het huisgezin had, want men deed niets dan slapen en werken.
Vraag: Wat heeft de heer Scholten op het verzoek geantwoord
Antwoord: Ik heb het verzoekschrift geschreven op verzoek van enkele werklieden. Ik had geen bezwaar om het te schrijven omdat het redelijk was. Het werd door 65 arbeiders ondertekend. Het werd opgezonden en wij kregen een antwoord. De opzichter Jongman zei dat ons verzoek voorlopig niet ingewilligd kon worden omdat er te veel werk was. Later als de nieuwe papiermachine in werking zou zijn, zou men bovendien nog wel een dag in de week behalve de zondag vrij kunnen geven. Ik vermoed dat dit doelde op overproductie. De opzichter Jongman verzocht nogmaals de ondertekenaars door hun handtekening te verklaren wie al dan niet met dit antwoord van de heer Scholten genoegen namen. Ik heb toen een tweede stuk opgesteld. Dit stuk werd getekend door 45 arbeiders. Toen dat tweede geschrift ingezonden was, liet de opzichter Jongman het in het honderd lopen. Ik geloof niet dat het stuk reeds aan de heer Scholten kon zijn opgezonden. De opzichter liet de beide ploegen op het kantoor komen en begon daar te donderen. Hij zei dat wie genoegen nam met de voorwaarden van de fabriek konden blijven, maar dat de anderen de poort uit moesten. Hij voegde daarbij: “Jullie worden allemaal zeker brodeloos”. Toen durfden zij niet meer.
Vraag: Dus allen namen toen genoegen met de voorwaarden van de heer Scholten?
Antwoord: Ja, maar ik kreeg mijn ontslag omdat ik het verzoekschrift geschreven had.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Arbeidsproductiviteit
De hoeveelheid productie die per tijdseenheid geproduceerd wordt door één arbeider.
Wisselbouw
Meerdere gewassen werden elk jaar op een ander stuk grond verbouwd zodat de grond niet uitgeput raakte en ziektes minder snel optraden.
Enclosure
Van oudsher waren op het Engelse platteland bepaalde gebieden in gemeenschappelijk gebruik. In de achttiende eeuw kwamen de meeste van deze gebieden in bezit van grootgrondbezitters. Zij voegden deze stukken grond aaneen tot grote velden die ze omheinden met muren en heggen.
Thuisweverij
In de wintermaanden leefden veel gezinnen op het platteland van de thuisweverij. Op een met de hand aangedreven weefgetouw werden katoenen stoffen geproduceerd. Het was zwaar en eentonig werk maar het leverde wel inkomsten op.
Werkloosheid
De staat waarin je verkeert als je werkloos bent. Je bent werkloos als je geen betaald werk hebt, maar dat wel zou willen.
Wereldmarkt
Een markt waarbij er handel is over de hele wereld.
Milieuvervuiling
De natuur leed veel schade door de rook en het afval die uit de fabrieken kwamen.
Urbanisatie, verstedelijking
Een proces waarbij de stedelijkheid (grootte van de steden tegenover de hoeveelheid platteland) toeneemt.
Agrarische revolutie
Vond plaats voorafgaand aan de industriële revolutie. Door technische verbeteringen steeg de arbeidsproductiviteit in de landbouw. De stijgende arbeidsproductiviteit maakte veel arbeiders overbodig. Er ontstond werkloosheid. Het overschot aan arbeidskrachten op het platteland maakte de industriële revolutie mede mogelijk. Er waren immers arbeiders genoeg die de fabrieken in de steden konden bemannen.
James Watt
James Watt (1736-1819) was niet de eerste die zich bezighield met de stoommachine. Hij wist de bestaande ideeën om te zetten in een machine waarvan de kracht zo groot was dat hij geschikt was voor de aandrijving van vele verschillende machines in alle soorten en maten.
Stoommachine
Een machine die aangedreven wordt door stoom(druk).
Thomas Newcomen
Thomas Newcomen (1664-1729) is de uitvinder van de stoommachine.
Kinderarbeid
Omdat de lonen laag waren, telde elke cent die verdiend kon worden mee. Het gevolg was dat ook veel kinderen in de fabrieken werkten. In sommige fabrieken waren kinderen zelfs heel gewild omdat hun kleine handjes geschikt waren voor dat soort productie.
Spinning Jenny
Dit is een spinmachine, die in 1764 werd uitgevonden door James Hargreaves. De Spinning Jenny was een handspinmolen die net als het spinnewiel met de hand werd aangedreven, maar ze had 8 spoelen en kon dus 16 draden tegelijk spinnen. Het spinnen ging nu dus veel sneller en goedkoper.
Gevolgen van de industrialisatie, leefomstandigheden
De arbeiders kwamen vaak in kleine, slechte woningen terecht, waar ze met grote gezinnen woonden. Er was geen riolering of stromend water en vaak ook geen daglicht of ventilatie. De omstandigheden waren dus beroerd en leidden tot veel ziektes. Langzaam zagen steeds meer mensen hoe erg deze sociale kwestie was en probeerden ze er iets aan te doen.
Eindopdracht A: Toets
Als je kiest voor eindopdracht A maak je de toets 'Industriële revolutie'.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Een collage bestaat uit knipsels die op een ander papier geplakt zijn en samen een nieuwe afbeelding vormen.
Terugkijken
Intro
Lees de intro van deze opdracht nog eens door. Is het gelukt om stellingen voor klasgenoten te verzinnen?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Wat gebeurde er voor de industriële revolutie?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn. Kon je al het werk binnen die 2 uur afronden?
Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? De toets was kort, maar bevatte hij wel vragen over alle leerdoelen?
Is het gelukt om met de collage een duidelijk beeld van de leefomstandigheden te geven?
Het arrangement Industriële revolutie - hv123 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo en vwo, leerjaar 2. Dit is tijdvak 8 met het onderwerp: Industriële revolutie. Engeland was het eerste land waar de stoommachine in fabrieken werd gebruikt, wat resulteerde in een snelle mechanisatie en een industriële revolutie. De opkomst van fabrieken bood veel werkgelegenheid, maar er was nog steeds handwerk nodig bij de productie van textiel. De bevolking op het platteland groeide door de agrarische revolutie. De enclosurepolitiek en verbeterde landbouwwerktuigen droegen bij aan een enorme stijging van de voedselproductie. De stijgende arbeidsproductiviteit zorgde voor werkloosheid en armoede, maar het overschot aan arbeidskrachten op het platteland droeg bij aan de mogelijkheid van industrialisatie. Thuisweverij was een belangrijke bron van inkomsten voor plattelandsgezinnen, maar de opkomst van stoommachines maakte hun producten minder concurrerend. Door werkeloosheid en armoede, trokken meer mensen naar de steden. De stoommachine werd steeds verder ontwikkeld en vond toepassing in verschillende sectoren, waaronder mijnbouw, textielindustrie en transport. De industrialisatie had echter ook negatieve gevolgen, zoals slechte werkomstandigheden, kinderarbeid en gebrek aan betaalbare huisvesting in de steden. Begrippen die verder bij deze les horen zijn: wisselbouw, wereldmarkt, milieuvervuiling, urbanisatie/verstedelijking, James Watt, condensatie, Thomas Newcomen, Spinning Jenny en de gevolgen van de industrialisatie/leefomstandigheden.
Leerniveau
VWO 2;
HAVO 1;
VWO 1;
HAVO 3;
VWO 3;
HAVO 2;
Leerinhoud en doelen
Industriële revolutie en de opkomst van emancipatiebewegingen;
Industriële revolutie;
De tijd van burgers en stoommachines (1800 - 1900);
Geschiedenis;
Gevolgen van de Industriële Revolutie;
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo en vwo, leerjaar 2. Dit is tijdvak 8 met het onderwerp: Industriële revolutie. Engeland was het eerste land waar de stoommachine in fabrieken werd gebruikt, wat resulteerde in een snelle mechanisatie en een industriële revolutie. De opkomst van fabrieken bood veel werkgelegenheid, maar er was nog steeds handwerk nodig bij de productie van textiel. De bevolking op het platteland groeide door de agrarische revolutie. De enclosurepolitiek en verbeterde landbouwwerktuigen droegen bij aan een enorme stijging van de voedselproductie. De stijgende arbeidsproductiviteit zorgde voor werkloosheid en armoede, maar het overschot aan arbeidskrachten op het platteland droeg bij aan de mogelijkheid van industrialisatie. Thuisweverij was een belangrijke bron van inkomsten voor plattelandsgezinnen, maar de opkomst van stoommachines maakte hun producten minder concurrerend. Door werkeloosheid en armoede, trokken meer mensen naar de steden. De stoommachine werd steeds verder ontwikkeld en vond toepassing in verschillende sectoren, waaronder mijnbouw, textielindustrie en transport. De industrialisatie had echter ook negatieve gevolgen, zoals slechte werkomstandigheden, kinderarbeid en gebrek aan betaalbare huisvesting in de steden. Begrippen die verder bij deze les horen zijn: wisselbouw, wereldmarkt, milieuvervuiling, urbanisatie/verstedelijking, James Watt, condensatie, Thomas Newcomen, Spinning Jenny en de gevolgen van de industrialisatie/leefomstandigheden.
De uitvinding van de stoommachine in de 18e eeuw maakte het mogelijk om handkracht en trekdieren te vervangen door machines. De stoommachine zorgde voor een omschakeling van het handmatig vervaardigen van goederen naar het machinaal vervaardigen van goederen: de industriële revolutie.
Aan het eind van de opdracht kun je
Benodigdheden:
Ga opnieuw naar de Kennisbank geschiedenis en bestudeer nu het onderdeel over de 'Stoommachine'.
Vraag: Zijt gij niet van de papierfabriek afgeraakt bij gelegenheid van de werkstaking die daar verleden jaar heeft plaats gehad? Kunt gij ons ook vertellen wat aan die werkstaking is voorafgegaan?
Als je kiest voor eindopdracht B maak je een collage over de werk- en leefomstandigheden van een arbeidersgezin in de 19e eeuw.
Intro
