Inleiding
Hoe zorg je ervoor dat iedereen een bijdrage levert en hoe voorkom je 'meelift'-gedrag?
Een veel gehoorde klacht is dat bij het vormen van groepjes voor samenwerkingsopdrachten het voor een docent lastig is om te monitoren wie welke bijdrage levert en of er geen sprake is van 'meelift'-gedrag. Je wilt voorkomen dat altijd dezelfde cursisten het werk doen en de rest het wel best vindt. Ook wil je de minder assertieve cursisten de mogelijkheid geven om te laten zien wat ze kunnen.
Om het samenwerken te bevorderen en te monitoren kunnen verschillende ict-tools worden ingezet. Het voordeel van het inzetten van dergelijke tools is dat vastgelegd wordt wie wat heeft gedaan zodat je als docent een beter beeld krijgt van de individuele inzet bij groepsopdrachten. Maar welke tool kies je nou?
Uitgangspunt bij het kiezen van je tool is de lesinhoud en de samenwerkingsvorm die je wilt gebruiken. Bij iedere tool geven we hieronder aan welke manier van werken hierbij hoort en voor welk type lesinhoud je deze het beste kan gebruiken.
Wiki:
Lesinhoud: kennisconstructie, werken aan projecten, verzamelen van materiaal, co-creatie, schrijfvaardigheid
Samenwerkingsvorm: groepswerk
Weblog:
Lesinhoud: reflectie, verslaglegging, schrijfvaardigheid, feedback geven
Samenwerkingsvorm: individueel of als groep berichten schrijven, anderen laten reageren
Op dit werk rust een Creative Commons CC By licentie. Lees hier de voorwaarden.
Auteur: Annet Smith, ROC Nova College. Bewerkt door: Dineke Koch Netwerkschool Helicon Opleidingen MBO Velp
Wiki
Een wiki is een samenwerkingstool die geschikt is voor het samen werken aan inhoud op 1 plek op het internet. In een wiki wordt door meerdere leden bijgedragen en kan ook altijd worden teruggekeken in de geschiedenis zodat duidelijk is wie wat heeft gedaan. Een heel bekend voorbeeld van een wiki is Wikipedia waar al jaren door allerlei mensen in een groot aantal talen samen aan een online encyclopedie wordt gewerkt, die intussen niet meer onderdoet voor niet-gratis versies. Er zijn in het onderwijs voorbeelden van scholen die een wiki inzetten bij internationale projecten, waarbij cursisten uit verschillende landen binnen 1 wikisite samen aan materiaal werken.
Hoe zet je een wiki in?
Allereerst moet voor jou en je leerlingen het leerdoel helder zijn. Je wilt bijvoorbeeld dat leerlingen in groepjes gaan werken aan bepaalde inhoud en hieruit een samenhangend geheel maken. Dit leg je uit en bespreek je met de groepjes. Je zult eerst wat voorwerk hebben aan een wiki voordat deze ingezet kan worden. Je maakt als docent de wiki aan en zorgt dat je leerlingen schrijfrechten hebben. Ook kun je al een soort basisstructuur aanmaken met een aantal pagina's met onderwerpen. Maar dit laatste kun je ook aan de leerlingen overlaten, zodat ze helemaal zelf de opbouw en inhoud van hun wiki bepalen.
Als je met een wiki gaat werken heb je wat basiskennis nodig over hoe het werkt. Iedere wiki aanbieder heeft wel een korte handleiding op de site staan. Verdiep je dus vooraf kort in de mogelijkheden zodat je de cursisten kan begeleiden. Maar ook hiervoor geldt weer: je kunt de leerlingen deze stap ook zelf laten nemen en samen met hen op ontdekkingstocht gaan in de wiki-wereld.
Normaal gesproken is de wiki het domein van de leerlingen en bepalen zij wat ze erin zetten. Als docent monitor je de voortgang door regelmatig in te loggen en in de geschiedenis te bekijken wie wat heeft bijgedragen. Het is dan makkelijk om te zien wie nog weinig heeft toegevoegd en hier kun je op bijsturen. Ook kun je suggesties aandragen voor de opbouw of inhoud. Dit alles hoeft niet in de les plaats te vinden, maar kan daar ook buiten zijn, maar het is wel verstandig in de les af en toe aandacht aan de wiki te besteden door deze bijvoorbeeld via de beamer te tonen en door te nemen. In de meeste wiki's kun je als docent commentaar achterlaten onder aan een pagina wat je leerlingen vervolgens weer verder kan helpen.
Waar kun je een wiki maken?
Er zijn wikisites waar je na het aanmaken van een gratis account een eigen wiki kan opbouwen en delen. Kijk bijvoorbeeld op Wikispaces of voor een overzicht van meerdere gratis wiki aanbieders op deze site (Engelstalig).
TIP: Kennisnet heeft een brochure gepubliceerd over de inzet van wiki's in het onderwijs. Download deze hier (pdf).
TIP: Het democratische karakter van een wiki heeft zowel voordelen als nadelen. Het is een kans om cursistgericht onderwijs te bieden. De cursisten kunnen zonder tussenkomst van de docent volledige controle krijgen over hun werkomgeving. Zij zullen ook zelf ondervinden dat het nodig is om afspraken te maken om de samenwerking in goede banen te leiden. Zonder afspraken en een gezamenlijk verantwoordelijkheidsgevoel zal er anarchie ontstaan. (bron)
TIP: Het gebruiken van de geschiedenis van de wiki vergt enige oefening. Niet dat het moeilijk is om de geschiedenis te gebruiken maar het is conceptueel anders dan bijvoorbeeld het beoordelen van een discussie in een discussieforum. In een forum staan berichten netjes onder elkaar, chronologische en bij ‘thread’. In een wiki is alleen de laatste versie zichtbaar. (bron)
TIP: Kijk op de Prodocent site voor een pagina over het gebruik van Wiki's in de les, met verwijzingen naar nog meer bronnen.
Weblog
Weblogs zijn overal op het internet te vinden en worden veel ingezet om nieuws te delen of een persoonlijk verslag te doen. Een weblog is een website waar berichten worden geplaatst door 1 of meerdere auteurs en daarbij is het meest recente bericht bovenaan te vinden. Op een bericht kan door lezers ook meestal gereageerd worden. Weblogs kun je in je lessen op vele manieren inzetten. Hier enkele ideeën:
- het vergaren van informatie voor een project of werkstuk
- reflectiegereedschap of verslaglegging tijdens de BPV of een excursie
- geven en ontvangen van feedback
- schrijfvaardigheid oefenen
- communicatiemiddel
- samenvatten van lesinhoud
In een weblog kun je veel meer dan alleen tekst met elkaar delen. Je kunt er ook foto's plaatsen of filmpjes. Een verslaglegging hoeft zich dus niet te beperken tot tekst, maar een cursist zou ook zaken die hij heeft gedaan kunnen filmen of fotograferen.
Hoe bereid je het voor?
Als je weblogs wilt gaan inzetten kun je kiezen voor de beschermde, gesloten omgeving van ejen ELO of je kiest voor een openbaar platform als Blogger.com of Wordpress.com. Het aanmaken van een weblog is in alle gevallen snel gebeurd (kijk bijvoorbeeld naar dit filmpje over Blogger) en je kunt er voor kiezen dit aan de cursist zelf over te laten. Wanneer je een groepsblog wilt opzetten is het verstandiger dit zelf aan te maken en dan de cursisten toegang te verlenen.
Vooraf bepaal je het leerdoel, bijvoorbeeld verslaglegging van de BPV of het geven van feedback op elkaars werk en dit bespreek je met de cursisten. Geef aan wat je verwacht, bijvoorbeeld een x- aantal blogberichten per week/maand en een x-aantal reacties hierop door anderen per week/maand. Het schrijven van blogberichten en reacties zou je in eerste instantie tijdens de les kunnen doen, maar het mooie van bloggen is nou juist dat je dit ook ergens anders kan doen. Als docent lees je regelmatig wat er geschreven wordt en kom je hierop terug in de les, of je schrijft zelf je commentaar bij de blogberichten. Alles wordt bewaard met het tijdstip erbij zodat je goed kan zien wie wat wanneer heeft gedaan.
Bij een groepsblog zullen de groepsleden onderling eerst moeten afstemmen wie wat bijdraagt en kun je als docent checken of iedereen zijn afspraken nakomt. Je kunt hier ook 1 groepslid voor verantwoordelijk maken. Bij elk blogbericht komt de naam van de auteur te staan, zolang de groepsleden maar allemaal een eigen inlogaccount hebben.
Bedenk nog dat sommige onderwerpen, zoals een persoonlijk verslag, zich beter lenen voor een beschermde omgeving als Nova Portal en dat andere zaken, zoals bijvoorbeeld een presentatieportfolio met foto's of filmpjes zich prima lenen voor een openbare website.
Dit is het weblog van de Netwerkschool Helicon Opleidingen MBO Velp.
TIP: Kennisnet heeft een brochure over weblogs in het onderwijs (pdf).
TIP: Lees ook Weblogs in het onderwijs van Sybilla Poortman en Peter Sloep. (pdf)
TIP: Kijk op de Prodocent site voor een pagina over het gebruik van weblogs in de les.
TIP: Lees Weblogs in het onderwijs van Oktay Sari.
Wil je weten wat de mogelijkheden van de blog site Blogger zijn, kijk dan in het arrangement over sociale media.
Bronnen
