Trainen van AI

Trainen van AI

Stap voor stap...

Je gaat de les stap voor stap door.

Sla niets over en lees alles heel goed.

Dan mis je niets!

Gebruik de pijltjes onderaan de bladzijde om verder te gaan.

Zorg dat je papier, pen of stiften bij de hand hebt. Het is soms nodig (en handig) om dingen op te schrijven.

Wat ga je leren?

In deze les ga je leren dat data heel belangrijk is om AI te trainen. Er is heel veel data nodig om AI-systemen te kunnen trainen. Data kan je overal vandaan halen.

Je leert natuurlijk wat data nou precies is. Je komt er achter wat goede data is, maar ook dat slechte data voor problemen kan zorgen.  Zo kun je straks zelf voorbeelden geven van betrouwbare en onbetrouwbare data.

 

 

Digitale geletterdheid

AI snappen is een deel van digitale geletterdheid. Wat is dat? Dat is slim zijn met de computer.

Digitale dingen zijn overal. In je telefoon. In je tablet. In je computer. En in de auto van je ouders. Je moet weten hoe je deze dingen gebruikt. En hoe je ze veilig gebruikt. Zo weet je wie de baas is. Jij bent de baas over de computer. Niet andersom.

Introductie

Leerdoelen

 

Na de les kan ik:
 

  • Uitleggen wat data is.

  • Vertellen waarom goede data belangrijk is voor een AI.

  • Voorbeelden geven van betrouwbare en onbetrouwbare data.

Opbouw

Deze les is als volgt opgebouwd:

  1. Voorkennis: wat weet je al?
  2. De les:
    • Terug naar de werking van neurale netwerken
    • Training van AI met data
    • Hoe train jij AI met jouw data?
  3. Opdracht + Verdiepende opdracht
  4. Samenvatting en weetjes
  5. Evaluatie
  6. Bronnen

Voorkennis: wat weet je al?

Je hebt in de vorige les geleerd over robots die taken overnemen en geprogrammeerd worden met algoritmen. Je hebt geleerd dat er veel verschillende soorten robots zijn. Sommige robots lijken op mensen, dat noem je een humanoïde robot. (Die zijn soms een beetje griezelig...)

Ook is verteld dat AI zichzelf kan trainen.

 

Kijkvraag:

Maar hoe dan? Heb je enig idee hoe AI zichzelf traint?

Geef eerst antwoord op de vraag en kijk dan het filmpje.​

Bekijk nu dit filmpje en hopelijk weet je nu zeker wat het antwoord op de bovenste vraag was!

De les:

Neurale netwerken

 

Nog even terug naar die hersenen. Hoe herinner jij je dingen?

 

Huis van je oma - neurale netwerken

 

Trainen met data

 

AI-training begint met data. Dat zijn allemaal voorbeelden zoals foto’s, teksten, video's, geluidopnames of getallen.

Net als jij oefent met sommen of spelling, geeft data de computer steeds nieuwe oefenstof.
Tijdens het trainen bekijkt de AI duizenden plaatjes of zinnen en zoekt het steeds naar overeenkomsten. Zo leert het bijvoorbeeld dat een kat vaak puntige oren en snorharen heeft.
Hoe meer en betere data je gebruikt, hoe slimmer de AI wordt. Uiteindelijk kan het door alles wat hij geleerd heeft zelf nieuwe dingen herkennen of voorspellen.

 

Vis met vingers?

Er was eens een professor aan de universiteit van Leiden die hier onderzoek naar heeft gedaan. Ze deden een onderzoek met een AI die geleerd had om iedere vis te herkennen.
Maar wat bleek, op een gegeven moment zei de AI dat het geleerd had dat een vis vingers had!
Huh? Heb jij ooit een vis met vingers gezien??
Wat bleek, de AI was getraind met heel veel foto's van vissers die hun gevangen vis aan het showen waren op de foto, met de vingers dus in beeld!

   

Zo kan de AI dus conclusies trekken die echt niet kloppen.

 

 

Kijk nu deze video (let op, 11 minuten!) over het trainen van AI.

 

Hoe train je AI?

Train jij ook AI?

Ja, dat doe je!.

Ongemerkt traint iedereen AI met data die over jou verzameld wordt.

Dat doe je vaak niet bewust. Elke keer dat je online bent, verzamelen websites, apps en apparaten stukjes informatie over jou. Ze houden bijvoorbeeld bij welke filmpjes je kijkt, welke spelletjes je speelt of op welke knoppen je klikt. Ook je locatie, leeftijd of favoriete onderwerpen kunnen worden opgeslagen. Deze data helpt bedrijven om je betere aanbevelingen te doen.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Maar het is belangrijk om te weten dat niet alles privé blijft.
Daarom kun je met privacy-instellingen en cookies kiezen welke informatie je deelt, zodat je zelf de controle houdt over wat er over jou wordt verzameld. In Europa hebben we hier gelukkig best strenge wetten over, dus bedrijven mogen niet zomaar van alles over jou verzamelen.

Klik je op 'instellingen' dan krijg je zoiets te zien. Websites in Europa zijn verplicht dit te tonen.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dit is in andere landen zoals in China wel anders. Daar mag de regering alles volgen en bijhouden van zijn inwoners.

 

Waar komt data vandaan?

Opdracht 1 - cirkel van vertrouwen

Opdracht - mag ik het delen?

 

Doel: Ervaren welke informatie over jou verspreid wordt en zelf aangeven met wie je wilt delen.

Benodigdheden per groep:

  • Voor iedereen een blad met cirkels. Naam in het midden schrijven.

  • Eén lijst met woorden.

  • Een pen om de woorden op te schrijven bij elkaar.

  • Potloden in groen en rood om aan te geven of het oké is om te delen of niet.

1. Beginnen

Schrijf allemaal je naam in de kleinste cirkel op jouw blad.

Kies allemaal één woord uit de lijst en schrijf die bij een ander ergens in een cirkel.

2. Wat vinden jullie er van?

Geef nu één voor één aan wat je ervan vindt als die informatie met die groep gedeeld wordt.

Als je het prima vindt dat deze informatie zo gedeeld wordt, zet je een groene krul.

Vind je het niet goed, zet dan een rood kruis er bij en een pijl naar de cirkel die jij nog wel oké vind.

Zet je naam in het midden               Kies een woord                               Schrijf hem bij een ander op.

                 Je gaat nu op je eigen blad met groen of rood aangeven wat je er van vindt.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3. Doe dit met een paar gekozen woorden, totdat er weinig ruimte meer is in de cirkels.

Opdracht 2 - AI en rechten

Opdracht - Wat vind jij?

 

Doel:

Nadenken over het maken van dingen met AI.

Wat zijn de gevolgen daarvan voor anderen?

En hoe denkt de wet daar over?

 

Benodigdheden per groepje:

  • Er zijn 24 kaartjes met verschillende voorbeelden er op.

  • Hoe de kaartjes gebruikt worden, hoor je van je meester of juf.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Beginnen

Eén leerling van jullie groepje begint met het voorlezen van een kaartje. De andere leden van het groepje zeggen één voor één wat zij denken en vinden van dit voorbeeld. De lezer van het kaartje is altijd als laatste aan de beurt om zijn mening te geven.
Als iedereen geweest is, gaat een ander kind een kaartje voorlezen en gaat iedereen weer langs om te vragen wat ze er van denken.
Zo gaan jullie door tot de tijd om is.

 

2. Wat vinden anderen er van?

De juf of meester heeft een aantal voorbeeldkaartjes uitgekozen om klassikaal te bespreken.
Je mag ook vragen stellen over bepaalde voorbeelden waar je meer over wilt weten.

 

Verdiepingsopdracht

Wie is eigenaar van AI-creaties?

 

Ontdek wat ‘auteursrecht’ betekent bij iets dat je met AI maakt, en bedenk of je er geld voor mag vragen.

Auteursrecht betekent dat jij de baas bent over iets wat je hebt gemaakt, zoals een tekening, verhaal of foto. Alleen jij beslist of anderen jouw werk mogen kopiëren, delen of verkopen. Als iemand zonder jouw toestemming jouw tekening natekent of uitprint en er geld voor vraagt, mag dat niet.

Bekijk de volgende video:

 

Zie jij overeenkomsten tussen het eerste filmpje en dit filmpje?

Kijkopdracht over AI kunst. (18 minuten)

Kun je geld vragen voor AI kunst?

 

Deze videoclip duurt 18 minuten.

Doel: je een mening vormen over het vragen van geld voor kunst dat gemaakt is met AI.

Bekijk deze aflevering en bespreek met elkaar of je geld kunt vragen voor kunst gemaakt door AI.

De aflevering van De Dikke Data Show over AI Kunst:

Klassenvragen:

  1. Vind jij dat een computer echt kunst kan maken?

    Waarom wel of niet?

  2. Weet je waar de computer de ideeën en plaatjes vandaan haalt?

    Is dat eerlijk tegenover kunstenaars die al kunst hebben gemaakt?

    1. Als jij AI gebruikt om kunst te maken, van wie is het kunstwerk dan eigenlijk?

      Van de computer, of van jou? Waarom denk je dat?

Dit is een voorbeeld van een door een AI gemaakt kunstwerk, dat heeft veel geld opgeleverd: https://www.bright.nl/nieuws/1120696/ai-portret-geveild-voor-432500-dollar.html

 

 

Samenvatting en weetjes

Samengevat

In deze les heb je geleerd dat AI werkt door heel veel voorbeelden (data) te bekijken en daarvan te leren. Net zoals jij leert door veel te oefenen met sommen of lezen, ‘leert’ een AI-systeem door telkens zijn voorspellingen te vergelijken met de juiste antwoorden en zichzelf bij te sturen.

We maakten de vergelijking met jouw eigen hersenen: die verbinden miljarden zenuwcellen (neuronen) om informatie te verwerken. Een neuraal netwerk van AI doet precies hetzelfde, maar dan digitaal in lagen. Hoe meer én hoe beter de data die je aan zo’n netwerk geeft, hoe slimmer en betrouwbaarder de AI wordt.

Tegelijk bespraken we waarom het belangrijk is om voorzichtig te zijn met je eigen data: persoonlijke gegevens kun je niet ‘bezitten’, maar je mag wel zelf bepalen wie ze mag gebruiken.

Geef alleen informatie vrij als je zeker weet dat het veilig is, zodat de AI niet leert van onbetrouwbare of privacy-gevoelige voorbeelden. Of dingen kan genereren met bijvoorbeeld foto's van jou of je stemgeluid uit een online filmpje.

Kijk nog maar eens even dit grappige filmpje, dat zet je vast aan het denken:

Weetje

Jij bent raar genoeg niet de eigenaar van je eigen data, maar je hebt wel zeggenschap. Apps en websites verzamelen informatie over wat je doet, maar alleen als jij toestemming geeft. Die toestemming geef je vaak door “ja” of "akkoord" te klikken bij de kleine lettertjes van de gebruiksvoorwaarden.

Evaluatie

Je weet nu al weer wat meer over AI. Je hebt geleerd over data.


Kun je nu de volgende vragen beantwoorden?

 

Evaluatievragen

  • Geef een paar voorbeelden van data die verzameld kan worden.
  • Waarom heeft AI betrouwbare data nodig om goed te werken?
  • Wat ga jij voortaan anders doen om je eigen data veilig te houden?

Bronnen

Deze lessen zijn gebruikt om dit leermateriaal te maken:

 

Bronnen en licenties:

  • Van FutureNL, Digidoeners, open leermateriaal CC-BY-NC-ND:
    • Basis AI: https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/yGdyfTK28XcsDSY2d/yNtkgR68Q3FJTzXWG
    • Kunstmatige intelligentie:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/7CxrRs29t5viMKeuy
    • Hoe slim zijn machines nou echt? https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/yN6CBaL6DBrbgWxD4
    • Generatieve AI:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/HCoQQDA55GunKhxQZ
    • Machine learning en neurale netwerken:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/oxCEAw97yHztoBxFu
    • Machine en deep learning:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/BFHNainj2jAsGzTBv
    • Wij zijn data:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/FhG2xqtwkvcNC8tmD/ygeDm6xiuJWDvwHb6
    • Later als ik groot ben:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/sh5JZrr5zuDRtEcDB
    • Risico's en kansen van AI:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/e7o5DDzqAGvbTD6rD
    • De AI-inspecteur:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/uvhrACSsevrxdDeBQ
    • Prompts:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/n4WRGaSSkeaBZain2

 

  • Van Klokhuis, Klokhuis over AI, gesloten leermateriaal, open beschikbaar
    • Het Klokhuis over AI: https://hetklokhuis.nl/dossier/168/het-klokhuis-over-ai/824/het-klokhuis-over-ai
    • AI studio van Klokhuis: https://aistudio.hetklokhuis.nl/nl

  • Het arrangement Trainen van AI is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    PCBO Apeldoorn
    Laatst gewijzigd
    29-11-2025 19:15:00
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    In deze les leer je dat AI wordt getraind met grote hoeveelheden data. Hoe betrouwbaarder die data is, hoe betrouwbaarder ook de output van AI. En je denkt na over van wie AI producten nou eigenlijk zijn.
    Leerniveau
    PO groep 8; PO groep 7; PO groep 6;
    Leerinhoud en doelen
    Burgerschap; Computervaardigheden/ICT;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    1 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    ai, auteursrechten, betrouwbaarheid, data, deep learning, machine learning, trainen

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    Inspiratielessen. (z.d.).

    4.1 Trainen van AI - niveau 1

    https://maken.wikiwijs.nl/218969/4_1_Trainen_van_AI___niveau_1

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Wikiwijs is een dienst van