Plasmolyse van aardappelcellen

Plasmolyse van aardappelcellen

Plasmolyse van aardappelcellen

Omschrijving misconcept

Leerlingen denken dat er al sprake is van plasmolyse als aardappelstaafjes in lengte afnemen nadat ze in een NaCl-oplossing zijn gelegd.

 

Achtergrond misconcept

Wanneer een plantaardige cel in een zoutoplossing wordt gelegd met een osmotische waarde die hoger is dan de osmotische waarde in de cel, stroomt water door de osmose de cel uit. Hierdoor krimpt de celinhoud en drukt deze minder tegen de celwand. De turgor die tegen de celwand drukt neemt af, waardoor de tegenkracht, de wanddruk, ook afneemt. Door de uitstroom van water wordt de concentratie moleculen en ionen binnen de cel hoger en daarmee de osmotische waarde binnen de cel ook. Dit gaat net zo lang door tot de osmotische waarde binnen de cel net zo hoog is geworden als de osmotische waarde buiten de cel. De celwand krimpt net zolang totdat deze niet meer verder kan krimpen. Als dit punt bereikt wordt, is er sprake van grensplasmolyse. De wanddruk valt dan weg. Als er nog meer water de cel uitstroomt, krimpt de celwand niet meer mee met de celinhoud en laat de celmembraan los van de celwand. Dit wordt plasmolyse genoemd.

In biologie-lesmethoden wordt geen aandacht besteed aan de veerkracht van (niet-verhoute) celwanden, waardoor leerlingen deze ten onrechte als hard en stug beschouwen. Daarnaast wordt ‘turgor’ vaak los behandeld van ‘wanddruk’, terwijl deze onlosmakelijk verbonden zijn. Dit belemmert hun begrip van druk en de rol van de celwand.
Hierdoor realiseren leerlingen zich niet dat een turgescente cel een uitgerekte celwand heeft en dat deze krimpt bij afname van turgor, nog vóór plasmolyse optreedt. Dit misverstand wordt versterkt door onjuiste illustraties in lesmethoden waarin turgescente en geplasmoliseerde cellen vaak even groot worden afgebeeld, terwijl de turgescente cel groter zou moeten zijn.

Afbeelding 1: Voorbeeld van onjuiste weergave van de celgrootte op wikipedia

 

Afbeelding 2: voorbeeld van een juiste weergave van celgrootte van biologiepagina

 

Voorbeeldaanpak in de les

Bij de bespreking van het experiment met aardappelstaafjes kun je de denkfouten zichtbaar maken en bespreken hoe het wél zit. Laat alle leerlingen op hun grafiek aangeven waar sprake is van turgor en vervolgens, in een andere kleur, waar sprake is van plasmolyse. Door rond te lopen krijg je snel een beeld van de antwoorden bij jouw leerlingen en kun je aansluitend passende uitleg geven. Tijdens het gehele dalende deel van de grafiek vindt in de cellen (afnemende) turgor plaats. Pas wanneer de cellen stoppen met krimpen, en de grafiek horizontaal gaat lopen, is er sprake van plasmolyse. Afhankelijk van het niveau van de klas kun je hierbij het begrip grensplasmolyse introduceren.

  • Het arrangement Plasmolyse van aardappelcellen is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Kennisbank biologie
    Laatst gewijzigd
    2025-09-29 19:31:02
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Aanpak van het misconcept: Leerlingen denken dat er al sprake is van plasmolyse als aardappelstaafjes in lengte afnemen nadat ze in een NaCl-oplossing zijn gelegd.
    Leerniveau
    HAVO 4; VWO 6; HAVO 5; VWO 4; VWO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Biologie;
    Eindgebruiker
    leraar
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Trefwoorden
    aardappelstaafjes, celwand, osmose, plasmolyse, turgor

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van