Osmose

Osmose

Osmose

Omschrijving misconcept

Leerlingen denken dat osmose ontstaat door verschil in concentratie opgeloste stof. Leerlingen denken dat osmose stopt wanneer aan beide zijden van het selectief permeabele membraan de concentraties gelijk zijn.

Achtergrond misconcept

In werkelijkheid bepaalt de waterconcentratie de richting van osmose. Water concentraties zijn bij benadering tegenovergesteld aan de concentratie in water opgeloste stof. Normaal kunnen alleen water en andere kleine, neutrale moleculen (zoals zuurstof en koolstofdioxide) door een selectief permeabel membraan diffunderen; suikermoleculen en zout ionen zijn te groot en dragen een te grote lading. Osmose door een selectief permeabel membraan kan vaak niet doorgaan tot een evenwicht is bereikt. De wanddruk in een plantencel of de atmosferische druk op een waterkolom zijn hier bijvoorbeeld oorzaken van. Naast de diffusie van water en het actieve transport van grotere moleculen is er ook nog transport van water en andere moleculen door de aquaporines heen: gefaciliteerde diffusie.

Een van de mogelijke oorzaken van het misconcept is dat de leerlingen niet herkennen dat in een oplossing altijd water zit. Ze hebben geen juist concept van een chemische oplossing als een stof opgebouwd uit watermoleculen en andere moleculen. De leerlingen herkennen hierbij niet dat de beweging van water een diffusieproces is. De leerlingen herkennen osmose niet als het resultaat van de netto-beweging van water door een selectief permeabel membraan heen. Hierdoor denken leerlingen soms dat bij osmotisch evenwicht ook de diffusie stopt.

 

Voorbeeld aanpak in de les

Laat leerlingen aan de hand van echte waarnemingen verklaren wat er op microniveau gebeurt. Op deze manier wordt zichtbaar welke denkfouten leerlingen nog maken over osmose en kunnen deze ter plekke geadresseerd worden. Het practicum met aardappelstaafjes is bekend, hieronder drie andere ideeën:

Maak een of meer ei osmometers. Door deze langer in water of een (gekleurde) oplossing te plaatsen wordt het ei slapper en lichter of steviger en zwaarder. Zie deze video voor een (thuis) practicum uitleg.

Maak een kuiltje in een halve rauwe aardappel en vul deze met suiker / zetmeel / zout / water / niets. Laat leerlingen voorspellen wat er met de hoeveelheid water in het kuiltje gebeurt. Na 15 minuten zie je resultaat en kunnen leerlingen de waarnemingen verklaren. Bioplek geeft een beknopte omschrijving.

Wanneer je de stengels van de paardenbloem in reepjes scheurt en in water legt, krullen ze. De leerlingen geven hiervoor een verklaring.

Uit deze handleiding met uitbeeldpractica is practicum 19 geschikt: Osmo-gooien.  

 

Bronnen en verder lezen

AlHarbi, N. N. S., et al. (2015). Influence of particle theory conceptions on pre-service science teachers' understanding of osmosis and diffusion. Journal of Biological Education, 49(3), 232-245.

Christianson, R. G. and Fisher, K. M. (1999). Comparison of student learning about diffusion and osmosis in constructivist and traditional classrooms. International Journal of Science Education, 21(6), 687-698.

Odom, A. L., & Barrow, L. H. (1995). Development and application of a two‐tier diagnostic test measuring college biology students' understanding of diffusion and osmosis after a course of instruction. Journal of research in Science Teaching, 32(1), 45-61.

Roger G. Christianson & Kathleen M. Fisher (1999) Comparison of student learning about diffusion and osmosis in constructivist and traditional classrooms, International Journal of Science Education, 21:6, 687-698,

Sanger, M. J., Brecheisen, D. M. and Hynek, B. M. (2001). Can computer animations affect college biology students' conceptions about diffusion and osmosis? The American Biology Teacher, 63(2), 104-109.

Suwono, H., Prasetyo, T. I., Lestari, U., Lukiati, B., Fachrunnisa, R., Kusairi, S., … Atho’Illah, M. F. (2019). Cell Biology Diagnostic Test (CBD-Test) portrays pre-service teacher misconceptions about biology cell. Journal of Biological Education, 55(1), 82–105.

Tomažič, I. and Vidic, T. (2012). Future science teachers' understandings of diffusion and osmosis concepts. Journal of Biological Education, 46, 66-71.

  • Het arrangement Osmose is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Kennisbank biologie
    Laatst gewijzigd
    2025-10-09 16:19:50
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Manieren om het dit misconcept bij leerlingen aan te pakken: Leerlingen denken dat osmose ontstaat door verschil in concentratie opgeloste stof. Leerlingen denken dat osmose stopt wanneer aan beide zijden van het selectief permeabele membraan de concentraties gelijk zijn.
    Leerniveau
    HAVO 4; VWO 6; HAVO 5; VWO 4; VWO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Biologie;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Trefwoorden
    deeltjes, diffusie, membraan, moleculen, osmose, water

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van