3.1 AI en de mens - niveau 1

3.1 AI en de mens - niveau 1

Voorbereiding

Welkom bij je lessen over artificiële intelligentie (AI)!

Wat is AI? AI is slimme software. Je vindt het overal. In je spelletjes. In apps op je telefoon. En in de filmpjes die je ziet.

In deze lessen leer je over AI. Je leert hoe AI slim wordt. En hoe je AI kunt gebruiken. Je kunt er teksten mee maken. Of tekeningen. Je leert ook hoe je veilig met AI omgaat. En hoe jij de baas blijft over de computer.

 

Digitale geletterdheid

AI snappen is een deel van digitale geletterdheid. Wat is dat? Dat is slim zijn met de computer.

Digitale dingen zijn overal. In je telefoon. In je tablet. In je computer. En in de auto van je ouders. Je moet weten hoe je deze dingen gebruikt. En hoe je ze veilig gebruikt. Zo weet je wie de baas is. Jij bent de baas over de computer. Niet andersom.

Start

Benodigdheden

Zorg dat je alles op orde hebt om de les te kunnen maken.

Heb je je laptop of tablet opgeladen?

Heb je oortjes of een koptelefoon? Dan kun je de video's in stilte bekijken.

Zorg dat je papier en pen of stiften bij de hand hebt. Het is handig om dingen op te schrijven. Of ben je al zo digitaal handig dat je daarvoor een tekstverwerkings-of presentatie-programma gebruikt?

Introductie

Leerdoelen

 

Na de les kan ik:

  • Voorbeelden van robots noemen en vertellen wat ze doen.

  • Uitleggen wat een algoritme is.

  • Zelf een stappenplan maken voor een robot.

Opbouw

Deze les is als volgt opgebouwd:

 

  1. Voorkennis: wat weet je al?
  2. Instructie:
    • Kennismaking robot Sophia
    • Informatie over robots
    • Jij als robot?
    • Een robot als vriend
    • Hoe programmeer je een robot - over algoritmen
  3. Opdracht / Verdiepende opdracht
  4. Samenvatting en weetjes
  5. Evaluatie
  6. Bronnen

Voorkennis: wat weet je al?

In de les over AI en toepassingen ging het over generatieve AI en andere soorten van AI. Kun jij een lijstje maken van 10 dingen om je heen waar AI in zit? En welke taken die AI hier uitvoert lijken op taken die mensen uitvoeren? Zitten er ook AI-vormen tussen die echt op een mens lijken?

Waar zou jij nou graag een robot voor uitvinden? Welk rotklusje wil je het liefst dat het van je overneemt?

​

Instructie

Robot Sophia

 

Robots zijn slimme machines die taken voor ons kunnen uitvoeren. Sommige robots lijken op speelgoed en spelen spelletjes met je, andere zuigen je vloer schoon of bezorgen pakketjes. Ze gebruiken sensoren om te voelen en camera’s om te zien wat er om hen heen gebeurt. Door speciaal gemaakte programma’s leren ze steeds slimmer te worden. In fabrieken helpen robots met bouwen en in ziekenhuizen assisteren ze dokters. Zo maken robots ons leven makkelijker en leuker.

 

Een humanoïde is een robot die eruitziet en beweegt alsof het een mens is. Hij heeft een hoofd, een romp, twee armen en twee benen, net als wij. Sommige humanoïden kunnen lopen, praten en zelfs dingen oppakken met hun “handen.” Ze zijn gemaakt om ons te helpen bij klusjes of om te oefenen hoe we goed samenwerken met robots die op mensen lijken.

 

Robot Sophia - deze video is al 6 jaar oud!

 

Informatie over robots

Robots eng?

Robots kunnen heel handig zijn: ze helpen met schoonmaken, rijden in auto’s of assisteren in ziekenhuizen. Ze volgen heel precies hun programma en maken meestal geen fouten. Toch kan een robot soms ook een beetje eng lijken. Stel je voor dat hij onverwacht begint te bewegen of dat hij er bijna menselijk uitziet, maar nét anders - dat voelt soms vreemd. Ook kan het idee dat een robot je elke stap in de gaten houdt oncomfortabel zijn. Aan de andere kant maken mensen de regels en houd je altijd de controle. Maar wat denken jullie: vinden jullie robots eng?

AI eng? AI en robots

Jij als robot?

 

Wat nou als je naast je een versie van jezelf kon maken als robot. Zou je dat willen? Waarom wel? Waarom vooral ook niet? Een stem kan al eenvoudig gekloond worden, bekijk dit filmpje maar eens.

 

Hoe kloon je een stem met AI?

Een robot als vriend?

 

Sommige mensen hechten heel veel waarde aan een robot, soms misschien wel erg veel. Denk je dat deze mevrouw zich beseft dat ze vrienden aan het worden is met een ding dat is geprogrammeerd?

 

Robots en gevoel van mensen - interactie

Hoe programmeer je een robot?

 

Een algoritme is eigenlijk een recept of stappenplan voor de computer: een reeks duidelijke opdrachten die vertellen wat het moet doen. Net zoals een bakker een brood bakt door eerst te kneden, te rijzen en dan te bakken, volgt de computer precies de stappen in het algoritme. Zo kun je een robot laten bewegen, tellen of liedjes afspelen. Deze vaste regels zijn de basis om zelf een robot te programmeren en besturen. Maar bij AI gebeurt het soms anders: dan bedenkt de computer zelf nieuwe regels op basis van wat het leert. Gaan robots dan ook zelf denken?

In de komende filmpjes leer je over algoritmen.

 

Beslisboom boter kaas en eieren

Algoritmen en machines

Wat is een algoritme? - Klokhuis

Opdracht

Je eigen Turing-test

Turing-test staat voor een beroemde test om te zien of een computerprogramma echt intelligent is.

 

Doel: Ervaren hoe moeilijk het is om een mens van een computer (robot) te onderscheiden aan de hand van alleen taal.

1. Voorbereiding

  • Vorm groepjes van 3 leerlingen.

  • In elk groepje kiest één leerling de rol Tester, één leerling de rol Mens en één leerling de rol Robot.

  • Ieder groepje krijgt een aantal vragen of instructies van de leraar over de werkvorm.

  • De Robot krijgt (stiekem) een kort tekstblad met voorbeeldantwoorden of mag dit zelf met AI genereren. De Mens bedenkt zelf antwoorden.

2. Het gesprek

  1. De Tester stelt om de beurt de vragen aan zowel Mens als Robot (in willekeurige volgorde)

  2. Mens en Robot beantwoorden iedere vraag kort (max. één zin) en sturen hun antwoord op papier of via een chatbericht naar de Tester.

  3. De Tester mag níet zien wie welk antwoord geeft.

3. Gissen en noteren

  • Na 5 vragen noteert de Tester per antwoord of hij denkt dat het van de Mens of de Robot komt.

  • Maak een simpel lijstje:

Vraag

Antwoord

Mens of Robot?

“Wat is je lievelingskleur?”

“Mijn lievelingskleur is blauw.”

Robot

…

…

…

 

4. Wissel van rol

  • Herhaal de opdracht totdat alle leerlingen in elke rol (Tester, Mens, Robot) hebben gezeten.

5. Klassikale nabespreking

  • Hoe vaak raadde je goed?

  • Welke antwoorden maakten het moeilijkst om te kiezen?

  • Welke vragen zouden volgens jou betere aanwijzingen geven?

6. Reflectievragen

  1. Waarom is het lastig om aan taal alleen te merken of iets door een mens of computer is bedacht?

  2. Welke soort vragen zou je nog kunnen bedenken om een computer te ontmaskeren?

Met deze proef ervaar je zelf hoe een robot met taal kan “verstoppen” dat hij geen mens is, en leer je nadenken over de grenzen van AI en menselijke taal.

Verdiepingsopdracht

Gedachtenladder

Doel: Op een speelse manier ervaren hoe informatie bij deep learning in lagen (layers) langs verschillende “neuronen” (jullie zelf!) gaat en soms verandert.

Voorbereiding

  • Zet de klas in groepjes van 4 leerlingen in een rij.

  • Elk groepje krijgt kaartjes met bijvoorbeeld een kat, een fiets, een boom en een vis. Leg de kaartjes gedekt vooraan bij leerling 1 in elke rij. Of kies een set kaarten uit het spel 30-seconds.

 

Spelverloop

  1. Eerste laag (leerling 1):

    • Kijk stiekem naar het kaartje (zonder het te laten zien).

    • Fluister één woord dat de algemene categorie omschrijft naar leerling 2 (bijvoorbeeld “dier” of “voertuig”).

  2. Tweede laag (leerling 2):

    • Hoor het woord en voeg één detail toe dat bij de vorm hoort. Fluister daarna naar leerling 3 bijvoorbeeld “vier poten” of “twee wielen”.

  3. Derde laag (leerling 3):

    • Vul aan met nóg een kenmerk: fluister naar leerling 4 bijvoorbeeld “punt oren” of “frame”.

  4. Vierde laag (leerling 4):

    • Pak een stuk papier en teken wat je hebt gehoord van leerling 3.

  5. Vergelijken:

    • Leg de originele kaart en de tekening naast elkaar. Bespreek in je groepje:

      • Hoeveel leek de tekening op het plaatje?

      • Welke informatie ging verloren of veranderde onderweg?

  6. Herhaal:

    • Wissel kaartjes en rollen (nu wordt leerling 2 de tekenaar, leerling 3 begin je met het kaartje, enz.). Doe in totaal vier rondes met alle plaatjes.

Nabespreking en reflectie

  • Wat gebeurde er met de informatie? Deep learning gebruikt net als wij deze lagen om stap voor stap patronen te herkennen, maar soms “verliest” een laag iets van de oorspronkelijke details.

  • Waarom twee of meer lagen? Hoe meer lagen (mensen), hoe meer slimme bewerkingen, maar óók hoe groter de kans dat een detail verandert.

  • Vraag aan de klas: Als een AI-netwerk maar één laag had, zou het dan net zo goed katten kunnen herkennen? Waarom wel of niet?

Met dit spel ontdek je hoe deep learning‐netwerken met tientallen lagen informatie verwerken én waarom het soms niet precies blijft wat je in je hoofd had.

 

Programmeerbare robots

 

Doel: Je leert een programmeerbare robot opdrachten geven en ziet wat je eigen code kan laten doen.

 

1. Bedenk een opdracht

Denk na wat je robot straks moet doen. Kies iets simpels, bijvoorbeeld:

  • Een route afleggen zonder tegen obstakels te botsen

  • Een figuur tekenen op de grond (als je robot een stift kan vasthouden)

  • Een lichtje knipperen of een geluidje maken in een patroon

  • Een “dansje” uitvoeren met bewegingen voor-, achter- en zijwaarts

Schrijf in je schrift kort op wat jouw robot gaat doen.

 

2. Ontwerp je programma

  1. Open de robot-programmeersoftware of programmeer (bijvoorbeeld Scratch, Blockly of de bijgeleverde app) of ga bij een eenvoudig te programmeren robot zoals een Bee-Bot direct naar stap 3.

  2. Bekijk welke blokken of commando’s je kunt gebruiken (voor beweging, sensoren, geluid, licht).

  3. Leg de blokken in de volgorde die past bij jouw opdracht.

  4. Geef elk blok een duidelijke naam of commentaar, zodat je later weet wat het doet.

3. Test je robot

  1. Programmeer je robot.

  2. Kijk wat er gebeurt: doet de robot wat je bedacht had?

  3. Zo niet, stop de robot, bekijk je code en pas het aan (bijvoorbeeld door de draaisnelheid te veranderen of extra wachttijd in te bouwen).

  4. Herhaal testen en aanpassen totdat je tevreden bent.

4. Reflectie en delen

  • Schrijf in 2–3 zinnen op wat goed ging en waar je tegenaan liep.

  • Wissel je ervaring uit met een klasgenoot: leg uit hoe jouw robotprogramma werkt.

  • Bekijk elkaars robots en stel vragen: “Hoe heb jij dat knipperende lichtje geregeld?” of “Welke sensor gebruikte je om niet te botsen?”

Tip: Werk in tweetallen zodat je elkaar kunt helpen met ideeën en testen. Veel plezier met programmeren!

 

Bekijk ook deze aflevering van De Dikke Data show over AI. Het gaat over robots en wat wel kan en niet. De video is opgenomen in 2022, dus de ontwikkelingen zijn wel door gegaan. Hoe kunnen we goed samenwerken met AI en wat voor gevaren zijn er?

 

 

Kun je samenwerken met robots?

 

Doel: Nadenken over de samenwerking met robots.

 

Bekijk deze aflevering van De Dikke Data show over AI. Het gaat over robots en wat wel kan en niet. De video is opgenomen in 2022, dus de ontwikkelingen zijn wel door gegaan. Hoe kunnen we goed samenwerken met AI en wat voor gevaren zijn er?

Klassenvragen:

  1. Wat zie je vaak op TikTok of Netflix dat volgens jou door AI is gekozen?

    • Denk aan video’s die je voorgeschoteld krijgt. Vind je dat fijn, of wil je zelf meer kiezen?

    • Bijvoorbeeld: “Ik krijg steeds filmpjes over spelletjes voorgesteld, maar ik wil soms iets anders.”

  2. Siri is ook een soort AI. Wat vind je van praten tegen Siri of een slimme robot?

    • Wat is leuk aan Siri? Wat vind je misschien raar of minder handig?

    • Bijvoorbeeld: “Siri helpt snel met een rekensom, maar heeft soms ook rare antwoorden.”

  3. Denk je dat een computer slimmer kan worden dan mensen? Waarom wel of niet?

    • Kun je voorbeelden bedenken waarbij AI nu slimmer lijkt dan mensen (zoals snel puzzels oplossen)? Maar wat denken mensen dat AI niet zo goed kan?

    • Bijvoorbeeld: “AI kan heel snel gezichten herkennen, maar kan niet goed lachen of een grap begrijpen.”

 

Samenvatting en weetjes

Je hebt nu geleerd dat robots taken van je over kunnen nemen. Dat je ze kunt programmeren met algoritmen, maar dat AI ook zelf algoritmen kan maken zodat de taken steeds complexer kunnen worden. In deze video is de informatie nog eens samengevat.

Kijkvraag:

Gaan robots ons werk overnemen? Wat wil je dat het overneemt en wat niet?

 

Weetje

In 2017 was Sophia de allereerste robot ter wereld die officieel een eigen paspoort kreeg: Saudi-Arabië gaf haar echt burgerschap. Dat betekent dat ze net als mensen mee mocht doen aan burgerszaken en zelfs gesprekken voerde bij belangrijke bijeenkomsten in de hoofdstad.

Robot Sophia. (Wikimedia)

https://nl.wikipedia.org/wiki/Sophia_(robot)

Weetje

In 2025 hebben wetenschappers voor het eerst laten zien dat een computer een écht menselijk gesprek kan voeren zonder dat mensen het doorhebben? Dat noemen ze de Turing-test – en deze test is nu wetenschappelijk ‘gehaald’, alsof je met een robot praat die net zo praat als een mens.

Weetje

In Marina Bay in Singapore gebruiken ze robots om drijvend afval in de baai op te ruimen en het water schoon te houden—dat is een vorm van “robot-burgerschap”.

 

 

Tussendoortje...De Lijnrechter

Evaluatie

In deze les heb je ontdekt dat robotica draait om slimme machines die je kunt aansturen met duidelijke stappenplannen. Je kunt nu uitleggen dat een algoritme een reeks instructies is die een robot of AI vertelt wat hij moet doen. Door zelf een simpel algoritme te maken en uit te voeren, heb je ervaren hoe belangrijk de juiste volgorde en precieze formulering zijn: één verkeerde stap zorgt ervoor dat de robot iets anders doet dan je bedoelde. Denk nu nog eens na: welke stap in jouw algoritme vond je het moeilijkst en hoe kun je die de volgende keer verbeteren?

Evaluatievragen

  • Waar kom je allemaal algoritmen tegen en kun je deze beïnvloeden?
  • Heb jij in situaties in het echte leven door wanneer je met een robot praat? Bijvoorbeeld bij een chatbot?
  • Heb jij wel eens een situatie meegemaakt waarbij je dacht dat een robot gevoel heeft? En ermee omgaat als een mens?
  • Wat als robots steeds beter en echter gaan worden en steeds meer kunnen...is dat een goede ontwikkeling of ook een enge? Waarom?

Bronnen

Deze lessen zijn gebruikt om dit leermateriaal te maken:

 

Bronnen en licenties:

  • Van FutureNL, Digidoeners, open leermateriaal CC-BY-NC-ND:
    • Basis AI: https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/yGdyfTK28XcsDSY2d/yNtkgR68Q3FJTzXWG
    • Kunstmatige intelligentie:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/7CxrRs29t5viMKeuy
    • Hoe slim zijn machines nou echt? https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/yN6CBaL6DBrbgWxD4
    • Generatieve AI:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/HCoQQDA55GunKhxQZ
    • Machine learning en neurale netwerken:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/oxCEAw97yHztoBxFu
    • Machine en deep learning:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/BFHNainj2jAsGzTBv
    • Wij zijn data:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/FhG2xqtwkvcNC8tmD/ygeDm6xiuJWDvwHb6
    • Later als ik groot ben:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/sh5JZrr5zuDRtEcDB
    • Risico's en kansen van AI:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/e7o5DDzqAGvbTD6rD
    • De AI-inspecteur:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/uvhrACSsevrxdDeBQ
    • Prompts:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/n4WRGaSSkeaBZain2

 

  • Van Klokhuis, Klokhuis over AI, gesloten leermateriaal, open beschikbaar
    • Het Klokhuis over AI: https://hetklokhuis.nl/dossier/168/het-klokhuis-over-ai/824/het-klokhuis-over-ai
    • AI studio van Klokhuis: https://aistudio.hetklokhuis.nl/nl

  • Het arrangement 3.1 AI en de mens - niveau 1 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Inspiratielessen
    Laatst gewijzigd
    2025-09-19 08:48:36
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    In deze les leer je over robotica, leer je wat een algoritme is en hoe deze robots en AI aanstuurt en leer je zelf een simpel algoritme maken.
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

    Bronnen

    Bron Type
    Tussendoortje...De Lijnrechter
    https://youtu.be/uAeZgjSQRE4     		Video

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    Inspiratielessen. (z.d.).

    2.1 AI Toepassingen - niveau 1

    https://maken.wikiwijs.nl/218962/2_1_AI_Toepassingen___niveau_1

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van