2.2 AI Toepassingen - niveau 2

2.2 AI Toepassingen - niveau 2

Voorbereiding

Welkom bij je lessen over artificiële intelligentie (AI)!

AI is overal om je heen. Het zit verborgen in de apps die je gebruikt, de games die je speelt, en de filmpjes die je ziet. Maar wat is AI precies en hoe werkt het?

In deze lessen duiken we in de wereld van AI. Je leert hoe AI slim wordt en hoe het keuzes maakt. Je leert ook hoe je AI kunt gebruiken om dingen te maken en te onderzoeken, zoals het schrijven van teksten of het maken van tekeningen. We kijken ook kritisch naar AI, want wie bepaalt wat AI leert en wat zijn de gevaren? We bespreken hoe je slim en veilig met AI kunt omgaan.

De lessen zijn heel praktisch. Je gaat zelf aan de slag met opdrachten, je gaat experimenteren en je eigen creativiteit gebruiken. Zo ontdek je hoe je de baas blijft over technologie, in plaats van andersom.

 

Digitale geletterdheid

Het begrijpen van AI is een belangrijk onderdeel van digitale geletterdheid. Digitale geletterdheid betekent dat je de kennis en vaardigheden hebt om goed om te gaan met digitale technologie en media.

Digitale technologie is overal, zowel zichtbaar als onzichtbaar. Denk aan computers, telefoons en tablets, maar ook aan slimme apparaten in huis. Zelfs de officiële websites van de overheid draaien op digitale technologie. Om met al deze dingen goed te kunnen omgaan, heb je digitale geletterdheid nodig.

Digitale geletterdheid gaat niet alleen over het gebruiken van apparaten, maar ook over de wisselwerking tussen mens en technologie. Het gaat erom dat je je kunt aanpassen aan de digitale wereld en de controle hebt over je eigen gegevens en informatie.

Start

Benodigdheden

Zorg dat je alles op orde hebt om de les te kunnen maken.

Heb je je laptop of tablet opgeladen?

Heb je oortjes of een koptelefoon? Dan kun je de video's in stilte bekijken.

Zorg dat je papier en pen of stiften bij de hand hebt. Het is handig om dingen op te schrijven. Of ben je al zo digitaal handig dat je daarvoor een tekstverwerkings-of presentatie-programma gebruikt?

Introductie

Leerdoelen

 

Na de les kan ik:

  • Noemen wat de overeenkomst is tussen een AI en de hersenen van een mens.

  • Uitleggen hoe een AI leert van voorbeelden.

  • Een eigen voorbeeld geven van een taak die een AI moet leren.

Opbouw

Deze les is als volgt opgebouwd:

  1. Voorkennis: wat weet je al?
  2. Instructie:
    • De geschiedenis van AI
    • Informatie over generatieve AI
    • De kansen en risico's
    • Toepassingen van AI
    • AI en vooroordelen
  3. Opdracht / Verdiepende opdracht
  4. Samenvatting en weetjes
  5. Evaluatie
  6. Bronnen

Voorkennis: wat weet je al?

In de les over AI en neurale netwerken is gekeken hoe AI achter de motorkap werkt, hoe AI dingen herkent en wat machine learning is. Kun jij nog meer dingen bedenken die je een machine kunt leren? Wat zou jij bedenken?

​

Instructie

De geschiedenis van AI

 

AI is niet iets nieuws. Kijk naar deze tijdlijn om te zien hoe oud het al is.

 

 

 

Generatieve AI

 

Generatieve AI is maar één vorm van kunstmatige intelligentie. Er zijn ook veel “onzichtbare” AI-toepassingen die je dagelijks gebruikt, zoals:

  • De slimme camera op je telefoon die automatisch belichting en scherpte aanpast,

  • De aanbevelingen op Netflix of Spotify die jouw volgende serie of nummer kiezen,

  • Het schoolplatform dat je wiskunde- of taaloefeningen precies op jouw niveau aanbiedt,

  • De AI in een auto die de ondersteuning of snelheid aanpast op het rijgedrag van anderen op de weg.

Toch kennen we generatieve AI het beste, omdat we daar zelf opdrachten aan geven: “Schrijf een samenvatting” of “Maak een poster voor mijn project”. In deze video zie je in één minuut hoe generatieve AI werkt en waarom het zo populair is.

Generatieve AI in 1 minuut

Kansen en risico's

Kansen van AI

Met AI kun je op leuke en slimme manieren werken aan school en hobby’s. Zo kun je met een schrijfhulp (zoals een AI-tekstcorrector) snel foutjes in je verhaal ontdekken en verbeteren. AI-vertalers helpen je woordenboeken nóg sneller te gebruiken als je een tekst in een vreemde taal wilt begrijpen. En met een plaatjengenerator kun je zelf illustraties of stripfiguren laten maken voor een werkstuk of eigen verhalen. Daardoor kun je creatiever ontdekken en leren, én bespaar je tijd zodat je meer energie overhoudt voor andere dingen.

Risico's  van AI

AI gaat soms fout of geeft niet altijd de juiste informatie. Een vertaler kan een gekke zin maken, of een plaatjengenerator maakt soms rare afbeeldingen. Daarom is het belangrijk dat je altijd controleert wat AI zegt of toont, bijvoorbeeld door een woordenboek of een betrouwbare website te raadplegen. Ook kan AI persoonlijke gegevens opslaan: als je een eigen foto of je volledige naam invoert, kan dat later ergens anders terugkomen. Geef daarom nooit je echte adres, wachtwoorden of andere privacy-gevoelige informatie aan een AI-tool. Verder kun je te afhankelijk worden van AI: blijf vooral zelf nadenken en oefenen met rekenen, lezen en schrijven, ook zonder hulp.

Kansen en risico's van AI

Toepassingen van AI

 

Je hebt soms dus niet eens precies door waar allemaal AI in verwerkt zit. Denk eens aan de volgende toepassingen:

 

Voorbeelden van toepassingen

Op de NPO Kennis-pagina “Wat kunnen we allemaal met AI?” ontdek je hoe slimme computers ons dagelijks helpen. Je ziet voorbeelden van AI in het ziekenhuis (waar dokters sneller ziekten opsporen), op school (waar programma’s je extra helpen oefenen) en onderweg (met apps die verkeer en bussen voorspellen). Ook leer je hoe AI plaatjes of muziek kan maken, maar dat het niet altijd alles goed begrijpt. Er komen ook vragen aan bod over wat wél mag met jouw gegevens (privacy) en wat dit betekent voor banen van mensen.

NPO kennis - Wat kunnen we allemaal met AI?
 

Toepassingen in reallife

 

Neem deze video's door. Wat herken je?

 


Vooroordelen in AI

Vooroordelen in AI

AI leert van voorbeelden die mensen eerder hebben gemaakt. Als die voorbeelden vooroordelen of verkeerde ideeën bevatten, krijgt de computer die fouten óók. Zo kan een beeldgenerator vaker mannen als dokters laten zien en vrouwen als verpleegsters, alleen omdat in de voorbeelden vaker mannen als dokters voorkwamen.

Dit noemen we bias, of vooroordeel, in AI. Het is belangrijk om daarop te letten, want je wilt niet dat een computer steeds dezelfde ongefundeerde ideeën herhaalt. Als je bijvoorbeeld een zoekmachine gebruikt en alleen plaatjes van jongens bij “wetenschapper” ziet, mis je leuke rolmodellen. Daarom moet je altijd zelf blijven nadenken, verschillende voorbeelden opzoeken en controleren of een resultaat eerlijk is. Zo leer je dat een slimme computer niet altijd gelijk heeft, net zoals mensen ook kunnen leren om eerlijker te denken.

Engelstalig - kansen en risico's - over vooroordelen

 

Engelstalig - Kunst en AI - over hoe AI de kunstwereld kan beïnvloeden

Opdracht

Kansen en risico's

 

Doel: Inzicht krijgen in wat AI jou kan brengen en welke gevaren er ook zijn, en dit koppelen aan jouw eigen leven.

Dit heb je nodig:

  • Een A4- papier als je alleen werkt en een A3-papier als je met een groep werkt

  • Stiften of kleurpotloden

  • Liniaal (optioneel)

Stappenplan

  1. Centraal woord

    Schrijf in het midden van je vel in grote letters “AI” en maak eromheen een cirkel.

  2. Twee hoofdtakken

    Trek van de cirkel twee dikke lijnen naar buiten en schrijf daarboven:

    • Kansen

    • Risico’s

  3. Vul de kansen in

    Bedenk voor jezelf: op welke manieren kan AI jou helpen?

    Bijvoorbeeld:

    • Sneller moeilijke woorden opzoeken

    • Leuke plaatjes maken voor een spreekbeurt

    • Slimme spelletjes die me uitdagen

      Schrijf bij de “Kansen”-tak steeds één woord of korte zin en teken er een kleine tekening bij.

  4. Vul de risico’s in

    Bedenk ook: wat kan er misgaan met AI?

    Bijvoorbeeld:

    • AI kan niet altijd de waarheid zeggen

    • Privacy: AI weet als je locatie of namen deelt

    • Te afhankelijk worden en zelf minder leren

      Schrijf bij de “Risico’s”-tak één woord of korte zin per tak en maak er een kleine tekening bij.

  5. Eigen situatie koppelen

    Onder elke tak kies je één kans en één risico die voor jou het belangrijkste zijn.

    Schrijf ernaast waarom dit voor jou geldt. Denk aan thuis, op school of aan je hobby’s.

  6. Kleuren en versieren

    Maak je woordweb overzichtelijk met kleuren: bijvoorbeeld groen voor kansen en rood voor risico’s. Versier de lege plekken met kleine icoontjes of figuurtjes.

  7. Presenteren in de groep

    Hang je woordweb op of leg het op tafel. Vertel in tweetallen aan elkaar:

    • Welke kans kies jij en waarom?

    • Welk risico vind jij het zwaarst en hoe ga je daar slim mee om?

     

Met deze oefening ontdek je zelf hoe AI je leven kan verrijken én waar je op moet letten om veilig en verstandig te blijven werken.

Verdiepingsopdracht

Maak je eigen object met AI

 

Doel: Oefenen met duidelijke prompts en ontdekken hoe AI Studio van Het Klokhuis jouw ideeën omzet in beeld.

1. Voorbereiding

  • Zorg dat je een tablet of laptop hebt en internet.
  • Open je browser en ga naar aistudio.hetklokhuis.nl.

  • Log in met je klas­account of de code van je docent.

2. Eerste prompt: schets je dier

  1. Kies in AI Studio de optie “Image” of “Afbeelding genereren”.

  2. Typ een opdracht, de prompt. Omschrijft voor de AI duidelijk wat het moet maken, bijvoorbeeld een fantasiedier of voorwerp dat niet bestaat.

  3. Klik op “Genereer” en wacht tot de AI jouw afbeelding toont.

  4. Sla je afbeelding op of maak een screenshot.

3. Resultaat beoordelen

Maak in je schrift of digitaal een kort verslagje met:

  • Een mini-weergave van je plaatje (schets of screenshot)

  • Antwoord op:

    • Wat vind je goed gelukt?

    • Wat zou je anders willen zien?

4. Prompt verfijnen

  1. Pas je opdracht aan om de afbeelding nog unieker te maken.

  2. Genereer de nieuwe afbeelding en vergelijk met je eerste plaatje.

  3. Noteer weer wat er beter of juist verrassend is.

5. Reflectie-vragen

  • Welke extra informatie in je prompt zorgde voor een duidelijker beeld?

  • Wanneer miste de AI iets wat jij wél had omschreven?

  • Hoe kun je in de toekomst je prompt nóg beter maken?

6. Klasbespreking

  • Werk in tweetallen en laat elkaars afbeeldingen zien.

  • Vertel elkaar wat jullie prompt was en hoe de AI reageerde.

  • Deel tips: welke woorden hielpen het beste om je idee duidelijk te maken?

 

Samenvatting en weetjes

Samengevat

Je hebt geleerd over de geschiedenis van AI en dat het dus niet iets nieuws is. Dat AI in veel meer dingen verstopt zit dan je zou denken. Dat er dus heel veel mogelijkheden zijn met AI, maar ook risico's omdat AI het ook wel eens flink fout kan hebben. Je moet AI dus altijd controleren.

Ook heb je geleerd dat in AI, en dus ook toepassingen van AI, soms vooroordelen ingebakken zitten. Daarom is het altijd belangrijk om te controleren of AI wel onze eigen normen en waarden volgt. En als het bij onze waarden hoort dat wij zelf goed blijven nadenken - en bijvoorbeeld creatieve dingen blijven bedenken - dat we ons dan ook niet moeten laten beïnvloeden door AI.

Weetje

In veel videogames gebruikt AI je speelgedrag om steeds slimmere tegenstanders te maken! Als jij vaak rechtsom rent, leert de computer om je dan te verrassen, zodat elk potje weer spannend blijft.

 

 

Weetje

 

Normen en waarden zijn de onzichtbare regels in onze maatschappij. Normen zijn de regels over hoe je je hoort te gedragen. Waarden zijn de dingen die je belangrijk vindt.

Een AI heeft geen eigen normen en waarden. Hij leert van de miljoenen teksten en foto’s die mensen op internet hebben gezet. Zo leert de AI van onze normen en waarden. Maar het internet is niet perfect. Er staat ook oude of foute informatie op. Daardoor kan een AI foute dingen leren.

 

Foute regels en discriminatie

 

Soms leert een AI iets wat helemaal niet klopt met wat we echt belangrijk vinden. Dit noemen we discriminatie. Omdat veel data op internet uit het rijke Westen komt, ziet de AI bijvoorbeeld vooral beelden van witte mensen in succesvolle beroepen. De AI leert dan de foute regel dat alleen witte mensen succesvol zijn en geeft dat antwoord ook terug. Dat is een voorbeeld van discriminatie.

Hier zijn nog meer voorbeelden van foute regels die een AI kan leren:

  • Een AI maakt vaker een foto van een man als je vraagt om een ‘directeur’ en vaker een foto van een vrouw als je vraagt om een ‘leraar’.

  • Een AI-vertaler die leert van teksten over beroepen, denkt dat een 'verpleegkundige' altijd een vrouw is.

  • Als je de AI een afbeelding van een familie laat maken, tekent hij vaak alleen lichte mensen.

 

Hoe lossen we dit op?

 

Als programmeurs zien dat een AI discrimineert, moeten ze hem corrigeren. Ze geven de AI nieuwe, betere regels. Net zoals een leraar jou leert dat een antwoord niet klopt en wat de goede oplossing is, zo leren programmeurs de AI betere antwoorden te geven.

De AI is dus niet vanzelf slim. Wij leren de AI hoe hij de wereld moet zien, en daarom moeten we er goed op letten dat we hem de juiste normen en waarden meegeven.

Tussendoortje...Kattenluikje

Evaluatie

In deze les leer je over een aantal toepassingen van AI.

In deze les heb je ontdekt dat kunstmatige intelligentie (AI) overal om je heen te vinden is: in apps die plaatjes voor je maken, in spelletjes die zich aanpassen aan jouw niveau en in apparaten die je helpen met woorden vertalen of je kamer schoonmaken.

We hebben samen gekeken naar kansen van AI, zoals handige hulp bij huiswerk, snelle zoekresultaten en toffe plaatjes voor je spreekbeurt. Maar we bespraken ook risico’s, zoals dat AI soms fouten maakt, vooroordelen kan herhalen of je privacy raakt als je gevoelige gegevens deelt.

Door zelf voorbeelden te zoeken - bijvoorbeeld de autocorrectie op je telefoon of de video-aanbevelingen op YouTube - herken je nu in je eigen leven waar AI zit. Je weet waarom het belangrijk is dat je bewust met AI omgaat: geef alleen duidelijke opdrachten, deel geen privégegevens en blijf altijd zelf controleren of de uitkomst klopt.

Evaluatievragen om in de klas te bespreken:

 

  1. Waar gebruik jij AI in je dagelijks leven?

  2. Wat vind je het leukste én wat het moeilijkste aan AI?

  3. Welke afspraak maken we om AI veilig te gebruiken op school?

Bronnen

Deze lessen zijn gebruikt om dit leermateriaal te maken:

 

Bronnen en licenties:

  • Van FutureNL, Digidoeners, open leermateriaal CC-BY-NC-ND:
    • Basis AI: https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/yGdyfTK28XcsDSY2d/yNtkgR68Q3FJTzXWG
    • Kunstmatige intelligentie:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/7CxrRs29t5viMKeuy
    • Hoe slim zijn machines nou echt? https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/yN6CBaL6DBrbgWxD4
    • Generatieve AI:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/HCoQQDA55GunKhxQZ
    • Machine learning en neurale netwerken:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/oxCEAw97yHztoBxFu
    • Machine en deep learning:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/BFHNainj2jAsGzTBv
    • Wij zijn data:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/FhG2xqtwkvcNC8tmD/ygeDm6xiuJWDvwHb6
    • Later als ik groot ben:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/sh5JZrr5zuDRtEcDB
    • Risico's en kansen van AI:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/e7o5DDzqAGvbTD6rD
    • De AI-inspecteur:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/uvhrACSsevrxdDeBQ
    • Prompts:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/n4WRGaSSkeaBZain2
  • Van Klokhuis, Klokhuis over AI, gesloten leermateriaal, open beschikbaar
    • Het Klokhuis over AI: https://hetklokhuis.nl/dossier/168/het-klokhuis-over-ai/824/het-klokhuis-over-ai
    • AI studio van Klokhuis: https://aistudio.hetklokhuis.nl/nl

  • Het arrangement 2.2 AI Toepassingen - niveau 2 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Inspiratielessen
    Laatst gewijzigd
    2025-09-19 08:50:50
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    In deze les leer je dat de werking van AI vergelijkbaar is met hoe de hersenen van een mens werken.
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

    Bronnen

    Bron Type
    Tussendoortje...Kattenluikje
    https://youtu.be/o1N3PiK13wA     		Video

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    Inspiratielessen. (z.d.).

    2.1 AI Toepassingen - niveau 1

    https://maken.wikiwijs.nl/218962/2_1_AI_Toepassingen___niveau_1

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van