Menu

Het verloop van WO I: van blitzkrieg tot loopgravenoorlog - kopie 1 - kopie 1

Het verloop van WO I: van blitzkrieg tot loopgravenoorlog - kopie 1 - kopie 1

WESTFRONT 1914

WESTFRONT 1914 Het Von Schlieffenplan

Het idee

Het Von Schlieffen Plan - genoemd naar een Duitse generaal - was een Duits aanvalsplan om een tweefrontenoorlog te voorkomen: Duitsland zat immers ingesloten tussen twee vijanden: Frankrijk in het Westen en Rusland in het Oosten. Een tweefrontenoorlog zou catastrofaal zijn. Daarom zou Duitsland eerst Frankrijk aanvallen via het "zwakkere" en neutrale België, dus niet aan de versterkte grens in de streek van Elzas-Lotharingen. Frankrijk speelde dit grondgebied kwijt in de Frans-Duitse oorlog 1870-1871) en ervaarde het als een nationale vernedering. Bovendien was het een economisch belangrijke regio met veel ijzererts- en steenkoolmijnen, grondstoffen die essentieel waren voor de oorlogsindustrie, vooral voor staalproductie.

De Duitsers zouden Frankrijk via het noorden binnenvallen en zo oprukken naar Parijs. De Duitsers rekenden erop dat de Fransen Elzas-Lotharingen onmiddellijk zouden binnenvallen om dit gebied te heroveren. Vanuit Parijs zouden ze de Franse legers dan in de rug kunnen aanvallen en omsingelen. De Fransen zouden hun leger sneller gevechtsklaar krijgen dan de Russen (Rusland had een grote technologische achterstand en minder transportinfrastructuur) De mobilisatie van Rusland duurde ca. 4 tot 6 weken. Duitsland moest dus binnen ongeveer 4 weken Frankrijk/België veroverd hebben en daarna de troepen zo snel mogelijk naar het oostfront krijgen. Snelheid van uitvoering was essentieel, vandaar dat men van een blitzkrieg spreekt.

Gerelateerde afbeelding

 

Essentieel was de doorgang naar Frankrijk via België. België wilde echter neutraal blijven en weigerde.

De mislukking

Duitsland onderschatte het verzet in België, ze  hadden niet gerekend op de forten (bijvoorbeeld de forten rond Luik en Antwerpen), waardoor ze veel tijd verloren en de Fransen en Britten de kans kregen zich te organiseren en hulp te sturen. De Duitsers verplaatsten zich ook trager dan verwacht enz.

WESTFRONT 1914: Met de slag bij de Marne naar de loopgravenoorlog

Het Belgische Leger bood dus meer weerstand dan verwacht en hield enkele dagen stand. Op 20 augustus werd Brussel veroverd en op 23 augustus konden de ter hulp gekomen Britse troepen de Duitsers even tegenhouden aan de Franse grens te Bergen. De Britten werden teruggedreven en de Duitsers drongen via de Ardennen door tot Noord-Frankrijk. Terwijl de Duitsers door België ploeterden, voerden de Fransen hun plan XVII uit en vielen de Duitsers in Elzas-Lotharingen aan. Zonder succes. Er zat voor de Fransen niets anders op dan te hergroeperen en de Duitsers in het noorden aan te vallen, net boven Parijs. De Duitsers slaagden er zo niet in een doorbraak te forceren en de strijd liep vast. Beide partijen groeven zich in. Tussen 6 en 9 september had de “Slag aan de Marne” plaats. Aan deze rivier waar Franse en Britse troepen zich hadden teruggetrokken werd de snelle opmars van het Duitse leger gestopt. Beide legers groeven zich in en zo werd de Blitzkrieg of Bewegingsoorlog een Loopgravenoorlog of statische oorlog. De bewegingsoorlog was tot stilstand gekomen en veranderde in een vier jaar durende loopgravenoorlog met een front van Nieuwpoort tot Zwitserland. .

 

Kaart met frontlinie

 

Na de slag aan de Marne probeerden de Duitsers zo vlug mogelijk de Noordzee te bereiken om de kuststreek (o.a. Franse havens Duinkerken, Calais en Boulogne) in te nemen, de aanvoer van nieuwe Britse troepen af te snijden en militaire havens uit te bouwen (o.a. voor duikboten) Het werd een ware “race”:

Antwerpen werd op 9 oktober ingenomen waarna het Belgische leger zich terugtrok op de linkeroever van de Ijzer Slag om de Ijzer. Door op 29 oktober het gebied tussen de Ijzer en de spoorweg tussen Nieuwpoort en Diksmuide onder water te laten lopen, werd een onoverbrugbare hindernis gecreëerd: het gebied zou nooit ingenomen worden. Er ontstond een frontlinie van Nieuwpoort tot het Zwitserse Belfort (zie kaart bovenaan)

 

Gerelateerde afbeelding
De ondergelopen Ijzervlakte tussen Nieuwpoort en Diksmuide

 

Tussen 1914 en 1918 werd er hevig gevochten rond de West-Vlaamse stad Ieper, een locatie van groot strategisch belang vanwege haar ligging nabij de toegang tot de kanaalzone richting de Noordzee. De stad lag op een soort uitstulping in het front, bekend als de "Ieperboog" (Ypres Salient), waar de geallieerden omsingeld dreigden te worden door de Duitse troepen die hoger gelegen posities rondom de stad innamen.

In april 1915 vond hier een dramatisch keerpunt plaats in de oorlogsvoering: tijdens de Tweede Slag om Ieper zette het Duitse leger voor het eerst op grote schaal gifgas in—specifiek chloorgas. Dit was het begin van chemische oorlogsvoering, iets wat de gruwel van de oorlog nog versterkte. Het gebruik van gifgas had een enorm psychologisch effect op de geallieerden, die aanvankelijk niet wisten hoe te reageren. De strijd rond Ieper concentreerde zich op een relatief klein gebied van ongeveer 15 kilometer, maar leidde tot honderdduizenden doden en gewonden. De stad zelf werd bijna volledig verwoest door artilleriebeschietingen.

Parallel aan de grondoorlog op het continent voerden de Britten vanaf 1914 een grootschalige zeeblokkade uit tegen Duitsland. Ze plaatsten mijnen en patrouilleerden met oorlogsschepen in de Noordzee, met als doel Duitsland volledig af te snijden van de aanvoer van grondstoffen, voedsel en wapens over zee. Deze blokkade was bedoeld om de Duitse oorlogseconomie te verzwakken en zo het moreel aan zowel het front als het thuisfront te ondermijnen.

Hoewel de blokkade formeel gericht was tegen Duitsland, trof ze ook andere landen: zowel bezette gebieden zoals België als neutrale staten zoals Nederland ondervonden de economische gevolgen. Vooral Nederland werd geconfronteerd met voedseltekorten en handelsbeperkingen, omdat ook neutrale scheepvaart vaak werd gecontroleerd of zelfs geblokkeerd.

Op de lange termijn bleek de Britse zeeblokkade bijzonder effectief. In Duitsland ontstonden er tekorten aan voedsel en grondstoffen, wat leidde tot toenemende onrust onder de burgerbevolking. Hongersnood en economische ontwrichting brachten de bevolking tot wanhoop. Ook aan het front raakte het moreel van Duitse soldaten steeds verder uitgeput. De blokkade droeg zo bij aan de groeiende oorlogsmoeheid in Duitsland, en werd uiteindelijk een van de factoren die het Duitse rijk in 1918 tot de onderhandelingstafel dwongen.

WESTFRONT 1916  De slag bij Verdun

Begin 1916 ondernam Duitsland een grootse aanval aan het Westfront nabij Verdun, dat een belangrijke rol had in de Franse verdedigingslinie. De Duitsers wilden de Fransen hier letterlijk laten “doodbloeden”.  Aanvankelijk werden de Fransen overrompeld. Door de aanstelling van de Franse generaal Pétain, die de 'Voie sacrée' (heilige weg, weg der verlossing) uitbouwt, tussen Bar-le-Duc en Verdun, waar dagelijks nieuwe manschappen, munitie enz. werden aangevoerd, kwam er beterschap. De  Duitse opmars kwam uiteindelijk tot stilstand. In de herfst werden de Duitsers zelfs teruggedrongen. Ca. 1 miljoen soldaten kwamen om, ongeveer gelijk verdeeld.

WESTFRONT 1916    De slag bij de Somme  

In hetzelfde jaar omstreeks juli ondernamen de Britten een aanval op de Duitsers nabij de Somme, ook om de druk op Frankrijk bij verdun te verminderen.

Bekijk volgend fragment over de Slag bij de Somme

 

OOSTFRONT 1917: RUSLAND TREKT ZICH TERUG

Op verzoek van Frankrijk viel het Russische leger op 17 augustus Duitsland aan om een tweefrontenoorlog te creëren.  Het Russische leger was nog lang niet helemaal gemobiliseerd en eigenlijk kon de Russische economie, technologie en industrie de vraag naar militaire uitrusting voor de meer dan 5 miljoen soldaten niet aan. Het Russische leger werd keer op keer verslagen door de centralen. De Russische aanval was geen succes, maar het verlichtte wel de druk op het Westfront omdat Duitsland zo op twee fronten moest vechten.

Russische Oktoberrevolutie

Rusland kampte met ontevredenheid over de enorme verliezen aan het front, voedseltekorten en het absolutistische Tsaristische regime.

Gerelateerde afbeelding
Tsaar Nicolaas de 2de bezoekt de troepen aan het front

 

Het zou leiden tot de val van het Tsarisme en de opkomst van het communisme met Lenin als grote leider. Hij beloofde Rusland uit de oorlog te halen, een oorlog die vooral de bevolking trof, een herverdeling van het land volgens gemeenschappelijk bezit en een betere voedselbevoorrading. Het Russische verzet was gebroken en leidde op 3 maart 1918 tot de vrede van Brest-Litovsk: Rusland trok zich terug uit WO I. Duitsland kon zijn troepen aan het oostfront weghalen en zich volledig concentreren op het westfront.

Rusland betaalde een zware prijs voor de vrede: Finland zou onafhankelijk worden en het Russisch deel van Polen, Estland, Letland en Litouwen gingen naar Duitsland. Tevens sprak men af dat Georgië en  Oekraïne onafhankelijk zouden worden en dat Rusland zes miljard mark aan Duitsland moest betalen.

Afbeeldingsresultaat voor treaty of brest litovsk map

WESTFRONT 1917: DAAR KOMEN DE AMERIKANEN

Pas op 6 april 1917 verklaarden de Verenigde Staten de oorlog aan Duitsland en haar bondgenoten. Dat was opmerkelijk, want de Amerikaanse president Woodrow Wilson, een democraat, had nog maar vijf maanden eerder de presidentsverkiezingen gewonnen met de slogan: "He kept us out of the war". Zijn belofte was duidelijk: de VS zouden zich niet mengen in de Europese oorlog.


De Lusitania (1915): begin van het wantrouwen
In 1915 kondigde Duitsland de onbeperkte duikbotenoorlog af: alle schepen die de geallieerden bevoorraden — ook passagiersschepen — konden voortaan zonder waarschuwing worden aangevallen door Duitse U-boten. Op 7 mei 1915 werd het Britse passagiersschip RMS Lusitania getorpedeerd door een Duitse onderzeeër. Het schip was op weg van New York naar Liverpool. Meer dan 1.100 mensen kwamen om, onder wie 128 Amerikanen.
Duitsland verdedigde zich door te stellen dat de Lusitania munitie voor Groot-Brittannië vervoerde (wat ook effectief zo was). De aanval tot grote verontwaardiging in de Verenigde Staten. De publieke opinie keerde zich fel tegen Duitsland. President Wilson hield echter vast aan een neutrale koers en dwong Duitsland om de duikbotenoorlog voorlopig te staken.

Het Zimmermantelegram (1917): het definitieve keerpunt
In begin 1917 hernam Duitsland de onbeperkte duikbotenoorlog, in de hoop de Britse bevoorrading volledig lam te leggen voordat de VS zich zouden kunnen mengen. Tegelijkertijd werd een geheim telegram verzonden door Arthur Zimmermann, de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, naar de Duitse ambassadeur in Mexico.

Bronanalyse Soort bron: _________________________________     Primair Secundair

Datering: 16 januari 1917_____________________

Auteur: _________________________________

Doel: __________________________________________________________________

 

Opdracht Wat hadden Duitsland en Mexico te winnen bij een bondgenootschap?

Duitsland: ______________________________________________________________

Mexico: ______________________________________________________________

 

Het telegram werd  onderschept en ontcijferd door de Britten, die het vervolgens doorgaven aan de Amerikanen. Toen het bestaan van het telegram bekend werd gemaakt, veroorzaakte dat grote woede in de VS. Het werd het definitieve breekpunt: de Amerikanen beslisten nu toch deel te nemen aan WO I. Een extra motivatie voor de VS was het feit dat ze door deelname aan WO I inspraak en invloed zouden krijgen in Europa, wat ook economisch (heropbouw, afzetmarkt voor Amerikaanse producten) interessant  was

 

HET EINDE: DE WAPENSTILSTAND VAN 11 NOVEMBER

Op 11 november 1918 was de eerste Wereldoorlog definitief ten einde. De deelname van de VS was cruciaal. In totaal sneuvelden er ca. 8.5 miljoen soldaten. Het was een ware verschrikking geweest en de eerste oorlog op wereldschaal. De materiële en menselijke schade was enorm. Men zou er alles aan gaan doen om dit nooit meer te hoeven meemaken.

 

 

Colofon

Het arrangement Het verloop van WO I: van blitzkrieg tot loopgravenoorlog - kopie 1 - kopie 1 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

Auteur
Mario Smeets
Laatst gewijzigd
2025-04-25 09:39:51
Licentie

Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

  • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
  • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
  • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld

Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

smeets, mario. (2020).

Het verloop van WO I: van blitzkrieg tot loopgravenoorlog - kopie 1

https://maken.wikiwijs.nl/160825/Het_verloop_van_WO_I__van_blitzkrieg_tot_loopgravenoorlog___kopie_1

Downloaden

Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

Metadata

LTI

Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

Arrangement

IMSCC package

Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

Voor developers

Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.