13. Jeruzalem levensbeschouwelijk: heilig of conflicthaard?

13. Jeruzalem levensbeschouwelijk: heilig of conflicthaard?

Inleiding

Het heilige centrum van Jeruzalem
Het heilige centrum van Jeruzalem

Het land Israel staat regelmatig in het nieuws. Vaak heeft het te maken met de spanningen die er tussen Joden en Arabieren bestaan. Sinds de Tweede Wereldoorlog is vaak geprobeerd om die spanningen te verminderen. De Amerikanen hebben beide partijen veel geld beloofd als ze hun best doen om de situatie te verbeteren. De problemen worden veroorzaakt door zowel politieke als godsdienstige meningsverschillen.

In deze les wordt niet ingegaan op de politiek. Er wordt alleen ingegaan op de oorsprong van de godsdienstige meningsverschillen. Helaas hebben alle meningsverschillen geleid tot meerdere oorlogen. De eerste oorlog was al meteen na de stichting van de staat Israel in 1948. Daarna volgden oorlogen in 1956, 1967, 1973 en recentelijk in 2023. Aanvankelijk speelden Palestijnen een minder grote rol, maar dat is sinds 1973 steeds meer veranderd.

 

Centraal staat de stad Jeruzalem. De stad wordt door Joden, Moslims en Christenen als heilig gezien. Desondanks vinden er voortdurend conlicten vanwege deze heiligheid. Het is dan ook niet zomaar een stad. Het is een stad met een lange historie op godsdienstig gebied.

Het aan Abraham beloofde land

Abraham gaat naaar het Beloofde Land
Abraham gaat naaar het Beloofde Land

Abraham leefde een kleine 4.000 jaar geleden. Volkeren om hem heen geloofden sterk in veel goden. De zonnegod, de god van de donder en bliksem, de god van de vruchtbaarheid en ga zo maar door.

Abraham was wel gelovig, maar had zijn eigen opvattingen. Hij geloofde niet in al die goden. Hij zocht God. Zijn leven veranderde toen hij een stem hoorde, terwijl er niemand in de buurt was. Die stem zei dat hij zijn land moest verlaten en naar een nieuwe plaats moest gaan. Daar zou hij veel nakomelingen krijgen. Abraham besloot om de reis naar het Beloofde Land te beginnen met zijn vrouw Sara, zijn slaven, slavinnen en nog wat mensen van zijn stam. Er was echter een probleem... Zijn vrouw werd maar niet zwanger. Abraham was al oud en ze konden geen kinderen krijgen. Het beloofde land zou eeuwen later het gebied van het huidige Israel worden. In de video wordt verteld hoe het verhaal van Abraham verder gaat.

De berg van het offer

Het offer van Abraham in een islamitische versie
Het offer van Abraham in een islamitische versie

Het kost Abraham en zijn vrouw Sara erg veel moeite om in het Beloofde Land te komen. De reis duurt jaren. Ze hebben er veel voor opgegeven, maar Sara heeft uiteindelijk een zoon gekregen. Dat is Izaak. Dat wordt Abraham zijn tweede zoon, Ismael. Die is jaren eerder verwekt bij zijn slavin Hagar. Dat deed Abraham omdat Sara al zo oud was, dat beiden niet meer geloofden dat er nog een kind zou komen.

Na een aantal jaren hoort Abraham opnieuw de stem. Die beveelt Abraham om zijn zoon te offeren. Het is bijna ongeloofelijk, hoewel dat in die tijd wel vaker is gedaan. Maar toch... Waar is al die moeite dan voor gedaan? God had toch beloofd dat Abraham een talrijk nageslacht zou krijgen?

Abraham besluit om te doen wat de stem van God beveelt. Hij gaat naar de berg, samen met zijn zoon Izaak. De berg wordt Moriah genoemd. Dat is nu de berg die in het midden van het huidige Jeruzalem ligt. In de video wordt verteld wat er gebeurd. Joden en Christenen zeggen dat deze zoon Izaak is. Zo staat het immers in de Bijbel.

De onderstaande video is gebaseerd op het verhaal zoals het in de meer dan 2500 jaar oude joodse heilige geschriften (de Tora) staat. Eeuwen later zouden moslims zeggen dat niet Izaak, maar Ismael op de hoge berg dreigde te worden geofferd.

Mozes en de heilige tent

Beeld van hoe de tent eruit moet hebben gezien
Beeld van hoe de tent eruit moet hebben gezien

Later zal Abraham de stamvader van het jodendom, het christendom en de islam worden genoemd. Uit zijn nageslacht zullen Joden, Arabieren en vele andere volkeren voortkomen.

Het zijn de Hebreeën, als voorlopers van de Joden, die eeuwen na Abraham onder leiding van de profeet Mozes, zullen worden bevrijd uit de slavernij in Egypte. Daar zijn ze verzeild geraakt vanwege een grote hongersnood in het Beloofde Land.  Als ze eenmaal uit Egypte zijn, wacht het volk een lange en vermoeiende reis. Ze gaan naar het land dat aan Abraham is beloofd.

Tijdens de reis naar het Beloofde Land, maakt Mozes een tent waarin God kan worden vereerd. De tent wordt meegenomen. Als het volk in het Beloofde Land is gekomen, wordt de tent op de Berg Moria geplaatst. Dat is de plaats waar Abraham het offer heeft gebracht. Dat is de plaats in het huidige Jeruzalem.

Later heeft koning Salomo, koning van de Joden op die berg een tempel gebouwd. Dat was precies op de plaats waar de tent werd neergezet. De Joden geloofden dat God in die tempel was.

De tempel werd 4 eeuwen later vernietigd, maar werd niet lang daarna weer opgebouwd.

Jezus in Jeruzalem

De kerk in Jeruzalem dat volgens de traditie boven het graf van Jezus is gebouwd
De kerk in Jeruzalem dat volgens de traditie boven het graf van Jezus is gebouwd

Ruim 2000 jaar geleden werd Jezus geboren in Bethlehem, een dorpje niet ver van Jeruzalem. Toen was de tempel nog niet helemaal klaar. De Joden waren al eeuwen bezig met het vernieuwen van de tempel en stond opnieuw op de berg waar Abraham heeft offer heeft gebracht.

Enkele dagen voordat Jezus stierf, wees Hij nog op de tempel. Hij was boos dat de mensen in de tempel meer bezig waren met allerlei uiterlijkheden. Die vonden het belangrijker om hun eigen gelijk te krijgen. Ze maakten het leven van de gewone mensen alleen maar moeilijker. Ze schreven allerlei wetten voor over wat ze moesten doen om God te dienen. Ze verdienden er ook geld aan. Jezus zei dat eerlijkheid, trouw en liefde veel belangrijker waren. Je moet proberen om iets voor elkaar over te hebben. Je moet elkaar niet bestrijden. Hij zei dat de tempel niet lang zou staan en snel zou worden vernietigd.

Vanwege de kritiek op de leiders dan zijn tijd, werd Jezus ter dood veroordeeld. Hij werd daarbij ook gemarteld en vernederd.

De apostel Paulus, een van de belangrijkste volgers van Jezus, vond dat je lichaam de tempel voor God was. Dat is belangrijker dan een stenen gebouw of de plaats waar dat gebouw staat. Een gebouw dient meer om samen te komen en het geloof te vieren.

Arabieren in Jeruzalem

De Al Aqsa moskee van binnen
De Al Aqsa moskee van binnen

De profeet Mohammed preekte in de 7e eeuw. Hij heeft lange tijd gezocht naar God. Hij heeft veel gesproken met christenen en joden. Hij heeft openbaringen gekregen van een engel. Voor hem is Mekka de meest heilige plaats. Die is zo heilig dat moslims minimaal een keer in hun leven die moeten bezoeken als ze dat kunnen. Omdat de profeet werd begraven in Medina, is dat daarna de meest heilige plaats voor moslims. Toch is ook Jeruzalem voor hen heilig.

Dat is een gevolg van het verhaal omtrent de hemelvaart van de profeet. Hij is op een avond met een bijzonder dier (Buraq) naar Jeruzalem gegaan. Op die plaats is hij naar de 7 hemelen gegaan. Hij heeft er zelfs met God gesproken. God zei toen dat de moslims minimaal 5 maal per dag moeten bidden (salat). Na een aantal uur is de profeet weer teruggegaan naar Mekka.

In de heilige Koran staat de profeet naar de verste moskee is gegaan, de Al Aqsa moskee. In de 7e eeuw stond er een ruïne van de overblijfselen van de tempel die in de 1e eeuw door de Romeinen was vernietigd. Juist op de plaats die voor de joden het meest heilig was, is de profeet naar de hemelen gegaan.

Niet lang nadat de profeet was gestorven, werd het Beloofde Laand veroverd door de Arabieren. Ze hebben toen snel daarna een nieuwe moskee gebouwd op de plaats waarvan ze dachten at de profeet naar de hemelen is gegaan. Vlak daarbij hebben ze een gebouw gezet op de plaats waar Abraham zijn zoon bijna zou hebben geofferd. Dit gebouw is erg mooi en heeft een gouden koepel. Sinds de 7e eeuw is er niet veel meer veranderd aan de Al Aqsa moskee en het gebouw met de Gouden Koepel. Het probleem is dat zowel Joden als moslims juist deze plek claimen als uiterst heilig. Daar komt bij dat het belangrijkste islamitische feest gaat over het offer dat hij heeft gebracht. En dat was in Jeruzalem op de plaats waar het gebouw met de Gouden Koepel staat.

Afsluiting

Je zou verwachten dat een heilige stad een plaats van vrede zou zijn. Helaas is dat niet zo. De tempelberg met daarop de Al Aqsa moskee is voor joden de meest heilige plek. Daar heeft immers de tempel gestaan. Die tempel willen ze het liefst zo snel mogelijk weer bouwen. Voor moslims is de plaats ook heel heilig. Ze willen dus geen tempel, maar de Al Aqsa moskee houden. Daarmee wordt deze heilige plaats een plek voor conflicten. Het zijn conflicten die voortdurend ontbranden. Er is niet veel voor nodig om opnieuw de onderlinge spanning te verhogen. Het ziet er niet naar uit dat de situatie op de korte termijn zal veranderen.