Skiednis Epoche 01 03 - De earste stedsmienskippen
Skiednis Epoche 01 03 - De earste stedsmienskippen
Ynlieding - De earste stedsmienskippen
De earste stêden waarden boud yn it gebiet fan 'e fruchtbere heale moanne: Mesopotaamje . It súkses fan 'e lânbou makke it ûntstean fan stêden mooglik. Troch strukturele agraryske oerskots hoegde net elkenien belutsen te wêzen by de produksje fan iten. Minsken spesjalisearre. Ambachtsman beroppen ûntstienen, wêrtroch minsken mear ôfhinklik fan inoar. In bakker hie gjin tiid om kuorren te weven. Tichtby inoar wenje yn de stêd waard dêrtroch oantrekliker.
De maatskippij as gehiel waard hiërargysk, de macht waard ûngelyk ferdield. Underoan de boeren, dêrboppe in klasse amtners en boppe de machtige klasse fan prysters. In monarch hie absolute macht.
De eerste steden: Nippur
Ien fan de earste stêden yn Mesopotaamje wie Nippur . Dizze stêd lei yn it doetiidske bekken fan de rivier de Eufraat. Jo kinne Nippur in bytsje fergelykje mei in moderne stêd. Der wiene skoallen, bibleteken, in sikehûs, badhuzen, winkelstrjitten en in soarte fan kafees. Nippur wie in wichtich religieus sintrum mei in grutte klasse prysters.
Fan 'e stêd Nippur is neat oer. De stêd is ferdwûn yn it sân......
Hat Nippur der sa útsjoen?
Religy en hiërargy
Inanna, in wichtige en machtige
goadinne, ûnder oaren fan leafde.
De maatskippij yn 'e earste stêden wie strak organisearre. Der wie gjin gelikensens tusken de minsken. Der wie in dúdlike hiërargy . Minsken leauden dat de kening of monarch syn macht krige fan 'e goaden.
Religy bepaalde it deistich libben. De earme klasse fan boeren en slaven akseptearre har lot om't se net yngean woene tsjin de wil fan 'e goaden.
D'r wiene in protte goaden yn it âlde Mesopotaamje. Elk wichtich ûnderwerp yn it libben fan minsken waard beynfloede troch in god. Der wie in god fan oarloch, fan leafde, fan wetter, fan de rispinge, en folle mear.
Tempels waarden boud yn 'e earste stêden yn Mesopotaamje. Dizze faak ymposante struktueren spilen in wichtige rol yn 'e oanbidding fan 'e goaden. Neist it oanbidden fan goaden waarden de timpeltuorren brûkt om de himel te bestudearjen.
Hiërargyske maatskippij
Ziggurats, timpel dy't
in wichtige rol spile yn 'e
oanbidding fan' e goaden.
Macht waard ûngelyk ferdield yn 'e iere stêden. De monarch of kening hie absolute macht. Dêrûnder kaam de klasse fan
prysters dy't de religieuze seremoniën fersoarge. Dêrneist hiene prysters ek wichtige bestjoerlike taken. It wetterskip yn de foarm fan diken, dammen en grêften waard regele troch prysters. Sels yn tiden fan oarloch spilen prysters in wichtige rol by it organisearjen fan de ferdigening fan de stêd.
Under de klasse fan prysters kamen de amtners. Se hawwe de rispinge fêstlein en kontrolearre oft de boeren oan har belestingplicht foldogge. Alle jierren betellen de boeren in part fan de rispinge lykas gers, weet, dadels en wol. Dizze foarrieden waarden opslein yn enoarme opslachromten by de timpels. Guon waarden brûkt as iten en guon as merchandise as mooglik.
Sa soene produkten en grûnstoffen ymportearre wurde kinne út fiere regio's dy't minsken net hawwe
koe produsearje, lykas koper, tin, semy-edelstiennen en skulpen.
De minsken mei in soad macht, lykas de prysters en hege amtners, krigen lân en middels om grutte huzen te bouwen en dy te besunigjen mei djoere saken.
De grutte klasse fan boeren en ambachtslju wie earm. Ambachtslju as timmerlju, stienhokkers, wevers, brouwers en pottebakkers wurken faak yn tsjinst fan de timpel. Se makken ark en ark, lykas skoppen, sieden, hoezen, hammers, mar ek wapens en sieraden. Se makken moaie keunstwurken foar de earetsjinsten. Har lean waard yn natura betelle en wie krekt genôch om har yn libben te hâlden: gers, sesamoalje en bier. De timpels sammele enoarme rykdom op kosten fan dizze earme klasse.
It skript
Alles wat as belesting binnenkaam en ferhannele wurde koe, moast byskreaun wurde. Dat wie de taak fan amtners dy't mei in reidpinne de hoeveelheden op lytse klaaitabletten skrasten.
Sa ûntstie in primityf byldskrift.
It skript dat brûkt waard om kompleksere saken op te skriuwen bestie út logogrammen.
Dat wiene lytse symboalyske tekeningen dy't ferwize nei eat, in aksje of objekt,
yn werklikheid. It wurd 'kop' wie in lytse tekening fan in holle.
Letter binne de tekeningen ferfongen troch symboalen dy't ferwize nei in lûd lykas de letters yn it alfabet dy't ús bekend binne.
De ûntwikkeling fan it skriuwen betsjutte itein fan prehistoarje en begjin fan skiednis . It jier foar it begjin fan de skiednis is: 3000 f.Kr.
Het arrangement Skiednis Epoche 01 03 - De earste stedsmienskippen is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen
4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en
publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of
bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
De earste stêden waarden boud yn it gebiet fan 'e fruchtbere heale moanne: Mesopotaamje . It súkses fan 'e lânbou makke it ûntstean fan stêden mooglik. Troch strukturele agraryske oerskots hoegde net elkenien belutsen te wêzen by de produksje fan iten. Minsken spesjalisearre. Ambachtsman beroppen ûntstienen, wêrtroch minsken mear ôfhinklik fan inoar. In bakker hie gjin tiid om kuorren te weven. Tichtby inoar wenje yn de stêd waard dêrtroch oantrekliker.
Alles wat as belesting binnenkaam en ferhannele wurde koe, moast byskreaun wurde. Dat wie de taak fan amtners dy't mei in reidpinne de hoeveelheden op lytse klaaitabletten skrasten.
