DE 6 HOEDEN VAN BONO
Situaties, problemen, keuzes…ze kunnen van verschillende kanten bekeken en onderzocht worden. Vaak is het zo dat mensen hun eigen voorkeuren hebben voor bepaalde zienswijzen. Het inzetten van ‘De zes hoeden’ stimuleert studenten (en medewerkers) situaties, vragen, keuzes etc. te benaderen vanuit zes verschillende perspectieven. Toepassing van de werkvorm stimuleert parallel denken. Parallel denken is het denken door meerdere mensen vanuit een bepaalde invalshoek en vaak ook op hetzelfde tijdstip. Je gaat hier niet met elkaar in discussie. Het gaat er – in eerste instantie – niet om wat jouw opvatting is over een bepaald thema of idee. Je ‘parkeert’ tijdelijk jouw oordeel. Nadat je ruime input hebt verzameld is het tijd te komen tot definitieve oordeelsvorming.
Doel
De student kan situaties, problemen en vragen vanuit meerdere kanten benaderen en zo zaken vanuit een breder perspectief te bekijken. De student verruimt zijn blik op structurele wijze. De student kan zich inleven in anderen en rekening houden met de mening van anderen.
Omschrijving
In een gesprek of bij het onderzoeken van een probleem daagt de docent studenten uit om steeds een andere ‘hoed’ op te zetten. Dit kan letterlijk door een hoed op te zetten, maar ook figuurlijk door uit te spreken dat zij ‘een bepaalde kleur hoed’ opzetten. Bij het opzetten van een bepaalde hoed wordt een situatie, uitdaging of keuze bekeken vanuit het perspectief dat past bij de kleur hoed. De overwegingen per hoed worden genoteerd.
Je kunt deze benadering gebruiken in heel veel verschillende situaties. Het KW1C gebruikt ze bijvoorbeeld voor:
• Brainstormsessies
• Debatvoorbereiding
• Voortgangsgesprekken met studenten
Korte omschrijving van de kleuren hoeden
1) Witte hoed
Met deze hoed stel je vragen vanuit een ‘neutrale’ houding. Je bent geïnteresseerd in de feiten, cijfers en informatie. Hierbij betrek je ook bewust de standpunten, belangen etc. van de diverse betrokkenen, zonder hier een oordeel over uit te spreken. Met de witte hoed streven de denkers naar een zo groot mogelijke objectiviteit. Het vergaren van informatie is het doel.
2) Rode hoed
Met de rode hoed erken je emoties, intuïtie en gevoelsoordelen. Zo krijgen deze een legitieme status als een belangrijk bestanddeel van ons denken. Omdat het hier om gevoel, intuïtie etc. gaat is het ook niet toegestaan deze te motiveren. De denker kan de rode hoed opzetten om een gevoel te uiten.
3) Gele hoed
De kleur van de zon verbeeldt het positieve en constructieve denken. Wat is er goed aan? Wat is de waarde ervan? De gele hoed brengt suggesties aan, zoekt naar de voordelen van een voorstel, ontwikkelt prille ideeën, bekijkt hoe ze in de praktijk werkbaar kunnen worden gemaakt. Met de gele hoed op ben je op zoek naar kansen.
4) Zwarte hoed
Deze hoed staat voor het pessimistisch-kritisch denken. Het vestigt de aandacht op alles wat mogelijk verkeerd kan gaan, onjuist is of risico’s inhoudt. Hij geeft aan waarom iets niet zal functioneren.
5) Groene hoed:
De groene hoed staat voor nieuw leven: deze hoed staat voor creatief denken, zoeken naar alternatieven, nieuwe ideeën, provocatie. Hier ontstaan de nieuwe dingen. Niets is gek genoeg. Dit is procesmatig wel de meest kwetsbare hoed.
6) Blauwe hoed
Met de blauwe hoed op overspan je het denkproces. Het is de enige hoed die gericht is op een goed gebruik van de verschillende hoeden. De blauwe hoed is de dirigent van het orkest, organiseert het denkproces, denkt over het denken. Het blauwe denken definieert de focus of zorgt ervoor dat deze precies wordt geformuleerd. Met de blauwe hoed op formuleer je de vragen en regel je de opeenvolging van de verschillende denktaken.
Benodigdheden
Tijd Variërend van 15 - 30 minuten tot structurele inzet van de methode in meerdere lessen of gehele opleiding.
Materiaal
Omschrijving van de toepassing van de denkhoeden. Eventueel fysieke hoeden of kaartjes in de kleuren wit, rood, blauw, groen, zwart, geel.
Begeleiding
De docent bespreekt denkrichtingen en benoemt het gebruik van de hoeden, bijvoorbeeld: “Zet eens een andere hoed op?”, “Zijn er nog vragen bij de groene hoed? Zo nee, dan gaan we door naar de witte hoed” en “Welke kleur past bij de ideeën/inbreng”. Per doelstelling kan de volgorde voor gebruik van de hoeden verschillen, echter vaak verdient het de voorkeur om met de blauwe hoed te starten. Deze structureert het gesprek. Het is aan te raden bij introductie van de hoeden eerst te oefenen per invalshoek.
Overige
Het gebruik van de zes hoeden kan zowel individueel als in samenwerking met anderen gebruikt worden. Juist bij het voeren van gesprekken biedt de methode veel houvast om verschillende standpunten en zienswijzen te belichten. http://www.bazalt.nl/educatieveuitgaven/boeken/klim-slim-denkhoeden (is gericht op het basisonderwijs maar is inspirerend voor andere vormen van onderwijs).
Domein burgerschap
Politiek-juridisch/ Economisch/ Sociaal-maatschappelijk/ Vitaal burgerschap Thema Algemeen (werkvorm)
Onderdeel kritisch denkvaardigheden: verzamelen/beoordelen/analyseren/concluderen/houding
Niveau
Mbo niveau 2/ Mbo niveau 3/ Mbo niveau 4
Download
Op de webpagina van dit praktijkvoorbeeld kunt u de volgende onderdelen downloaden: • Visualisatie van Zes Hoeden • Format brainstormsessie • Format debatvoorbereiding • Format voortgangsgesprek • Format leeg (om zelf in te vullen)
Organisatie
De Bono Expertisecentrum Koning Willem I College.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Harry van der Schans.
