Osteoporose

Lesdoelen

Lesdoelen: aan het eind van deze les weet de studenten:

Oorzaken en risicofactoren van Osteoporose uit te leggen.
De verschijnselen en symptomen van Osteoporose te benoemen
Preventieve maatregelen ter voorkoming van Osteoporose te benoemen.
De behandeling van Osteoporose te benoemen

Wat is osteoporose?

Osteoporose is een ziekte van het bot. Bot is levende weefsel; er wordt voortdurend nieuw bot aangemaakt en oud bot afgebroken.

Bij osteoporose is er meer afbraak dan aanmaak. De hoeveelheid kalk in de botten neemt hierdoor af. De botten zijn poreus, niet hard en kunnen gemakkelijk breken. De patiënt met osteoporose heeft de eerste jaren helemaal nergens last van. Dat verandert zodra voor het eerst iets gebroken wordt.

Botaanmaak en botafbraak

Osteoporose

Voorkomen

Osteoporose komt vooral bij ouderen voor boven de 55 jaar.
Vrouwen krijgen het vaker dan mannen. Dit heeft te maken met hormonen. Zowel vrouwelijk als mannelijk geslachtshormoon zijn belangrijk voor de botten. Bij vrouwen daalt het geslachtshormoon (oestrogeen) na de overgang sterk. Mannen blijven tot op hoge leeftijd testosteron aanmaken.

Statistisch gezien krijgen 1 op de 4 vrouwen osteoporose, dat is 25% en 1 op de 12 mannen krijgt osteoporose. In Nederland zijn er ongeveer 800.000 mensen met osteoporose.

Oorzaken en gevolgen

Oorzaken

Oorzaken van osteoporose:

Osteoporose neemt toe met de leeftijd.
Een gebrek aan lichaamsbeweging van jongs af aan kan een factor zijn. Bij het gebruik van spieren, wordt ook kracht gezet op de botten. Hierdoor blijven niet alleen de spieren maar ook de botten in goede conditie.
Roken is slecht voor de botten.
Hetzelfde geldt voor overmatig alcoholgebruik.
Voldoende inname van calcium (kalk) in de voeding is waarschijnlijk ook van belang. Calcium bevindt zich onder meer in melk en andere zuivelproducten. Als iemand daar te weinig van binnenkrijgt, vormen kalktabletten een alternatief.
Vitamine D is goed voor de opname van calcium vanuit de darmen naar het bloed. Deze vitamine is vooral aanwezig in vetrijke voeding. Vitamine D wordt ook aangemaakt in de huid onder invloed van zonlicht. Daarom komt osteoporose meer voor bij mensen met een donkere huid en bij mensen die nooit in de zon komen.
Verder kan erfelijke aanleg in het ontstaan van osteoporose meespelen.
Ondergewicht is ook een risicofactor omdat in vetweefsel oestrogeen wordt aangemaakt. Overgewicht is dus niet slecht voor de botten (maar wel voor de gewrichten).
Soms is osteoporose een complicatie van een andere ziekte zoals een hormoonziekte (bijvoorbeeld hyperthyreoïdie) of een darmziekte (zoals de ziekte van Crohn).
Ook oraal gebruik van corticosteroïden over langere tijd is een bekende oorzaak van osteoporose.

Gevolgen

Gevolg van osteoporose is:

83.000 mensen breken een bot per jaar

Waarvan:

16.000 wervelfracturen
15.000 heupfracturen
12.000 pols/onderarmfracturen
40.000 overige fracturen

Verloop van osteoporose

Vraag fracturen 1

Vraag fracturen 2

Wervel fractuur

Wervel # ( wervelfractuur)

Als wervels poreus worden, zakken zij in elkaar.

De osteoporotische wervelfractuur wordt ook inzakkingsfractuur genoemd.
De patiënt merkt dit als rugpijn.
Als wervels inzakken en vooral als zij breken, verandert de wervelkolom van vorm en de lichaamslengte neemt af. De patiënt loopt uiteindelijk in een gebogen houding.

Vraag fracturen 3

Collum fractuur

Collumfractuur = Heupfractuur

De collumfractuur is berucht.
Het collum is de dunne hals van het dijbeen net onder de heup kop.
Een collumfractuur heet in de volksmond dan ook gebroken heup. Dit overkomt veel ouderen. Zij vallen, breken hun heup en hebben dan veel pijn.

Verloop collumfractuur

Bij lichamelijk onderzoek lijkt het been aan de kant van de fractuur te kort te zijn. Het ligt naar buiten toe gedraaid.
Operatie à er bestaan veel verschillende technieken, welke de specialist gebruikt is geheel afhankelijk van de breuk. Waar loopt deze en zijn er fragmenten (losse stukjes).
Complicaties: door bedlegerigheid veel complicaties en daardoor kunnen ouderen overlijden

Duidelijk beenlengte verschil

Duidelijk beenlengte verschil

Vraag fracturen 4

Colles fractuur

Ook de polsfractuur is een veelvoorkomende complicatie van osteoporose. Een andere term hiervoor is Collesfractuur.

Een breuk van het spaakbeen, meestal gips soms is ook repositie nodig.

Diagnostiek osteoporose

Een fractuur (botbreuk) kan betekenen dat je osteoporose hebt. De aandoening, osteoporose wordt dan ook meestal pas ontdekt na een botbreuk. Daarom is het bij mensen met een verhoogd risico verstandig in een vroeg stadium te onderzoeken of iemand de ziekte heeft. Een oudere die bij een val opeens iets breekt komt hier bijvoorbeeld zeker voor in aanmerking.
Daarnaast kan er gebruik worden gemaakt van een botdichtheidsonderzoek, op de volgende dia meer informatie hierover.
Op een röntgenfoto kan een ingezakte wervel zichtbaar zijn en ook geeft de foto minder ‘’witte’’ botten weer.

Diagnostiek: DEXA-meting

Dit is mogelijk met botdichtheidsonderzoek, ofwel een DEXA-meting. Met een speciaal röntgenapparaat wordt de kalkdichtheid van botweefsel onderzocht, bijvoorbeeld van heup en lendenwervels (rugwervels). De botdichtheid wordt uitgedrukt in de T-score. Hoe lager de botdichtheid hoe groter de kans op een botbreuk.

T-score tussen +1 en -1 à geen probleem

T-score tussen de -1 en -2,5 à osteopenie (verminderde botmassa)

T-score bij 2,5 of lager à osteoporose

Andere oorzaken moeten uitgesloten worden. Gewone osteoporose gaat niet gepaard met afwijkingen in het bloed. Bij veel andere oorzaken van verminderde kalkdichtheid zijn die er wel.

Therapie bij osteoporose

Voorkomen is beter dan genezen
Pijn bestrijden
Verder kalkverlies tegengaan
Botbreuken voorkomen

Preventie

preventie

Voorkomen is beter dan genezen.

Daarom ligt de nadruk op preventie à Ouderdomsosteoporose kan worden voorkomen door van jongs af aan veel te bewegen.
Het is belangrijk niet te roken en niet overmatig alcohol te drinken.
Voldoende calcium en vitamine D – in de voeding of eventueel als aanvulling (maar dan niet te veel, dus in overleg met de arts) – is verstandig.
Blootstelling aan zonlicht is goed voor de botten (omdat dan in de huid meer vitamine D wordt aangemaakt).
Bepaalde geneesmiddelen hebben een gunstig effect op de botstofwisseling en de botdichtheid neemt hierdoor toe. Het effect is echter beperkt. Alleen mensen met een duidelijk verhoogd risico komen ervoor in aanmerking. Mede vanwege de soms ernstige bijwerkingen worden dit soort middelen niet langer gegeven dan bijvoorbeeld vijf jaar. –
Essentieel is valpreventie. Dit kan iemand doen door in huis zo goed mogelijk alle oorzaken van vallen weg te nemen. Dit zijn bijvoorbeeld drempels en losliggende matjes.
Ook een goede verlichting is belangrijk. Het valgevaar is ook een van de vele redenen om bij ouderen voorzichtig te zijn met het geven van versuffende en spierverslappende medicijnen, zoals slaaptabletten. Veel ouderen worden duizelig bij opstaan. Voor hen is het goed zich in die situatie eerst even vast te houden, alvorens te gaan lopen.

Evalueren leerdoelen

Leervraag 1

Leervraag 2

Leervraag 3

Leervraag 4

Het arrangement Osteoporose is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

Auteur: Dianne Brouwer
Laatst gewijzigd: 2022-02-13 18:51:28
Licentie: Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat

het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken

voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

Toelichting: Deze wikiwijs is bedoelt voor MBO niveau 4 studenten uit leerjaar 1 en heeft een lesduur van 45 minuten. Lesdoelen: aan het eind van deze les weet de student: • Oorzaken en risicofactoren van Osteoporose uit te leggen. • De verschijnselen en symptomen van Osteoporose te benoemen. • Preventieve maatregelen ter voorkoming van Osteoporose te benoemen. • De behandeling van Osteoporose te benoemen.
Leerniveau: MBO, Niveau 4: Middenkaderopleiding;
Eindgebruiker: leerling/student
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld
Studiebelasting: 0 uur 45 minuten

Bronnen

Bron	Type
Osteoporose https://www.youtube.com/watch?v=ge3pI8kLL90	Video

Download
Downloaden

Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

pdf

json

IMSCP package

Metadata

Metadata overzicht (Excel)

LTI

Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

Arrangement

IMSCC package

Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

IMSCC package

Voor developers

Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.
Sluiten
Opties
Gebruik
Weergave
Wikiwijs is een dienst van