Vulkanen

Vulkanen

Start

Je kunt het je vast nog herinneren. In 2021 was er een grote vulkaan uitbarsting op het eiland La Palma. Veel mensen moesten hun huis uit en veel huizen kwamen onder een grote laag lava te liggen. Dat de vulkaan een keer uit zal basrsten stond wel vast. Alleen niemand wist precies wanneer. De trigger voor de uitbarsting van de vulkaan kwam door een aardbeving. 

 

In deze wikiwijs ga je leren:
- Wat vulkanen zijn
- Hoe vulkanen ontstaan
- Wat voor soorten vulkanen er zijn

 

Wat weet jij al zelf over vulkanen? Klik op de knop en schrijf kort op wat jij al weet.

    Dit weet ik al over vulkanen

Vulkanen

Soorten vulkanen

Spleetvulkaan
De aarde bestaat uit verschillende aardplaten. Deze platen noem je ook wel tektonische platen. Je hebt twee soorten platen: oceanische platen en continentale platen. Tektonische platen bewegen naar elkaar toe, van elkaar af of langs elkaar heen. Een spleetvulkaan ontstaat wanneer twee tektonische platen van elkaar af bewegen. Hierdoor ontstaat er een spleet in de aardkorst waardoor magma uit de aadmantel kan ontsnappen. Dit is het ontstaan van een spleetvulkaan. Uit een spleetvulkaan komt zeer vloeibare lava. 

Schildvulkaan
Een schildvulkaan ziet er uit als een heuvel. Het heeft een zwakke helling. Bij een schildvulkaan kan de magma niet via de kraterpijp naar buiten, want het einde van de kraterpijp zit dicht. Het magma zoekt een uitweg naar buiten via spleten, want de bodem bij een schildvulkaan is dun. Bij een schildvulkaan komt het magma vaak rustig en langzaam naar buiten.

Stratovulkaan
Een stratovulkaan is opgebouwd uit gestold lava met tussendoor wat lagen van vulkanisch ass en gesteente. Een stratovulkaan heeft steile hellingen en explosieve uitbarstingen. Wanneer het magma moeite heeft om de krater te bereiken, zal het magma via gangentjes naar buiten komen op de hellingen van de stratovulkaan. De explosieve uitbarstingen ontstaan doordat er veel druk op een stratovulkaan staat. Vergelijk het maar met een fles champagne dat ontkurkt wordt. Wanneer een stratovulkaan uitbarst, is het beter om niet in de buurt te zijn. Er komen vaak giftige stoffen vrij. Lava wat uit de vulkaan komt is erg stroperig.

Calderavulkaan
Bij een uitbarsting kan de soms de hele magma kamer leeg raken, daardoor kan een deel van de vulkaan instorten. In de krater kan dan bijvoorbeeld een groot meer ontstaan.

Soorten vulkanen

Dode, slapende en actieve vulkanen

Vulkaanuitbarsting

Magma is een vloeibaar gesteente in de aarde. Door druk in de magma kamer, wilt het magma naar het aardoppervlak toe. Door hevige druk kan het zijn dat het magma naar buiten komt. Dit heet eruptie of vulkaanuitbarsting. Via de vulkaanpijp en de kratermond worden grote en kleine stukke steen uitgespuwd. Het magma wat aan het aardoppervlak komt heet dan lava. Lava kan heel vloeibaar of juist heel stroperig zijn. Lava is ontzettend heet, wel tot 1200 graden celsius. Het verwoest alles om zich heen. Bij een grote vulkaanuitbarsting, vaak bij stratovulkanen, kan het gesteente wel kilometers de lucht ingeslingerd worden. Het vulkaanas is erg vruchtbaar, want er zitten veel mineralen is. Wanneer het vulkaanas is afgekoeld, zie je dat veel boeren hun groenten, fruit, granen en rijst dichtbij de vulkaan verbouwen.

 

Actief, slapend of dood?

Dode, slapende en actieve vulkanen

Wanneer de magmakamer helemaal leeg is, is de vulkaan dood. De vulkaan kan nooit meer uitbarsten. Maar het kan ook dat de vulkaan slaapt. De vulkaan is al eens eerder uitgebarsten en nu heeft het een rust periode. Een rustperiode kan heel kort zijn, maar ook eeuwen duren. In de tussentijd kan de vorm van de vulkaan onherkenbaar worden door verwering. Bij een actieve vulkaan zijn de magmakamer en kraterpijp gevuld met magma en staat er een druk op. Je weet dat de vulkaan binnenkort kan gaan uitbarsten. Er zal binnenkort een seismische activiteit plaatsvinden.

Kennisclip

Vulkanen, wat weet je nu?

Chili

Onderzoekers hebben ondervonden dat er een patroon is waar vulkanen voorkomen.
Vulkanen komen vaak voor waar platentektoniek voorkomt. 
Jij gaat onderzoeken wat vulkanen en platentektoniek met elkaar gemeen hebben.
In de volgende opdracht ga je bekijken hoe vulkanen in Chili ontstaan.

Hoe?
Je klikt zometeen op de button 'vulkanen in Chili' . Daar start je de les. Voor deze opdracht mag je gebruik maken van hulpmiddelen zoals boeken of zoeksites. Je maakt de les alleen.

Tijd?
Je zult ongeveer 15 minuten voor deze opdracht nodig hebben. Er zit geen tijdslimiet aan vast.

Hulp?
Voor hulp kun je online zoekmachine's gebruiken. Wanneer dit niet genoeg is, kun je de hulp van je docent, ouders of andere personen inschakelen. 

Opbrengst?
Na de opdrachten weet je hoe stratovulkanen ontstaan in Chili.

Klaar?
Ga door naar de volgende opdracht.

 

Succes!
 

Vulkanen in Chili

Eindtoets

Check door middel van de volgende vragen wat jij nu weet over vulkanen!

Ik weet nu alles over vulkanen

Jouw mening!

Druk op de knop en deel jouw mening!
Ik ben benieuwd wat je ervan vond.

Beoordeel mevrouw Hokke

 

Bedankt voor het maken van de wikiwijs!

Bronnen

NOS jeugdjournaal. (20 september 2021). Vulkaanuitbarsting op La Palma. Geraadpleegd op 04 januari 2022, van https://www.youtube.com/watch?v=AXFWYmnjogc

Vulkanisme. (z.d.). Informatie over vulkanen. Geraadpleegd op 04 januari 2022, van http://www.vulkanisme.nl/

Padlet. (2022). Vulkanisme. geraadpleegd op 04 januari, van https://padlet.com/jacolienezonneveld/12vculjplpwoicbe

Aardrijkskunde kennisclips. (02 mei 2022). type vulkanisme. Geraadpleegd op 04 januari 2022, van https://www.youtube.com/watch?v=a6REWK2Tco4

Meneer Wiersma, (z.d.) De aardkorst. Geraadpleegd op 04 januari 2022, van  https://www.youtube.com/watch?v=NBFxiINmBJM

Examenoverzicht. (2022). Aardrijkskunde, vulkanisme. Geraadpleegd op 04 januari 2022, van https://www.examenoverzicht.nl/aardrijkskunde/vulkanisme

Yassine Tazini. (24 april 2015). Chile's calbucovulcano eruption. Geraadpleegd op 04 januari 2022, van  https://www.youtube.com/watch?v=qYQwJXs9UCY

Begrippen

 

   
Ring van Vuur gebieden rondom de Grote Oceaan met gebergtevormende aardbevingen en vulkanen.
Schildvulkaan matig hellende vulkaan met de vorm van een afgeplatte koepel, gevormd door zeer vloeibare basische lava.
Sediment vaste deeltjes die door water, wind, vulkanische processen of massabeweging verplaatst zijn en later afgezet.
   
Sedimentair gesteente gesteente dat ontstaan is door verharding van afzettingen van kleine deeltjes, als gevolg van toegenomen druk op deze afgezette kleine deeltjes.
Slapende vulkaan vertoont zeer weinig activiteit, maar kan van het ene op het andere moment weer actief worden. Zolang de vulkaan in slaapstand blijft, vormt deze echter geen gevaar uit te barsten.
   
Stratovulkaan steile, kegelvormige vulkaan opgebouwd uit lagen van lava en pyroclastisch materiaal.
Stroperigheid de mate van weerstand die overwonnen moet worden om een vloeistof te laten stromen, ook wel viscositeit genoemd. Water heeft een lage viscositeit, stroop een hogere (vandaar de naam).
Subductiezone convergente zone van twee tektonische platen, waarbij in het algemeen de ene tektonische plaat onder de ander schuift.
Tektonische plaat een van de grote segmenten waaruit de lithosfeer van de aarde bestaat. De onderlinge bewegingen van de verschillende platen leiden tot aardbevingen, vulkanische activiteit, continentverschuiving en gebergtevorming.
Transform(e) (beweging) evenwijdig langs elkaar bewegen van twee tektonische platen.
   
Vulkaan opening in de aardkorst waar magma door naar buiten stroomt, of de berg die zo´n opening bevat.
   
   

  • Het arrangement Vulkanen is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Jacoliene Hokke
    Laatst gewijzigd
    2022-04-18 20:16:35
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Deze wikiwijs gaat over vulkanen
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    0 uur 40 minuten

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Wat weet je nu al?

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van