Tekstverbanden en signaalwoorden deel 1

Tekstverbanden en signaalwoorden deel 1

Tekstverbanden en signaalwoorden deel 1

Lieve leerlingen,

Welkom bij deze WikiWijs. De aankomende paar lessen van Extra Nederlands gaan jullie aan de slag in deze WikiWijs. In deze lessenserie gaan we aan de slag met tekstverbanden en signaalwoorden.

Het herkennen van tekstverbanden helpt je om een tekst beter te begrijpen. Dit is belangrijk, want het kunnen lezen en begrijpen van teksten komt je hele leven goed van pas.

Zo vormen ze een belangrijk deel van je schoolcarrière en niet alléén bij het vak Nederlands. Denk maar aan geschiedenis of aardrijkskunde. Bij deze vakken moet je ook veel teksten lezen en begrijpen, om een goed cijfer te kunnen halen.

Ook na school, wanneer je gaat studeren of werken, is het van belang dat je teksten kunt lezen en begrijpen.

Heel erg veel succes!

Leerdoelen

Als je deze lessenserie doorlopen hebt, kun je de volgende tekstverbanden herkennen:

  • Het tegenstellend verband
  • Het redengevend verband
  • Het opsommend verband
  • Het oorzakelijk verband

Als je deze lessenserie doorlopen hebt, weet je welke signaalwoorden bij deze tekstverbanden horen.

Als je deze lessenserie doorlopen hebt, kun je met behulp van deze signaalwoorden de tekstverbanden in een tekst vinden en benoemen.

Hoe ga je te werk?

Hoe ga je te werk?
Zorg ervoor dat je alle vier de tekstverbanden doorloopt. Je bepaalt zelf het tempo waarin je dit doet. Uiteraard moet je alles wel afhebben op de datum die jouw docent hiervoor gesteld heeft.

Aan het einde van elk onderdeel kom je bij het kopje 'Test nu jouw kennis!' waar je een aantal vragen moet beantwoorden. Je kunt dan zelf beoordelen of je voldoende kennis van een tekstverband hebt om door te gaan naar het volgende onderdeel.

Hoe werkt het menu?
Je ziet links in het menu vier tekstverbanden staan.
Je werkt op volgorde van het menu.
Als je op het pijltje naast een tekstverband klikt, verschijnt er een menu.
Begin altijd bovenaan en volg één voor één de stappen.
Onderaan de pagina kun je telkens op het pijltje naar rechts klikken om naar de volgende pagina te gaan. In plaats van op het pijltje naar rechts kun je ook in het menu op het volgende onderdeel klikken.

Theorie

Tekstverbanden

Zie jij het verband?

In een tekst worden niet zomaar woorden en zinnen aan elkaar geplakt. Als je een tekst goed leest, zul je zien dat er een bepaalde samenhang is tussen de zinnen en alinea's.

Je hebt al geleerd dat een tekst begint met een inleiding. In het middenstuk staat vervolgens de belangrijkste informatie en de laatste alinea('s) vormen het slot.

De zinnen en alinea's in een tekst hebben op de een of andere manier met elkaar te maken. Ze hebben een verband met elkaar. Die verbanden noemen we tekstverbanden.

Verbanden en signalen
Er zijn verschillende soorten tekstverbanden. Je gaat in deze lessenserie kennismaken met de eerste tekstverbanden.

Een tekstverband kun je vaak herkennen aan speciale woorden. Deze woorden noemen we signaalwoorden. Die signaalwoorden staan er niet altijd bij. Soms hebben zinnen of alinea's een bepaald verband met elkaar, zonder dat er een signaalwoord tussen staat. Je moet dan de tekst goed lezen om het verband te zien.

Signaalwoorden

Signaalwoorden kunnen je helpen om erachter te komen welk tekstverbanden een tekst heeft. Bij elk tekstverband horen namelijk weer andere signaalwoorden.

Denk maar aan het wifi-signaal, dat apparaten met elkaar verbindt.

Signaalwoorden verbinden stukjes tekst met elkaar.

Je zal straks zien dat onder elk tekstverband in deze lessenserie ook een kopje signaalwoorden staat.
Hier vind je de signaalwoorden die bij dat tekstverband horen.

Een signaalwoord kan één woord zijn, maar kan ook bestaan uit een groepje woorden, zoals: ten slotte, al met al of de reden hiervoor is. Let dus goed op.
Lees de onderstaande alinea

Marloes gaat naar de supermarkt om inkopen te doen voor haar verjaardagsfeest. Ze koopt chips, koekjes en chocolade. Ook neemt ze vijf flessen frisdrank mee. Daarnaast haalt ze komkommers en snoeptomaatjes als gezond alternatief. Ten slotte neemt ze bitterballen mee om lekker te frituren.

 

 


Deze signaalwoorden geven dus het signaal dat er een opsomming in de tekst staat.
Je hebt hier te maken met een opsommend verband.

Klik op het pijltje naar rechts om video's over signaalwoorden te bekijken.

Uitleg video's

Deze video bekijk je als je de theorie over signaalwoorden nog erg moeilijk vindt.

Deze video's bekijk je als je denkt dat je de theorie over signaalwoorden al best goed begrijpt.

Redengevend verband

Reden of oorzaak?

Reden of oorzaak?

Om het verschil te snappen tussen een redengevend tekstverband en een oorzakelijk tekstverband, moet je weten wanneer iets een reden heeft en wanneer iets een oorzaak heeft. Dit lijkt namelijk veel op elkaar.

Bekijk de kennisclip en/of lees de uitleg.

 

Reden

Een reden geeft aan waarom iemand iets doet.
Er is sprake van menselijke wil.
Een mens heeft hier dus invloed op gehad.
Er is door mensen een keuze gemaakt.

Bijvoorbeeld
Een sportschool ontvangt ineens veel opzeggingen van leden. Zij snappen niet waarom dat gebeurt. Als de sportschool een aantal leden opbelt, blijkt dat deze mensen de laatste tijd de sportschool niet schoon genoeg vinden. Dit is dus de reden.

De reden van de opzeggingen is dat de leden de sportschool vies vinden.
Hier is sprake van een menselijke wil.
Mensen hebben een keuze gemaakt.

 

  

Oorzaak

Een oorzaak geeft aan waardoor iets gebeurt.
Er is géén sprake van menselijke wil.
Een mens heeft hier géén invloed op gehad en heeft géén keuze.

Bijvoorbeeld
Er heeft een zware storm gewoed en daardoor is er een boom omgewaaid. Deze boom is het op het dak van een boederij gevallen. Het dak is hierdoor zwaar beschadigd.


De storm is de oorzaak van de schade aan het dak.
Mensen hebben hier geen invloed op gehad.

Uitleg redengevend verband

Een redengevend tekstverband geeft aan waarom iemand iets doet of juist niet doet.
Dat is niet zo gek, want in het woord 'redengevend' zit het woord 'reden' en je hebt al geleerd wat dat betekent.

Dat 'iemand' moet je niet helemaal letterlijk nemen.
Een bedrijf of sportclub bijvoorbeeld, kan ook een reden hebben om iets te doen.

Een redengevend verband kan ook aangeven waarom iemand iets vindt.
Hier bedoel ik niet dat iemand iets kwijt was, maar dat hij een mening heeft.
Een redengevend verband kan dus aangeven waarom iemand een bepaalde mening heeft.

Bij een redengevend verband is er dus sprake van menselijke wil. Iemand doet of vindt iets met een reden. Iemand kan er invloed op uitoefenen.

Let op, een reden kan ook aangeven waarom je iets níet doet.
Zo kun je vast wel een reden bedenken, waarom je niet elke dag hamburgers met friet moet eten.

Signaalwoorden redengevend verband

Er zijn een aantal signaalwoorden/verbindingswoorden die jou duidelijk kunnen maken dat er een redengevend tekstverband in de tekst zit. Deze woorden zijn onder andere:

  • omdat
  • daarom
  • dus
  • want
  • de reden hiervoor is/was
  • dankzij

Voorbeelden redengevend tekstverband

Sarah gaat vanmiddag naar de tandarts, want ze heeft al dagen kiespijn.



In de zin hierboven is er sprake van een redengevend verband.
Een redengevend verband geeft immers aan waarom iemand iets doet.
Sarah gaat naar de tandarts (dat is wat zij doet).
Dat ze al dagen kiespijn heeft, is de reden (waarom ze iets doet).
In dit geval staat de reden in het tweede deel van de zin.

Dit kan ook andersom.

Omdat ze al dagen kiespijn heeft, gaat Sarah vanmiddag naar de tandarts.



Dat wat iemand doet (Sarah gaat naar de tandarts) staat nu achteraan in de zin. De reden staat aan het begin.
Er is nog steeds sprake van een redengevend verband.

Een redengevend tekstverband kan ook voorkomen tussen alinea's. In de ene alinea kan bijvoorbeeld beschreven worden dat steeds mensen thuis werken en hoe zij dit dan doen. In de volgende alinea kan dan beschreven worden waarom steeds meer mensen thuis werken, bijvoorbeeld omdat zij dan op flexibelere tijden kunnen werken. Ze kunnen dan thuis zijn als de kinderen uit school komen. Dat ze niet meer in de file willen staan, kan een andere reden zijn om thuis te willen werken.

Test nu jouw kennis!

Oorzakelijk verband

Uitleg oorzakelijk verband

Een oorzakelijk tekstverband geeft aan waardoor iets gebeurt.
Dat is niet zo gek, want het woord 'oorzakelijk' komt van het woord 'oorzaak' en je hebt al geleerd wat dat betekent.

In het oorzakelijk tekstverband is er sprake van een oorzaak-gevolg situatie.
Je weet al dat een oorzaak aangeeft waardoor iets gebeurt.
Dat wat er gebeurt, noemen het gevolg.

Zo zijn CO2 uitstoot en ontbossing oorzaken van het opwarmen van de aarde.
De opwarming van de aarde is het gevolg van CO2 uitstoot en ontbossing.
Het uitsterven van dieren is weer een gevolg van het opwarmen van de aarde.

Wanneer er sprake is van een oorzakelijk verband gebeurt er iets waar je geen invloed op hebt. Het komt van buitenaf. Er wordt geen bewust keuze gemaakt om iets wel of iet te doen, maar iets overkomt een persoon (of bedrijf of dier).

Signaalwoorden oorzakelijk verband

Er zijn een aantal signaalwoorden/verbindingswoorden die jou duidelijk kunnen maken dat er een oorzakelijk tekstverband in de tekst zit. Deze woorden zijn onder andere:

daardoor,
hierdoor,
waardoor,
als gevolg van,
dat komt/kwam door,
het gevolg is/was,
dankzij

Voorbeelden oorzakelijk verband

Door de storm is de grote boom in onze tuin op ons dak gevallen.

   

In de zin hierboven is er sprake van een oorzakelijke verband.
Oorzaak: de storm
Dat wat er gebeurd is (gevolg): de grote boom is op ons dak gevallen.
In dit geval staat de oorzaak eerder in de zin genoemd, dan dat wat er gebeurd is.

Dit kan ook andersom.

De grote boom in onze tuin is omgevallen, doordat er vannacht een storm woede.



Dat wat er gebeurd is, staat nu vooraan in de zin en daarna volgt de oorzaak.
Er is nog steeds sprake van een oorzakelijk verband.

Een oorzakelijk tekstverband kan ook voorkomen tussen alinea's. Wanneer een zware storm veel schade heeft aangericht in een stad, kan bij voorbeeld in de ene alinea een beschrijving van de storm (oorzaak) staan en in de volgende alinea een beschrijving van alle schade (gevolg) die de storm veroorzaakt heeft.
 

Test nu jouw kennis!

Klik nu op onderstaande link en maak de opdrachten:

https://maken.wikiwijs.nl/169656/Tekstverbanden_en_signaalwoorden#!page-6415529

Concluderend verband

Wat is een conclusie?

In het begrip concluderend tekstverband zit het woord conclusie.

Een conclusie is het besluit dat je neemt op basis van alle informatie die je eerder gelezen of gehoord hebt.

Een ander woord voor conclusie is: besluit, slotsom of verklaring.

Je kunt de onderstaande video bekijken, waarin de betekenis van het woord conclusie wordt uitgelegd aan de hand van een voorbeeld.


Uitleg concluderend verband

Bij een concluderend verband wordt een conclusie getrokken uit informatie die eerder in de tekst vermeld staat. De schrijver neemt een besluit over wat hij eerder geschreven heeft.

Dit is iets anders dan een samenvatting, want in een sammenvatting wordt de belangrijkste informatie nog eens herhaald. Dat is bij een conclusie niet zo.
In een conclusie wordt nieuwe informatie toegevoegd aan de tekst.

Signaalwoorden concluderend verband

Er zijn een aantal signaalwoorden/verbindingswoorden die jou duidelijk kunnen maken dat er een concluderend tekstverband in de tekst zit. Deze woorden zijn onder andere:

 

concluderend,
alles overziend,
daardoor,
hieruit volgt,
vandaar dat,
uit dit alles blijkt,
dus,

Voorbeelden concluderend verband

Lees de onderstaande tekst.

Jasper zit in de klas en hij verveelt zich. Hij besluit van een blaadje uit zijn schrift een vliegtuigje te vouwen. Zijn vriend, die naast hem zit, daagt hem uit het vliegtuigje door de klas gooien. Jasper twijfelt, maar laat zich overhalen. Meneer Van Dalen staat immers toch met zijn rug naar de klas toe. Jasper gooit het vliegtuigje, net op het moment dat de docent zich omdraait. Met een mooie boog vliegt het vluigtuigje naar voren en land met de punt op het voorhoofd van meneer Van Dalen. Jasper moet voor straf drie uur nablijven. Het was dus niet zo verstandig van Jasper om zich over te laten door zijn vriend om het vliegtuigje te gooien.

 

De conclusie is dat het niet verstandig was van Jasper om dat vliegtuigje te gooien. Deze conclusie kun je trekken op basis van alle informatie die daarvoor in de tekst gegeven wordt.
In deze tekst is sprake van een concluderend verband.
Het signaalwoord dat dit verband in deze tekst aangeeft is 'dus'.







Je zou het signaalwoord 'dus' ook door een van de andere signaalwoorden kunnen vervangen. De laatste zin wordt dan bijvoorbeeld:

Vandaar dat het niet zo verstandig van Jasper was om zich over te laten door zijn vriend om het vliegtuigje te gooien.

Uit dit alles blijkt dat het niet zo verstandig van Jasper was om zich over te laten door zijn vriend om het vliegtuigje te gooien.

Alles overziend was het niet zo verstandig van Jasper om zich over te laten door zijn vriend om het vliegtuigje te gooien.


Het verschil
Je hebt deze tekst al gelezen bij het samenvattend verband of je gaat dit nog doen.
Alleen het einde van de twee teksten is anders.
Bedenk of je goed het verschil snapt tussen de verschillende eindes van de twee teksten. Als je dit begrijpt, ken je dus het verschil tussen een concluderend verband en een samenvattend verband.

Test nu jouw kennis!

  • Het arrangement Tekstverbanden en signaalwoorden deel 1 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Nayomi van den Bosch
    Laatst gewijzigd
    2021-09-22 11:27:26
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Lessenserie over tekstverbanden en signaalwoorden voor 2 vmbo-bkgt.
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van