De Staten-Generaal is de benaming voor ons parlement. De Staten-Generaal bestaat uit de Eerste en Tweede Kamer. Het parlement, de volksvertegenwoordiging, vormt samen met de regering de wetgevende macht.
Vorst of parlement?
In alle Europese landen hebben parlementen tegenwoordig veel invloed op de politieke besluitvorming. Die invloed hebben de parlementen niet zomaar gekregen. In het verleden werd er vaak strijd om de macht geleverd met vorsten. De belangen van de vorst botsten vaak met de belangen van de vertegenwoordigers in een parlement.
Probleemstelling
Verschil tussen Nederland en Frankrijk/Engeland
De Nederlandse Staten-Generaal nemen in het Europa van de Vroegmoderne Tijd een bijzondere positie in. Je gaat het unieke karakter van die positie bestuderen. Je vergelijkt de parlementaire geschiedenis van de Republiek met die van Frankrijk en Engeland.
Je gaat antwoord geven op de vraag:
'Waarom hadden de parlementen in de Republiek, Frankrijk en Engeland in de 17e eeuw geheel verschillende machtsposities?'.
Hoofdvraag en deelvragen
Hoofdvraag:
Waarom hadden de parlementen in de Republiek, Frankrijk en Engeland in de 17e eeuw geheel verschillende machtsposities?
Deelvragen:
Welke politieke tegenstellingen domineerden de politiek?
Wie hadden zitting in het parlement?
Hoeveel invloed had het parlement op de politieke besluitvorming?
Speciaal voor de Republiek:
Welke rol speelde het parlement tijdens de Opstand in de Nederlanden?
Eindtermen
Domein A: Historisch besef A4 Verandering en continuïteit
Je kunt in historische processen de samenhang tussen veranderingen en continuïteit beschrijven.
Je kunt de betekenis van historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen voor het heden aangeven.
Je kunt verschillende soorten historische verandering onderscheiden.
Je kunt door het onderscheiden van continuïteiten van langere en kortere duur onderkennen hoe elementen afkomstig uit verschillende tijdvakken zich gelijktijdig in één tijdvak kunnen manifesteren (de gelijktijdigheid van het ongelijktijdige).
Domein B: Oriëntatiekennis
Je kunt bij een kenmerkend aspect van een tijdvak een passend voorbeeld geven van een gebeurtenis, ontwikkeling, verschijnsel of handeling dan wel gedachtegang van een persoon en dit voorbeeld gebruiken om het betreffende aspect te verduidelijken.
Je kunt uitleggen dat de betekenis die aan dit tijdvak wordt toegekend mede afhangt van de tijd, plaats en omstandigheden waarin mensen zich met het verleden bezighouden.
In deze opdracht speelt het volgende kenmerkende aspect uit tijdvak 5 een rol:
Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.
In deze opdracht spelen de volgende kenmerkende aspecten uit tijdvak 6 een rol:
Het streven van vorsten naar absolute macht.
De bijzondere plaats in staatkundig opzicht van de Nederlandse Republiek.
Onderstaande kernbegrippen worden toegelicht in de begrippenlijst.
Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
Staten-Generaal
Generaliteitslanden
Raadpensionaris
Stadhouder
Statenbond
Activiteiten
Activiteiten
Stap
Activiteit
Oriëntatie
Wat weet je nog over het ontstaan en de samenstelling van de parlementen? Je haalt je voorkennis op.
Stap 1
Je leest de informatie over het begin van de staatsvorming en centralisatie, De Opstand, de Republiek en over vorsten en absolute macht. Ook kijk je video's over dit onderwerp. Aan de hand van de Kennisbanken en de video's beantwoord je een aantal vragen.
Stap 2
Je leest informatie over de Staten-Generaal van vroeger en nu en beantwoordt vragen. Daarna lees je een fragment over het Plakkaat van Verlatinge. Je licht toe wat de motivatie van de Staten-Generaal is om dit Plakkaat op te stellen.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de begrippen die passen bij de opdracht.
Eindproduct
Doornemen van de bronnen in subgroepen en een presentatie houden over de parlementen en hun machtspositie in de Republiek, Frankrijk en Engeland in de 17e eeuw.
Video's en bronnen
Hier vind je bronnen die passen bij deze opdracht.
Examenvragen
Hier vind je bij de opdracht passende examenvragen.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
De studiebelasting voor deze opdracht is ongeveer 5 SLU.
Oriëntatie
Wat weet je nog over het ontstaan van de parlementen?
Je kunt je geheugen opfrissen met behulp van het volgende onderdeel uit de Kennisbank onderbouw.
Denk je dat jij nog voldoende kennis hebt? Maak dan eerst de toets.
Scoor je een voldoende? Dan hoef je de Kennisbank niet te lezen.
Scoor je onvoldoende? Dan moet je de Kennisbank alsnog bestuderen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Bestudeer de onderwerpen uit de Kennisbank geschiedenis tweede fase.
Maak aantekeningen tijdens het bestuderen van de drie Kennisbanken. Besteed aan ieder onderwerp ongeveer 30 minuten.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Bijeenkomst van de Grote
Vergadering in de Ridderzaal in 1651
De Staten-Generaal was de regering van de Republiek der Verenigde Nederlanden (1579-1795). Deze Republiek was met de Unie van Utrecht op 21 januari 1579 ontstaan en bestond uit zeven provincies (gewesten), te weten Gelderland, Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland, Overijssel en Groningen. Groningen (Stad en Ommelanden) trad overigens pas in 1594 toe tot de Staten-Generaal.
De Staten-Generaal zijn sinds 1814 de volksvertegenwoordiging, ofwel het parlement van Nederland. Het parlement, de volksvertegenwoordiging, vormt samen met de regering de wetgevende macht. De Staten-Generaal bestaat uit de Eerste en Tweede Kamer.
Een wetsvoorstel moet door beide kamers worden goedgekeurd: eerst door de Tweede Kamer en vervolgens door de Eerste Kamer. De functies van de twee kamers zijn daarbij in de praktijk verschillend: de Tweede Kamer heeft het recht van amendement en het recht van initiatief, de Eerste Kamer kan een wetsvoorstel enkel goed- of afkeuren.
De leden van de Tweede Kamer worden Kamerleden of parlementariërs genoemd, leden van de Eerste Kamer ook wel senatoren. De leden komen voor bijzondere gelegenheden bijeen in een verenigde vergadering.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden werd ook wel de Verenigde Provinciën genoemd en bestond tussen 1588 en 1795. De Republiek bestond uit acht soevereine provincies: Groningen, Friesland, Overijssel, Gelderland, Utrecht, Holland, Zeeland en Drenthe. Elke provincie bestuurde het eigen gebied. Vertegenwoordigers van zeven provincies (Drenthe viel hierbuiten) stuurden hun vertegenwoordigers naar de Staten-Generaal in Den Haag.
Staten-Generaal
In 1464 kwam de door de Bourgondische vorsten opgerichte Staten-Generaal voor het eerst bij elkaar en vormde een middel om de gewesten en steden direct en centraal te kunnen aanspreken. De Eerste en Tweede Kamer samen heten tegenwoordig officieel de Staten-Generaal.
Stadhouder
De stadhouder was de militaire leider van de Republiek en had ook het recht om in steden in zijn gewest of gewesten een deel van het bestuur te benoemen.
Statenbond
Een statenbond of confederatie is een samenwerking van onafhankelijke staten of (deel)staten die samen een staat vormen. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was een statenbond.
Generaliteitslanden
De gebieden die onder het gezag van de Staten-Generaal vielen in de tijd van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
Raadpensionaris
De raadpensionaris, ook wel landsadvocaat genoemd, was de belangrijkste ambtenaar en adviseur van de Staten-Generaal. In het dagelijks leven betekende dat, dat de raadpensionaris werkzaam was als hoogste bestuurder van de Republiek.
Eindproduct: Keuze
Bij deze opdracht werk je in subgroepen. Elke subgroep onderzoekt de parlementaire geschiedenis van één land.
Werk samen met minimaal twee klasgenoten. Ieder van jullie bestudeert de geschiedenis van het parlement in één land: De Republiek, Frankrijk of Engeland.
Bestudeer de informatie in de Kennisbank en de bronnen die beschikbaar zijn voor jouw land.
Bespreek de resultaten met elkaar.
Maak met je groepje een eindproduct naar keuze. Neem de hoofdvraag als uitgangspunt.
Je geeft antwoord op de hoofdvraag: "Waarom hadden de parlementen in de Republiek, Frankrijk en Engeland in de 17e eeuw geheel verschillende machtsposities?".
Dat doe je door een eindproduct te maken over de hoofdvraag. De keuze van het eindproduct is vrij.
Kijk voor ideeën in de Gereedschapskist.
Beoordeling
Je krijgt een positieve beoordeling als jullie eindproduct antwoord geeft op de hoofdvraag en de verschillende deelvragen. Daarnaast staan de beoordelingseisen per eindproduct vermeld in de Gereedschapskist.
Welkom bij de gereedschapskist. Hier vind je uitleg over alle werkvormen waarmee je je eindproducten maakt. Bij iedere werkvorm staat beschreven hoe je deze uitvoert, kun je inspiratiefilmpjes bekijken en vind je de beoordelingscriteria waaraan jouw product moet voldoen. Ook zie je welke digitale middelen je kunt gebruiken en aan welke vaardigheden je werkt tijdens het maken van je eindproduct. Veel succes!
Video's en bronnen
Op internet zijn er veel geschiedenisvideo's te vinden.
De volgende video van Joost van Oort past het beste bij deze opdracht.
Op 9 januari 1464 werd de Staten-Generaal ingesteld, ruim voor de Republiek der Zeven Provinciën ontstond. De Bourgondische heerser Filips de Goede wilde op deze wijze steun verkrijgen voor een Kruistocht. Michal Citroen spreekt met historicus Han van der Horst. Wat was de invloed van de Staten-Generaal door de eeuwen heen? En hoe democratisch was het?
- De tekst waarmee de Staten Generaal in 1581 de Spaanse koning Filips II afzwoeren. Mathijs Deen spreekt hierover met hoogleraar nieuwe geschiedenis Henk van Nierop.
Cromwell:
Film over de strijd tussen parlement en koning in Engeland. Uitgebreide uitleg over de film vind je op de Vlaamse website van de Vereniging Leraren Geschiedenis en Maatschappelijke vorming.
Bekijk een scene uit de film:
Lodewijk XIV:
La prise du pouvoir par Louis XIV (1966)
De film 'La prise du pouvoir par Louis XIV' uit 1966 gaat over de politiek van Lodewijk de Veertiende.
Bekijk hier een scene uit de film:
Op deze pagina vind je een of meerdere examenvragen.
De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Maak bij het beantwoorden ook gebruik van wat je al eerder geleerd hebt.
Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw.
Nadat je de vragen beantwoord hebt, kun je de vraag zelf nakijken en je score aangeven.
Lees de probleemstelling van deze opdracht nog eens door.
Heb je in deze opdracht de posities van de Nederlandse Staten-Generaal kunnen vergelijken met die van Frankrijk en Engeland?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Zorg dat je het kenmerkende aspect uit tijdvak 5 bij deze opdracht kunt noemen.
Zorg dat je de kenmerkende aspecten uit tijdvak 6 bij deze opdracht kunt noemen.
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond een studiebelasting van ongeveer 5 SLU.
Had je voldoende tijd voor deze opdracht?
Inhoud
Ging het werken in subgroepen goed? Hebben jullie de informatie uitgewisseld? Ging dat goed?
Afsluiting
Heb je de examenvragen gemaakt? Heb je veel vragen goed beantwoord?
Het arrangement 05.4 Parlementen 17de eeuw v456 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
De opdracht 'Parlementen in de 17e eeuw' is ontwikkeld door auteurs en medewerkers van StudioVO in opdracht van Stichting VO-content.
Fair Use
In de Stercollecties van VO-content wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use.
Meer informatie: Fair use
Vragen
Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk van VO-content.
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo, leerjaar 4 en 5. Dit is tijdvak 5 met het onderwerp: Parlementen 17de eeuw. In de periode van 1000 tot 1500 begon het proces van staatsvorming en centralisatie in Europa, waarbij bestuur steeds meer geconcentreerd werd op basis van vorstelijk gezag en wettelijke regels. De geschiedenis van de Bourgondische hertogen illustreert dit proces goed. Onder keizer Karel V kregen de Zeventien Provinciën van Nederland een samenhangend karakter, maar de centralisatiepolitiek van Karel V en zijn zoon Filips II leidde tot ontevredenheid en uiteindelijk tot de Opstand. In de 17e eeuw waren de belangrijkste Europese grootmachten de Oostenrijkse en Spaanse Habsburgers, Engeland, Frankrijk (huis van Bourbon) en de Republiek der Nederlanden. Militaire vernieuwingen, zoals handvuurwapens, veranderden de manier van oorlogvoering en dwongen vorsten om hun defensieapparaat te herstructureren. Staande legers vervingen huurlingenlegers en vereisten financiële hervormingen van overheden. De oorlogen werden langer en kostbaarder, wat resulteerde in een toenemende centralisatie van macht door vorsten en verzet van de adel. De Republiek der Nederlanden was een uitzondering in Europa, met een staatsvorm gebaseerd op medezeggenschap en zonder erfelijke vorst. De provincies hadden de hoogste macht, vertegenwoordigd in de Staten Generaal die de buitenlandse politiek en militaire zaken behartigden. De Staten van Holland hadden de meeste invloed, geleid door de raadpensionaris. De stadhouder had militaire macht maar botste vaak met de regenten vanwege tegenstrijdige belangen. De grootschalige overzeese handel, met name via de VOC en WIC, droeg bij aan de economische ontwikkeling van de Republiek. De Statenbond en de Generaliteitslanden zijn andere belangrijke begrippen die in deze les worden besproken.
Leerniveau
VWO 6;
VWO 4;
VWO 5;
Leerinhoud en doelen
De tijd van ontdekkers en hervormers (1500 - 1600);
Geschiedenis;
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
5 uur en 0 minuten
Trefwoorden
arrangeerbaar, geschiedenis, parlementen 17de eeuw, raadpensionaris, republiek der zeven verenigde nederlanden, staatsvorming, stadhouder, staten-generaal, stercollectie, v456
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo, leerjaar 4 en 5. Dit is tijdvak 5 met het onderwerp: Parlementen 17de eeuw. In de periode van 1000 tot 1500 begon het proces van staatsvorming en centralisatie in Europa, waarbij bestuur steeds meer geconcentreerd werd op basis van vorstelijk gezag en wettelijke regels. De geschiedenis van de Bourgondische hertogen illustreert dit proces goed. Onder keizer Karel V kregen de Zeventien Provinciën van Nederland een samenhangend karakter, maar de centralisatiepolitiek van Karel V en zijn zoon Filips II leidde tot ontevredenheid en uiteindelijk tot de Opstand. In de 17e eeuw waren de belangrijkste Europese grootmachten de Oostenrijkse en Spaanse Habsburgers, Engeland, Frankrijk (huis van Bourbon) en de Republiek der Nederlanden. Militaire vernieuwingen, zoals handvuurwapens, veranderden de manier van oorlogvoering en dwongen vorsten om hun defensieapparaat te herstructureren. Staande legers vervingen huurlingenlegers en vereisten financiële hervormingen van overheden. De oorlogen werden langer en kostbaarder, wat resulteerde in een toenemende centralisatie van macht door vorsten en verzet van de adel. De Republiek der Nederlanden was een uitzondering in Europa, met een staatsvorm gebaseerd op medezeggenschap en zonder erfelijke vorst. De provincies hadden de hoogste macht, vertegenwoordigd in de Staten Generaal die de buitenlandse politiek en militaire zaken behartigden. De Staten van Holland hadden de meeste invloed, geleid door de raadpensionaris. De stadhouder had militaire macht maar botste vaak met de regenten vanwege tegenstrijdige belangen. De grootschalige overzeese handel, met name via de VOC en WIC, droeg bij aan de economische ontwikkeling van de Republiek. De Statenbond en de Generaliteitslanden zijn andere belangrijke begrippen die in deze les worden besproken.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Parlementen 17e eeuw
Parlementen 17e eeuw
Staten-Generaal vroeger en nu
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Wat weet je nog over het ontstaan van de parlementen?
Op internet zijn er veel geschiedenisvideo's te vinden.
Intro + probleemstelling
