Wikiwijs "Geschiedenis van het leven op aarde"

Wikiwijs "Geschiedenis van het leven op aarde"

Startpagina

Welkom op mijn website.

Hallo allemaal! Mijn naam is Perry de Zeeuw en ik studeer om 2e graad biologie docent te worden. Ik loop hier bij jullie op het Schravenlant Lyceum stage om ervaring te krijgen op het werkgebied en om jullie biologie te geven.

In deze wikiwijs zal ik jullie uitleg geven over basisstof 7: "De geschiedenis van het leven op aarde". Aan het einde van deze les zal je hopelijk een goed idee krijgen wat deze paragraaf precies inhoudt.

 

Het lesplan

  • Wat? Ga aan de slag met de paragraaf "Geschiedenis van het leven op aarde" in deze wikiwijs.
  • Hoe? Met je school-laptop of telefoon (als je toestemming daarvoor hebt gekregen van meneer de Zeeuw).
  • Hulp? Gebruik het stukje "Gebruik van de website" hieronder om je te navigeren wat elk onderdeel is. Kom je nogsteeds niet uit? Vraag je buurman/buurvrouw in fluistertoon om hulp of steek je hand op zodat ik kan komen kijken.
  • Uitkomst? Aan het einde van deze wikiwijs zijn jullie in staat om de onderstaande leerdoelen te beantwoorden
  • Tijd? De hele les
  • Klaar? Ga alvast aan de slag met de oefentoets. Ook al klaar mee? Ga aan de slag met de "extra lesstof". OOK al klaar mee? Kijk dan de optionele video van NPO tussen het kopje "kennisclips" (met oortjes in of koptelefoon op) en beantwoord de vragen.

 

Leerdoelen

Na het gebruiken van deze website kan je een geologische schaal aflezen

Na het gebruiken van deze website kan je een stamboom van organismen aflezen

 

Gebruik van de website

We lopen de website even van boven naar beneden door:

  • De terugblik: Hier is een korte herhaling van de vorige les, neem deze als eerst door om je geheugen een beetje te verfrissen en om te checken of je die stof al een beetje onder de knie hebt.

​

  • De lesstof: Hier staat de uitleg over basisstof 7. Lees deze per sub-kopje goed door en bekijk aan het einde de twee video's onder het sub-kopje "kennisclips" waarin ik uitleg hoe je stambomen kan aflezen en een video met een korte samenvatting over deze basisstof.

 

  • De oefentoets: Na het doornemen van de lesstof kan je hier een aantal opdrachten maken over basisstof 7 om te checken of je de lesstof begrijpt.

 

  • Extra lesstof: Als je merkt dat je het redelijk simpel vind en erg voorop de tijd loopt kan je nog de extra lesstof maken voordat je aan de eindtoets begint. Hier staat een kruiswoordpuzzel om te checken of je de begrippen van de basisstof begrijpt.

 

  • Eindtoets: Voor het einde van de les wil ik dat je de eindtoets heb gemaakt. Dit zou een goede indicatie moeten geven hoe goed je deze paragraaf snapt.

 

  • Feedback: Als je overal klaar mee ben wil ik graag dat je nog even dit formulier invult om mij te laten weten wat je van deze leerstijl vond. Wees kritisch en vertel wat je heel fijn of juist niet fijn aan deze lesmethode vond zodat ik hier de volgende keer rekening mee zou kunnen houden.

 

  • Colofon: Dit maakt voor jullie niet heel erg uit, hierin staan de literatuurbronnen waar ik mijn video's en afbeeldingen vandaan heb. Deze pagina kan je negeren.

Terugblik

Argumenten voor de evolutietheorie

De vorige les hadden jullie het over de argumenten van de evolutietheorie. Hier heb je geleerd welke argumenten ervoor zijn en hoe dit bewijsstukken zijn voor de evolutietheorie. Om jullie kennis een beetje te checken en eventjes op te frissen heb ik hier een paar introductievragen:

  • Klaar? Ga door naar het kopje "lesstof" and lees de verschillende kopjes goed door.

Lesstof

Introductie

Nu je hopelijk weer een beetje weet hoe het nou precies zat met de argumenten voor de evolutietheorie kunnen we weer door met het volgende onderwerp: "De geschiedenis van het leven op aarde".

  • Lees de teskten door en neem de rood gekleurde begrippen over in je schrift. Dit zijn de begrippen die je voor de toets zal moeten weten 

Heel veel wetenschappers en biologen hebben onderzoek gedaan naar de geschiedenis van de aarde en deze hebben ze verdeelt in verschillende tijdperken. Deze tijdperken hebben ze dan weer verdeelt in perioden. In de afbeelding hiernaast (en op afbeelding 52 in je boek) zie je die tijdperken en perioden uitgebeeld in een geologische tijdschaal. Hier zie je hoelang geleden een periode begon, wat er toen leefde en wanneer deze periode was geëindigt. (Let op, MJG staat voor miljoen jaar geleden)

Bron afbeelding: Malmberg ’s Hertogenbosch. (z.d.). Biologie voor jou, havo/vwo Handboek 2b (7e editie). Biologievoorjou.nl. https://view.publitas.com/malmberg/589155_bvj_2hv_hb_b_bladerboek/page/42-43

Leven in het water

Op de afbeelding hiernaast zie je helemaal onderaan dat er 4600 miljoen jaar geleden eigenlijk nog niks was. Ze schatten dat dit ongeveer de leeftijd van de aarde is, hier kon alleen nog niks leven door de extreme omstandigheden.

Na ongeveer 3800 miljoen jaar geleden begonnen volgens wetenschappers de eerste eenvoudige levensvormen. Deze organismen waren eencellig en leefde in het water. Hier zijn jammer genoeg nog geen fossielen van gevonden. Er was toen ook amper zuurstof in de lucht. Maar uiteindelijk ontstonden de eerste bacteriën en een deel hiervan kon al zuurstof produceren. Uiteindelijk ongeveer 3600 jaar geleden ontstonden de eerste eencellige organismen die aan fotosynthese konden doen. Hierdoor kwam er ook steeds meer zuurstof in de lucht en het water.

Ongeveer 700 miljoen jaar geleden kwamen de eerste dieren en rond 670 miljoen jaar geleden zelfs de eerste meercellige organismen. Dit waren dieren zoals sponzen, kwallen, platwormen en insecten zoals de trilobiet (Zie afbeelding 53 hieronder). Voor de rest konden alleen bacteriën het land nog op.

Bron afbeelding: Malmberg ’s Hertogenbosch. (z.d.). Biologie voor jou, havo/vwo Handboek 2b (7e editie). Biologievoorjou.nl. https://view.publitas.com/malmberg/589155_bvj_2hv_hb_b_bladerboek/page/44-45

Leven op het land

Het is tijd voor evolutie. Allerlei organismen willen het land op kunnen gaan om minder competitie te hebben dan in het water. De eerste landplanten (o.a. mossen) ontstonden ongeveer 500 miljoen jaar geleden. Met al het nieuwe leefruimte dat ze hadden koloniseerde ze snel alle kale bergen en gesteente om zoveel mogelijk zonlicht voor zichzelf te hebben.

Rond diezelfde tijd ontstonden de eerste gewervelde dieren, de vissen. Met dit skelet dat ze hebben ontwikkeld waren ze steviger. Na 450 miljoen jaar geleden ontstonden de eerste landdieren, dit waren vooral geleedpotigen (vooral duizendpoten). Maar de geleedpotigen werden al snel gevolgd door de eerste amfibieën en reptielen, de voorgangers van de vissen. De vissen hadden na de ontwikkeling van een skelet ontwikkelingen gekregen die ervoor zorgde dat ze met poten het land op konden klimmen en zuurstof uit de lucht konden ademen.

Na ongeveer 251 miljoen jaar begon er een enorme bloeitijd van de reptielen. Hieruit bestonden allerlei sauriërs (saurus = hagedis). Op het land namen de dinosauriërs de macht en ze ontwikkelden tot grote beesten die wel 25 meter lang konden worden. Het water en de lucht waren ook niet meer veilig omdat ook hier de sauriërs leefde zoals de Plesiosaurus in afbeelding 1 en de Pterodactylus in afbeelding 2 Verder waren ook de eerste echte vogels en zoogdieren ontstaan.

Na 65 miljoen jaar geleden kwam er snel een einde aan de dinosauriërs. Een gigantische rots met een doorsnede van ongeveer 10 kilometer kwam uit te ruimte en sloeg op de aarde in. Er ontstond een gigantische explosie die vervolgens veel grote bosbranden veroorzaakte waardoor veel dinosaurussen stierven. Daarbovenop kwam er door de impact en de bosbranden zoveel stof en as in de lucht dat er een paar jaar lang zwarte wolken in de lucht hingen die alle zonlicht blokkeerde. Hierdoor werd het zo donker en koud dat de overige dinosaurussen stierven van de klimaatveranderingen.

De zoogdieren en de vogels daarentegen hadden het overleefd. En toen de zwarte wolken verdwenen waren hadden ze alle ruimte om zich te ontwikkelen. Deze ontwikkeling ging door tot uiteindelijk ongeveer 3 miljoen jaar geleden de eerste primitieve mensachtigen ontstonden. Maar de mensensoort die wij nu uiteindelijk zijn geworden zijn de homosapiens. Wij zijn ongeveer 150 duizend jaar geleden ontstaan.

Premium Vector | Pterodactyl dinosaur

               

 

 

 

 

                          ^Afbeelding 1^     

                                                                                                     ^Afbeelding 2^

                   

                                                             

Bron afbeelding 1:

ThoughtCo. (2020, 27 augustus). Plesiosaurus, the Long-Necked Marine Reptile [Illustratie]. www.thougthco.com. https://www.thoughtco.com/plesiosaurus-1091520

Bron afbeelding 2:

Pterodactyl dinosaur. (z.d.). [Illustratie]. www.freepik.com. https://www.freepik.com/premium-vector/pterodactyl-dinosaur_5844736.htm

 

Verwantschap van soorten

Tijdens de ontwikkeling van de aarde zijn er allerlei organismen ontstaan. Soorten die gemeenschappelijke ouders hebben tonen verwantschap. Hoe meer verwant je bent aan een organisme hoe dichter het familie van jouw soort is. Hoe meer verschil er tussen twee soorten ontstaan hoe minder verwant ze worden.

In afbeelding 57 zie je een schematische tekening van de vermoedelijke afstamming van organismen. Uit deze afbeelding kan je zien welke soorten het meest recent van elkaar zijn afgestamd en welke soorten juist totaal niet verwant zijn. Verder kan je ook zien wanneer een bepaalde soort in bloei is gekomen door hoeveel verschillende afstammingen er in een periode zijn ontstaan. Zo zie je bij de groene vertakking dat in de periode van de "Siluur" en de "Ordovicium" veel verschillende plantensoorten zijn ontstaan.

Kijk ook bij het kopje kennisclips. Hier staat een video waar ik een korte uitleg geef over hoe je stambomen kan aflezen. Daarna is er nog een filmpje als samenvatting van het hoofdstuk om alles nog even op een rijtje te zetten


Bron afbeelding: Malmberg ’s Hertogenbosch. (z.d.-b). Biologie voor jou, havo/vwo handboek 2b (7e editie) [Afbeelding]. https://view.publitas.com/malmberg/589155_bvj_2hv_hb_b_bladerboek/page/46-47

Kennisclips

Hier staan nog twee kennisclips die je kunnen helpen met het begrijpen van de stof.

De eerste video heb ik zelf gemaakt en hier leg nog even duidelijk uit hoe je een stamboom kan aflezen. Bedenk hierbij het antwoord op de volgende vraag:

  • Zijn "de aap en de boomkikker" nauwer verwant aan elkaar of zijn "de aap en de salamander" nauwer verwant aan elkaar?

In de video wordt deze vraag gesteld en krijg je hier tijd voor om de vraag te beantwoorden, noteer je antwoord en speel de video verder af om te checken of je antwoord klopt!

De tweede video is nog even een korte samenvatting van de paragraaf en wat er nou precies in welke volgorde is gebeurd. Deze video is optioneel en kan bekeken worden als je tijd over hebt. Dit zijn de bijbehorende vragen (met de tijdstamps waar ze bijhoren):

Vraag 1 (2:23-2:49). In dit deel laten ze zien hoe een fossiel duizenden tot miljoenen jaren oud nog (bijna) exact hetzelfde eruit ziet als de degenkrabben die nogsteeds op onze aardbol leven. 

  • Bedenk a.d.h.v. van het begrip evolutie wat een mogelijke verklaring hiervan zou kunnen zijn. (Waarom zijn de degenkrabben over de jaren niks veranderd?) (I)

Vraag 2 (4:00-4:54) Hierin wordt verteld dat door de ozonlaag er steeds meer organismen op het land komen. Hier start het met heel veel planten/bomen maar uiteindelijk ook met longvissen. Sommigen van die longvissen krijgen zelfs poten om het land op te kunnen kruipen.

  • Leg a.d.h.v. evolutie uit hoe deze eigenschap in een evolutionair voordeel had op de vissen zonder poten. (T2)

Uitleg stambomen

Bron video: NPO Zapp, Schooltv. (2019, 26 maart). Schooltv: Hoe ontstond het leven op aarde? - Evolutie begon met eencelligen [Video]. Schooltv. https://schooltv.nl/video/hoe-ontstond-het-leven-op-aarde-evolutie-begon-met-eencelligen/#:%7E:text=Toen%20de%20aarde%20afkoelde%2C%20ontstonden,daarna%20reptielen%20op%20het%20land.&text=Het%20duurt%20maar%20liefst%20een,ontstaat%20dan%20het%20eerste%20leven.

Oefentoets

Nu je de stof hebt gelezen kan je deze opdrachten om na te kijken of je de stof goed hebt begrepen.

Wat? Ga aan de slag met deze oefeningen

Hoe? Met je school-laptop of telefoon (als je toestemming daarvoor hebt gekregen van meneer de Zeeuw)

Hulp? Je mag hier je aantekeningen/je boek nog bijhouden. Vragen kan je in fluistertoon aan je buurman/vrouw stellen of je hand op steken en dan kom ik naar je toe.

Uitkomst? Noteer de vragen die je moeilijk vindt. Oefen hier thuis mee of vraag hierbij om hulp/extar uitleg.

Tijd? ±10 minuten

Klaar? Ga naar het kopje extra lesstof en ga hiermee verder tot de les wordt afgesloten

Extra lesstof

Ben je al klaar? Dan kan je aan de slag met de extra opdrachten.

LET OP, begin pas met de extra opdrachten als je de volgende onderdelen hebt gedaan:

  1. Alle lesstof hebt doorgelezen en alle rode begrippen heb genoteerd
  2. De verplichte kennisclip compleet heb bekeken
  3. De oefentoets al af hebt gemaakt
  4. Genoteerd hebt welke onderdelen je nog wat meer mee zal moeten oefenen

Heb je al deze dingen al gedaan en heb je de extra opdrachten ook al af? Dan mag je (met mijn toestemming) de optionele NPO video bekijken over de geschiedenis van de aarde en beantwoord de bijbehorende vragen. 

Herhalend

Eindtoets

In dit onderdeel worden jullie getoetst op jullie kennis over deze paragraaf.

LET OP:

  • Deze toets gaan we gezamelijk maken, start deze niet als we nog met de rest van de basisstof bezig zijn.
  • Deze toets in NIET voor een cijfer, het is alleen om je kennis te toetsen.

 

Is er gezegd dat we aan de slag gaan met "De eindtoets van basisstof 7"? Lees dit hieronder goed door en begin dan met de toets:

Wat? Ga (in je eentje) aan de slag met de toets

Hoe? Met je school-laptop of telefoon (als je toestemming daarvoor hebt gekregen van meneer de Zeeuw)

Hulp? Dit onderdeel behandelen we als een echte toets, hier krijg je dus geen steun bij. Zijn er technische problemen of snap je een vraag niet? Steek je hand op en dan kom ik naar je toe

Uitkomst? Aan het einde van de toets zal je weten of je deze basisstof goed snapt. Ook zal ik een overzicht te zien krijgen waarmee we nog wat meer zouden moeten oefenen.

Tijd? ±40 minuten

Klaar? Lever de toets digitaal in. Sluit je laptop af, klap hem dicht en steek je hand op. Als ik dit zie en je een knikje geef. Zet dan je laptop in de laptopkast (bij het correcte nummer) en pak een boek uit jullie kist om te lezen tot de les voorbij is.

Test: Toets basisstof 7

Start

Feedback

Sinds ik nog bezig ben met de opleiding zou ik graag willen dat jullie nog even het feedbackformulier hieronder invullen. Dit helpt me voor de volgende keer als ik een website wil maken.

In ieder geval alvast bedankt!

  • Het arrangement Wikiwijs "Geschiedenis van het leven op aarde" is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Perry de Zeeuw
    Laatst gewijzigd
    2022-03-25 12:34:24
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Bronnen/literatuurlijst:

    de Croon, A. (z.d.). EVOLUTIE VAN DINO TOT MUS EN MUIS [Illustratie]. https://docplayer.nl/41772144-Evolutie-van-dino-tot-mus-en-muis-college-5-synapside-reptielen-en-de-eerste-zoogdieren.html. https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fdocplayer.nl%2F41772144-Evolutie-van-dino-tot-mus-en-muis-college-5-synapside-reptielen-en-de-eerste-zoogdieren.html&psig=AOvVaw09Gtg9GnY0i-T6viC1yv4C&ust=1611755757724000&source=images&cd=vfe&ved=0CAIQjRxqFwoTCPCMqp3gue4CFQAAAAAdAAAAABAN

    Lubbers, B. (z.d.). schema van de zoogdieren [Illustratie]. pinterest.com. https://nl.pinterest.com/pin/448389706629288185/

    Malmberg ’s Hertogenbosch. (z.d.-a). Biologie voor jou, havo/vwo Handboek 2b (7e editie). Biologievoorjou.nl. https://view.publitas.com/malmberg/589155_bvj_2hv_hb_b_bladerboek/page/42-43

    Malmberg ’s Hertogenbosch. (z.d.-b). Biologie voor jou, havo/vwo handboek 2b (7e editie) [Afbeelding]. https://view.publitas.com/malmberg/589155_bvj_2hv_hb_b_bladerboek/page/42-46

    Malmberg ’s-Hertogenbosch. (z.d.). Biologie voor jou, havo/vwo werkboek 2b [Illustratie]. In Afb. 29/30 (7e editie, p. 30).

    NPO Zapp, Schooltv. (2019, 26 maart). Schooltv: Hoe ontstond het leven op aarde? - Evolutie begon met eencelligen [Video]. Schooltv. https://schooltv.nl/video/hoe-ontstond-het-leven-op-aarde-evolutie-begon-met-eencelligen/#:%7E:text=Toen%20de%20aarde%20afkoelde%2C%20ontstonden,daarna%20reptielen%20op%20het%20land.&text=Het%20duurt%20maar%20liefst%20een,ontstaat%20dan%20het%20eerste%20leven.

    Pterodactyl dinosaur. (z.d.). [Illustratie]. www.freepik.com. https://www.freepik.com/premium-vector/pterodactyl-dinosaur_5844736.htm

    ThoughtCo. (2020, 27 augustus). Plesiosaurus, the Long-Necked Marine Reptile [Illustratie]. Plesiosaurus, the Long-Necked Marine Reptile. https://www.thoughtco.com/plesiosaurus-1091520

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

    Bronnen

    Bron Type
    Uitleg stambomen
    https://youtu.be/8L3uNVr6Ufk     		Video

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Toets basisstof 7

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van