De wereld heeft sinds mensenheugenis een enorme variëteit aan culturen.
En hoewel contacten tussen deze culturen ook zo oud zijn als de mensheid, lijkt het alsof in de laatste decennia grenzen tussen culturen aan het vervagen zijn. Westerlingen nemen steeds meer zaken over uit niet-westerse culturen over en omgekeerd gebeurt dat ook steeds meer. Kijk maar om je heen.
Dankzij vakanties en migranten uit allerlei landen hebben we de hele wereldkeuken leren kennen. Allerlei religies hebben voet aan de grond gekregen. Producten worden uit alle hoeken van de wereld ingevaren en -gevlogen. En dat is in andere delen van de wereld ook zo, Coca-Cola is bijna overal verkrijgbaar en toen er in 2010 en 1011 opstanden uitbraken in verschillende Arabische landen demonstreerden vooral jongeren voor een democratisch bestuur in hun land, een typisch westers stuk cultuur.
Tegelijkertijd is te zien hoe mensen blijven vasthouden aan hun nationale, etnische en regionale identiteit en cultuur en hoe ze invloeden van buitenaf proberen tegen te houden.
Aan jullie de vraag: Krijgt de wereld op den duur een en dezelfde mengcultuur, of anders gezegd: wordt de wereld één grote melting pot?
Blijft het zoals het nu is, een lappendeken van culturen met duidelijke grenzen ertussen? Of wordt het iets ertussen in?
Wat ga ik leren?
Hoofdvraag
Gaan alle culturen op aarde op den duur allemaal op elkaar lijken? Zal de wereld op den duur één grote smeltkroes van culturen worden? Of blijft de wereld zoals we die nu kennen min of meer intact: een lappendeken van culturen en van volken met hun eigen cultureel erfgoed en taal? Of wordt het iets er tussenin?
Deelvragen:
Welke rol speelt het westerse cultuurgebied ten opzichte van de andere cultuurgebieden op aarde?
Welke factoren dragen ertoe bij dat mensen wereldwijd steeds meer op dezelfde manier denken, voelen en leven, ook al leven ze in verschillende cultuurgebieden?
Welke factoren dragen ertoe bij dat mensen blijven vasthouden aan hun nationale, etnische, regionale en culturele identiteit?
Eindtermen
Domein B: Wereld
Subdomein B2: Samenhangen en verschillen in de wereld
4 De kandidaat kan ten aanzien van samenhangen en verschillen in de wereld:
Het betreft:
4a 2. Mondiale spreidingspatronen voor de in 4a 1 genoemde indicatoren en hun dynamiek.
In dit verband kan de kandidaat:
Mondiale economische, demografische en sociaal-culturele spreidingspatronen, alsmede de meest opvallende veranderingen hierin sinds 1980 beschrijven en in hoofdlijnen verklaren.
4a 3. Mondiale relatiepatronen van handel, investeringen en migratie.
In dit verband kan de kandidaat:
Mondiale relatiepatronen van handel, investeringen en migratie beschrijven en in hoofdlijnen verklaren.
Begrippen:
Aan het einde van deze opdracht ken je de volgende begrippen:
Cultuurgebied
Diffusie
Arbeidsmigratie
Push en pull factoren
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Stap
Groepsgrootte
Activiteit
Tijd
Vooraf
Voorkennis
of
Kennisbank bestuderen.
0,2 uur
Aan de slag
Stap 1
Cultuurgebieden en diffusie
0,2 uur
Stap 2
Toenemend personenverkeer
0,2 uur
Stap 3
Toenemend goederenverkeer
0,2 uur
Stap 4
Toenemende uitwisseling van informatie
0,2 uur
Stap 5
Behoefte aan bescherming van je roots
0,2 uur
Afronding
Eindopdracht A
Maak de eindtoets.
0,5uur
Eindopdracht B
of
Presentatie
0,5 à 1 uur
Examenvragen
Oefen met de bijbehorende eindexamenvragen.
0,5 uur
Tijd
Voor de presentatie krijg je in de les de tijd
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De wereldeconomie is een wereldsysteem waarin landen in het centrum economisch de dienst uitmaken.
Het is ontstaan toen landen in Europa landen in andere werelddelen tot hun koloniën maakten.
Mensen spreken niet allemaal dezelfde taal, hangen niet allemaal hetzelfde geloof aan, dragen niet dezelfde kleding, eten niet dezelfde voedselproducten en hebben niet dezelfde tradities, normen en waarden. Of kortweg gezegd: hebben niet een en dezelfde cultuur. Integendeel.: de wereld is een lappendeken van culturen. Je hoeft alleen maar naar een andere streek in Nederland te gaan of naar een buurland van Nederland om dat te merken. Toch kun je de wereld indelen in cultuurgebieden. Een cultuurgebied is een gebied waar mensen kenmerken met elkaar gemeen hebben op gebied van kleding, muziek, taal, godsdienst, eten en andere zaken.
Vraag
GB54 Kaart 241A Cultuurgebieden
Vergelijk de kaart uit de bosatlas met de wereldkaart hierboven.
Wat valt je op?
Culturen veranderen voortdurend omdat ze elkaar beïnvloeden.
Hoe dat gaat, zie je in het eerste fragment uit de YouTube-film ‘Aardrijkskunde HAVO/VWO domein wereld: Cultuurgebieden en verandering’ en beantwoord de vraag.
Van 4:22 minuten “Het verspreiden van talen en godsdiensten“
Tot 4:53 minuten “Dan spreek je van cultuurvermenging.“
Everett Rogers heeft in zijn innovatietheorie (Diffusion of innovations) uiteengezet hoe een nieuw product of idee ingang vindt binnen een groep of gemeenschap.
Vraag
Wat is diffusie? Hoe past de innovatietheorie van Rogers bij het proces van diffusie?
En waar zie je een verschil tussen Rogers’ model voor introductie van producten of ideeën en de s-grafiek voor diffusie?
Kijk naar het eerste fragment uit de Youtubefilm ‘Aardrijkskunde HAVO/VWO domein Wereld:
‘Culturele en sociale globalisering’ en beantwoord de vragen.
Van 1:43 minuten “Culturen veranderen en cultuurgebieden kunnen verschuiven.“
Tot 3:08 minuten “traditionele levenswijzen hierdoor beïnvloed.“
Vragen
Op welke drie schalen vindt diffusie plaats?
Hoe gaat diffusie op de kleinste schaal vaak te werk?
Wat doet diffusie met de grenzen tussen cultuurgebieden?
Stap 2 - Personenverkeer
Afb. 1 De Douglas DC-3
Toenemend personenverkeer
In deze stap en de stappen 3 en 4 laten we zien waarom er steeds meer sprake is van diffusie van culturele elementen.
Een belangrijke factor is het groeiende personenverkeer. De afgelopen tientallen jaren zijn het toerisme en het zakelijk personenverkeer enorm in omvang toegenomen. Dat is te danken aan:
Groei van de welvaart, eerst in westerse landen, daarna ook in landen die bekendstaan als opkomend economieën zoals China, Brazilië en Angola. Daardoor konden steeds meer mensen zich een reis naar een ander land, of zelfs naar een ander werelddeel veroorloven en werden auto’s voor steeds meer mensen betaalbaar.
Technische ontwikkelingen in de transportwereld waardoor het reizen sneller en soms ook goedkoper werd, in de luchtvaart bijvoorbeeld. Tot in de jaren 40 waren vliegreizen duur en hadden alle vliegtuigen zuigermotoren en propellers (zie afbeelding 1). Die konden hooguit enkele tientallen passagiers vervoeren met snelheden van een paar honderd kilometer per uur.
Vanaf 1951 maakten dit soort vliegtuigen steeds meer plaats voor vliegtuigen met straalmotoren (zie afbeelding 2). Die vliegtuigen kunnen aanzienlijk sneller vliegen dan vliegtuigen met zuigermotoren en propellers, tot duizend kilometer per uur aan toe. Ook kwamen steeds grotere vliegtuigen met straalaandrijving beschikbaar. Die kunnen honderd, tweehonderd of zelfs vijfhonderd passagiers tegelijk vervoeren. Daardoor werd vliegen sneller en ook steeds goedkoper, dus voor steeds meer mensen betaalbaar.
Afb. 2 De Airbus A380
Arbeidsmigranten
Niet alleen het toerisme en het zakenverkeer neemt toe, ook de migratie of de landverhuizing is een belangrijke factor in de diffusie van culturele elementen.
Van arbeidsmigratie is sprake als mensen naar een ander land of een andere streek verhuizen om er te werken. Mensen verhuizen niet zonder reden naar een ander land. Het kan zijn dat mensen weg willen omdat hun huidige situatie niet goed is. In dat geval spreek je van pushfactoren. Het kan ook zijn dat de situatie op een andere plaats zo aantrekkelijk is dat je daarvoor alles achter wilt laten. Dat zijn de pullfactoren. Het komt vaak voor dat mensen zowel redenen hebben om weg te gaan én redenen hebben om te kiezen voor een bepaalde streek of land.
Kijk naar het tweede fragment uit de video en beantwoord de vragen.
Bekijk de video van 4:13 minuten “In de 21ste eeuw is de migratie“ tot 6:58 minuten “van goederen en geld.“
Stap 3 - Goederenverkeer
Van diffusie van culturele elementen is ook sprake doordat het vervoer van goederen in omvang is toegenomen.
Het goederenverkeer is gegroeid dankzij technische ontwikkelingen in de transportwereld. Het heeft de relatieve afstand verkleind. Denk vooral aan het gebruik van zeecontainers. Goederen in containers kunnen sneller en goedkoper worden ingeladen in schepen en ook sneller worden uitgeladen dan ‘losse’ goederen. Op geautomatiseerde terminals kunnen ze snel worden overgezet op andere transportmiddelen.
Het goederenverkeer is ook gegroeid, en de relatieve afstanden verkleind, omdat de handel minder last heeft van handelsbelemmeringen zoals invoerheffingen. Binnen de Europese Unie is de handel tussen de lidstaten helemaal vrijgemaakt. In 1995 richtten een aantal landen de Wereldhandelsorganisatie WTO op met als doel hun onderlinge handel vrijer te maken. Sindsdien hebben steeds meer landen zich bij de WTO aangesloten.
Ook toenemende welvaart deed de internationale handel en daarmee het goederenverkeer groeien. Meer welvaart betekent meer koopkracht en meer consumptie, ook van goederen uit het buitenland.
Niet alleen in het centrum, maar ook in de periferie nam de welvaart toe. Dat gebeurde onder meer in landen die bekendstaan als opkomende economieën. Denk aan de genoemde BRICMIT-landen.
Als ze eerder tot de periferie van het wereldsysteem behoorden, dan zijn ze in de loop van de tijd wel opgeschoven naar de semi-periferie.
Ten slotte zorgden multinationale bedrijven voor een forse groei van de internationale handel, en daarmee van het goederenverkeer. Multinationals hebben meer mogelijkheden om de grenzen tussen cultuurgebieden te passeren en belemmeringen te overwinnen.
Stap 4 - Communicatie
Uitwisseling van informatie
Toenemende uitwisseling van informatie
Iridium is een netwerk van
verbindingskunstmanen dat
draadloos telefoneren vanaf elke
plek op aarde mogelijk maakt.
Iridium is een netwerk van verbindingskunstmanen dat draadloos telefoneren vanaf elke plek op aarde mogelijk maakt.
Ten slotte wordt diffusie van culturele elementen bevorderd door toenemende uitwisseling van informatie binnen en tussen landen: radio- en tv-programma’s, telefoongesprekken en communicatie tussen computers.
Die uitwisseling van informatie is in omvang toegenomen door technologische ontwikkelingen op gebied van communicatie. De relatieve afstand is enorm veel kleiner geworden en lijkt soms zelfs helemaal verdwenen. Al komt het natuurlijk nog steeds voor dat minder democratische machthebbers met allerlei blokkades proberen te voorkomen dat hun burgers de afstanden met de rest van de wereld overbruggen.
Vier voorbeelden:
Het gebruik van verbindingskunstmanen. Als je een kunstmaan naar een hoogte van 36.000 kilometer stuurt in een omloopbaan die precies langs de evenaar loopt, doet die precies 24 uur over één rondje rond de aarde. Aangezien de aarde precies 24 uur nodig heeft om eenmaal om haar as te draaien, blijft de kunstmaan boven één punt boven de evenaar hangen. Daardoor kan hij dienen als doorzendstation voor informatie. Hij kan signalen van één plek op aarde doorzenden naar een heleboel andere plekken op aarde tegelijk. Voor het ontvangen van de doorgezonden signalen is alleen een antenne nodig, geen aansluiting op een netwerk van kabels. Tot 1964, toen de eerste verbindingskunstmaan in gebruik kwam kon dat alleen via vele doorzendstations (met zendantennes) op aarde en/of via kabels over land en in zee. Nu worden voor het doorzenden van telefoongesprekken netwerken van verbindingskunstmanen gebruikt die in enkele uren tijd een rondje rond de aarde maken in een baan met een vrijwel rechte hoek met de evenaar (zie afbeelding). Zo’n netwerk heeft zoveel kunstmanen dat de hele aarde wel gedekt is en je altijd kunt telefoneren.
Vraag
De eerste personal computer,
de IBM 5150 uit 1981 voor een
prijs van ruim $ 1500
(omgerekend naar nu $4500)
Waarom is de verbindingskunstmaan vooral nuttig voor dunbevolkte gebieden of landen die uit talloze eilanden bestaan zoals Indonesië?
De uitvinding en het toenemende gebruik van glasvezelkabels. Door dit soort kabels kun je meer informatie tegelijk doorzenden dan door kabels van koper of een ander metaal.
De ontwikkeling van kleine computers die zó goedkoop zijn dat vrijwel iedereen er een kan aanschaffen. In 1981 kwamen de eerste kleine of ‘personal computers’ op de markt. Ze pasten op een tafel of bureau. Ze zijn daarna alleen nog maar kleiner geworden. De smartphone is heel wat krachtiger dan de pc van toen.
Het vierde voorbeeld is iets waar je zelf dagelijks gebruik van maakt.
Clipphanger: hoe is het internet ontstaan.
Dankzij welke 4 technologische ontwikkelingen kan de uitvinding uit begin jaren ’80 wereldwijd worden gebruikt?
Waarom verkopen kledingbedrijven, verkopers van muziek, boeken en films en andere bedrijven hun producten ook online en dragen ze op die manier bij aan de diffusie van culturele elementen over grenzen van cultuurgebieden heen?
Waarom maken de technologische ontwikkelingen die in deze stap worden beschreven diffusie van culturele elementen over grenzen van cultuurgebieden heen aanzienlijk makkelijker?
Stap 5 - Bescherm je roots
Behoefte aan bescherming van je roots
Kijk naar het derde fragment uit de YouTube-film ‘Aardrijkskunde HAVO/VWO domein Wereld: Culturele en sociale globalisering.
Van 3:08 minuten “De laatste twintig jaar”
Tot 4:12 minuten “niet snel zullen opgeven.”
Vraag
Noem twee redenen waarom we niet op korte termijn één wereldcultuur zullen hebben volgens dit filmfragment.
Door de toename van personenverkeer, goederenverkeer en communicatie verandert ons leven. Vertrouwde zaken dreigen te verdwijnen, dialect of taal bijvoorbeeld. Ook gebruiken komen onder druk te staan, denk aan het stierenvechten in Spanje bijvoorbeeld, of Zwarte Piet.
Ten slotte blijken overgeleverde normen en waarden te botsen met andere ‘geïmporteerde’ normen en waarden die via films, tv-programma’s, internet en sociale media oprukken. Daardoor voelt een deel van mensen zich bedreigd en ontstaat het verlangen naar de tijd waarin die vreemde invloeden van buiten nog niet merkbaar waren. Dit gevoel van dreiging en het verlangen naar het verleden, toen alles nog vertrouwd was, zijn voor mensen redenen om vast te houden aan de ‘eigen identiteit’. Dat kan zich op verschillende manieren uiten, van het promoten van de eigen streektaal tot het verzet tegen de komst van migranten.
Die botsing van hun eigen normen en waarden met andere normen en waarden ervaren mensen ook als ze uit hun eigen cultuurgebied verhuizen. Een voorbeeld hiervan zie je in een fragment uit de uitzending GPS met Fareed Zakaria op CNN op 3 juli 2016 getiteld ‘Why They Hate Us’. Kijk naar dit fragment en beantwoord de vragen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Tentoonstelling/digitale presentatie: ‘Één cultuur of vele’
Kijk eerst naar het tweede fragment uit de YouTube-film ‘Aardrijkskunde HAVO/VWO domein wereld: Cultuurgebieden en verandering’
Youtube:Cultuurgebieden en verandering
. Van 4:54 minuten “Culturele grenzen zijn door“
Tot 6:46 minuten “hebben een transnationale identiteit.“
Ga nu aan de slag om je antwoord te geven op de vraag: komt er een mondiale mengcultuur?
Denk je dat die er een keer komt, sluit je aan bij groep 1
Denk je dat er nooit een mondiale mengcultuur zal komen, sluit je dan aan bij groep 2
Denk je dat het antwoord op deze vraag ergens in het midden zal liggen, sluit je dan aan bij groep 3.
Iedere groep verzamelt op internet informatie om zijn antwoord op de vraag te onderbouwen en maakt er zijn deel van de tentoonstelling of digitale presentatie van.
Als je klaar bent met je deel van de tentoonstelling of de presentatie, laat die dan beoordelen door je docent.
Bij 'Wat ga ik leren?' worden de volgende begrippen genoemd.
Geef zelf een omschrijving van deze begrippen.
Cultuurgebied
Culturele diffusie
Arbeidsmigratie
Vestigingsfactor of pullfactor
Vertrekfactor of pushfactor
Bespreek de begrippen met een klasgenoot.
Examenvragen
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren.
De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.
Meer oefenen?
Wil je met nog meer examenvragen oefenen?
Als je school deelneemt aan VO-content kun je verder oefenen door in te loggen op ExamenKracht (www.examenkracht.nl).
Het arrangement Culturele globalisering-Diffusie is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Bob Anbeek
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2025-01-06 11:28:48
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Komt er een mondiale mengcultuur?
Komt er een mondiale mengcultuur?
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
De wereld heeft sinds mensenheugenis een enorme variëteit aan culturen.
Activiteiten
of 
Bestudeer uit de kennisbank aardrijkskunde:
Mensen spreken niet allemaal dezelfde taal, hangen niet allemaal hetzelfde geloof aan, dragen niet dezelfde kleding, eten niet dezelfde voedselproducten en hebben niet dezelfde tradities, normen en waarden. Of kortweg gezegd: hebben niet een en dezelfde cultuur. Integendeel.: de wereld is een lappendeken van culturen. Je hoeft alleen maar naar een andere streek in Nederland te gaan of naar een buurland van Nederland om dat te merken. Toch kun je de wereld indelen in cultuurgebieden. Een cultuurgebied is een gebied waar mensen kenmerken met elkaar gemeen hebben op gebied van kleding, muziek, taal, godsdienst, eten en andere zaken.
Van diffusie van culturele elementen is ook sprake doordat het vervoer van goederen in omvang is toegenomen.
Video’s:
