Een gezin met kinderen.
Sommige kinderen lijken erg op elkaar. Anderen wat minder.
Ook lijkt het ene kind soms erg op zijn of haar moeder en het andere juist meer op de vader.
Dit komt omdat we eigenschappen overerven.
Maar welke van onze eigenschappen erven we eigenlijk?
Meer over het erven van eigenschappen in deze opdracht.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van de opdracht kun je:
de begrippen chromosoom, DNA en gen beschrijven.
de verschillen uitleggen tussen erfelijke en door de omgeving bepaalde eigenschappen.
vertellen dat sommige genen overheersend zijn en andere niet overheersend.
Wat ga ik doen?
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je bestudeert de Kennisbank en leert wanneer eigenschappen erfelijk zijn en wanneer ze ontstaan door invloed uit de omgeving. Hierover maak je ook een opdracht.
Stap 2
Hoe werkt je DNA? Dat leer je in deze stap. Je kijkt een video en maakt daarna een opdracht.
Stap 3
Je leert wanneer er sprake is een overheersend gen en een niet overheersend gen.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de Kennisbank en de begrippen die horen bij deze opdracht.
Eindopdracht
Je maakt een fotocollage waarbij je eigenschappen indeelt in erfelijk en omgeving.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Benodigdheden
Materiaal voor het maken van de collage.
Tijd
Twee lesuren.
Aan de slag
Stap 1: Welke eigenschappen zijn erfelijk en welke niet?
Bestudeer uit de Kennisbank biologie van het onderdeel Erfelijke eigenschappen de eerste pagina:
Als je het goed bekijkt, is ons lichaam een grote fabriek waarin steeds nieuwe cellen worden aangemaakt.
De allerkleinste deeltjes van ons lichaam verschaffen onder andere informatie over ons uiterlijk.
Bestudeer uit de Kennisbank biologie uit het onderdeel Erfelijke eigenschappen de pagina over Chromosomen, genen en DNA:
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Erfelijke eigenschappen erf je van je vader en van je moeder. Bij de bevruchting zijn de celkernen van de zaadcel en eicel samengesmolten.
Je ontvangt dus de helft van het erfelijk materiaal van je vader en de helft van je moeder.
De genen die in de zaadcel en de eicel zitten bepalen wie jij wordt. Deze genen kunnen dominant of recessief zijn.
Dominant betekent dat het gen overheersend is.
Recessief betekent dat het gen niet overheersend is.
Erfelijke eigenschappen
Kenmerken/eigenschappen die een organisme aan zijn nakomelingen kan doorgeven.
Chromosomen
Het deel van een celkern dat genen bevat. Chromosomen bestaan uit DNA en eiwitten.
Gen
Deel van een chromosoom, dus een stukje van het DNA met een code: informatie over één erfelijke eigenschap.
DNA
Moleculen die de bouwstenen zijn van chromosomen. In het DNA zijn de erfelijke eigenschappen van een organisme vastgelegd.
Dominant gen
Overheersend gen.
Recessief gen
Niet overheersend gen.
Eindopdracht: Fotocollage
Je kunt deze opdracht op de computer of op een vel papier maken.
Deel een pagina in drieën.
Zoek foto’s of maak foto’s van eigenschappen van de mens, waarvan het zeker is dat ze alleen door erfelijke eigenschappen worden bepaald.
Jullie mogen dus ook foto’s van jezelf gebruiken.
Knip met een computerprogramma de digitale of met een schaar de gewone afbeeldingen van de eigenschappen uit. Plak ze op het linkerdeel van de pagina.
Herhaal dit met eigenschappen die niet voor 100% door erfelijkheid worden bepaald. Eigenschappen die dus door omgeving én door erfelijkheid bepaald worden.
Plak deze in het middendeel van de pagina.
Zoek tot slot afbeeldingen met eigenschappen van de mens die uitsluitend door de omgeving worden bepaald (denk bijvoorbeeld aan het strikje in het haar in stap 1). Knip ook deze eigenschappen uit en plak die rechts.
Rond de collage af door de woorden -erfelijk-, -beide- en -omgeving- toe te voegen aan je collage.
Beoordeling
Je hebt deze opdracht goed uitgevoerd als:
je de collage uit drie delen hebt opgebouwd:
erfelijke eigenschappen.
eigenschappen die door erfelijke aanleg en de omgeving zijn bepaald.
niet erfelijke eigenschappen (omgeving)
in de collage deze driedeling duidelijk is aangegeven.
de collage er mooi en verzorgd uitziet.
de woorden -erfelijk-, -beide- en -omgeving- zijn toegevoegd aan de collage.
Een collage bestaat uit knipsels die op een ander papier geplakt zijn en samen een nieuwe afbeelding vormen.
Terugkijken
Intro
Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
Kon je makkelijk zien welke eigenschappen je van welke biologische ouder hebt gekregen?
Als je geen mogelijkheid had om een vergelijking te maken met je biologische ouder, heb je dan toch iemand anders kunnen vergelijken?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Klopt dat? Welke stap kostte de meeste tijd?
Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht?
Heb je hiervoor foto's van jezelf gebruikt of juist niet? Wat was je reden om het wel/niet te doen?
Welk deel vond je het lastigste om te vullen? Waarom?
Het arrangement Wat is erfelijk? vmbo-b12 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor basisberoepsgerichte leerweg, leerjaar 1 en 2. Dit is thema 'Erfelijkheid en evolutie'. Het onderwerp van deze les is: wat is erfelijk. Deze les gaat over erfelijkheid. Het gaat hierbij over DNA, genen en chromosomen. Ook komt het verschil aan bod wat erfelijk is en wat door de omgeving komt.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor basisberoepsgerichte leerweg, leerjaar 1 en 2. Dit is thema 'Erfelijkheid en evolutie'. Het onderwerp van deze les is: wat is erfelijk. Deze les gaat over erfelijkheid. Het gaat hierbij over DNA, genen en chromosomen. Ook komt het verschil aan bod wat erfelijk is en wat door de omgeving komt.
Een gezin met kinderen.
Aan het eind van de opdracht kun je:
Als je het goed bekijkt, is ons lichaam een grote fabriek waarin steeds nieuwe cellen worden aangemaakt.
Je kunt deze opdracht op de computer of op een vel papier maken.
Rond de collage af door de woorden -erfelijk-, -beide- en -omgeving- toe te voegen aan je collage.
