Wat is erfelijk? vmbo-b12

Wat is erfelijk? vmbo-b12

Wat is erfelijk

Intro

Een gezin met kinderen.
Sommige kinderen lijken erg op elkaar. Anderen wat minder.
Ook lijkt het ene kind soms erg op zijn of haar moeder en het andere juist meer op de vader.

Dit komt omdat we eigenschappen overerven.
Maar welke van onze eigenschappen erven we eigenlijk?
Meer over het erven van eigenschappen in deze opdracht.

Wat kan ik straks?

Aan het eind van de opdracht kan ik:

  • de begrippen chromosoom, DNA en gen beschrijven.
  • de verschillen uitleggen tussen erfelijke en door de omgeving bepaalde eigenschappen.
  • vertellen dat sommige genen overheersend zijn en andere niet overheersend.

Wat ga ik doen?

Aan de slag
Stap Activiteit
Stap 1 Je bestudeert de Kennisbank en leert wanneer eigenschappen erfelijk zijn en wanneer ze ontstaan door invloed uit de omgeving. Hierover maak je ook een opdracht.
Stap 2 Hoe werkt je DNA? Dat leer je in deze stap. Je kijkt een video en maakt daarna een opdracht.
Stap 3 Je leert wanneer er sprake is een overheersend gen en een niet overheersend gen.
Afronding
Onderdeel Activiteit
Begrippenlijst Hier vind je de Kennisbank en de begrippen die horen bij deze opdracht.
Eindopdracht Je maakt een fotocollage waarbij je eigenschappen indeelt in erfelijk en omgeving.
Terugkijken Terugkijken op de opdracht.

 

Benodigdheden
Materiaal voor het maken van de collage.

Tijd
Twee lesuren.

Aan de slag

Stap 1: Welke eigenschappen zijn erfelijk en welke niet?

Bestudeer uit de Kennisbank biologie van het onderdeel Erfelijke eigenschappen de eerste pagina:

Erfelijke eigenschappen

Wat is de invloed van je DNA en van de mensen in je omgeving op je eigenschappen? 

De zingende zusjes Aukje en Marieke van Ginneken zijn allebei succesvol.
Komt dat door hun aangeboren talenten of heeft hun omgeving dat gestimuleerd?

Bekijk het in dit filmpje op de site van SchoolTV.

Video: Aangeboren of erfelijk

Stap 2: Waar zitten de erfelijke eigenschappen?

Als je het goed bekijkt, is ons lichaam een grote fabriek waarin steeds nieuwe cellen worden aangemaakt.
De allerkleinste deeltjes van ons lichaam verschaffen onder andere informatie over ons uiterlijk.

Bestudeer uit de Kennisbank biologie uit het onderdeel Erfelijke eigenschappen de pagina over Chromosomen, genen en DNA:

Erfelijke eigenschappen - Chromosomen, genen en DNA

Bekijk de video met uitleg over DNA. Maak daarna de oefening.

Video: Onze cellen - DNA

Maak onderstaande oefening.

Stap 3: Erfelijke eigenschappen

Bestudeer uit de Kennisbank biologie uit het onderdeel Erfelijke eigenschappen de  pagina Dominant en recessief:

Erfelijke eigenschappen - Genotype en fenotype - Dominant en recessief

 

Erfelijke eigenschappen erf je van je vader en van je moeder. Bij de bevruchting zijn de celkernen van de zaadcel en eicel samengesmolten.
Je ontvangt dus de helft van het erfelijk materiaal van je vader en de helft van je moeder.

De genen die in de zaadcel en de eicel zitten bepalen wie jij wordt. Deze genen kunnen dominant of recessief zijn.

Dominant betekent dat het gen overheersend is. 

Recessief betekent dat het gen niet overheersend is.

 

Afronding

Begrippenlijst

Erfelijke eigenschappen
Erfelijke eigenschappen
Kenmerken/eigenschappen die een organisme aan zijn nakomelingen kan doorgeven. 
Chromosomen
Het deel van een celkern dat genen bevat. Chromosomen bestaan uit DNA en eiwitten.
Gen
Deel van een chromosoom, dus een stukje van het DNA met een code: informatie over één erfelijke eigenschap.
DNA
Moleculen die de bouwstenen zijn van chromosomen. In het DNA zijn de erfelijke eigenschappen van een organisme vastgelegd.
Dominant gen
Overheersend gen.
Recessief gen
Niet overheersend gen.

Eindopdracht: Fotocollage

Je kunt deze opdracht op de computer of op een vel papier maken.
Deel een pagina in drieën.

  • Zoek foto’s of maak foto’s van eigenschappen van de mens, waarvan het zeker is dat ze alleen door erfelijke eigenschappen worden bepaald.
    Jullie mogen dus ook foto’s van jezelf gebruiken.
    Knip met een computerprogramma de digitale of met een schaar de gewone afbeeldingen van de eigenschappen uit. Plak ze op het linkerdeel van de pagina.
  • Herhaal dit met eigenschappen die niet voor 100% door erfelijkheid worden bepaald. Eigenschappen die dus door omgeving én door erfelijkheid bepaald worden.
    Plak deze in het middendeel van de pagina.
  • Zoek tot slot afbeeldingen met eigenschappen van de mens die uitsluitend door de omgeving worden bepaald (denk bijvoorbeeld aan het strikje in het haar in stap 1). Knip ook deze eigenschappen uit en plak die rechts.

Rond de collage af door de woorden -erfelijk-, -beide- en -omgeving-  toe te voegen aan je collage.

Beoordeling
Je hebt deze opdracht goed uitgevoerd als:

  • je de collage uit drie delen hebt opgebouwd:
    • erfelijke eigenschappen.
    • eigenschappen die door erfelijke aanleg en de omgeving zijn bepaald.
    • niet erfelijke eigenschappen (omgeving)
  • in de collage deze driedeling duidelijk is aangegeven.
  • de collage er mooi en verzorgd uitziet.
  • de woorden -erfelijk-, -beide- en -omgeving- zijn toegevoegd aan de collage.

Klaar?
Laat de collage beoordelen door je docent.

 

 

Collage maken

Een collage bestaat uit knipsels die op een ander papier geplakt zijn en samen een nieuwe afbeelding vormen.

 

Terugkijken

Intro

  • Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
    Kon je makkelijk zien welke eigenschappen je van welke biologische ouder hebt gekregen?
    Als je geen mogelijkheid had om een vergelijking te maken met je biologische ouder, heb je dan toch iemand anders kunnen vergelijken?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
    Kun je wat je moet kunnen?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
    Klopt dat? Welke stap kostte de meeste tijd?
  • Inhoud
    Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
    Schrijf op wat nieuw voor je was.
  • Eindopdracht
    Wat vond je van de eindopdracht?
    Heb je hiervoor foto's van jezelf gebruikt of juist niet? Wat was je reden om het wel/niet te doen?
    Welk deel vond je het lastigste om te vullen? Waarom?

  • Het arrangement Wat is erfelijk? vmbo-b12 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2025-01-12 13:58:30
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor basisberoepsgerichte leerweg, leerjaar 1 en 2. Dit is thema 'Erfelijkheid en evolutie'. Het onderwerp van deze les is: wat is erfelijk. Deze les gaat over erfelijkheid. Het gaat hierbij over DNA, genen en chromosomen. Ook komt het verschil aan bod wat erfelijk is en wat door de omgeving komt.
    Leerniveau
    VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 1; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 2;
    Leerinhoud en doelen
    Reproductie en evolutie; Biologie; Reproductie;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    2 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    arrangeerbaar, biologie, chromosomen, dna, erfelijk, genen, omgeving, stercollectie, vmbo-b12, wat is erfelijk?

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    VO-content Biologie. (2019).

    Wat is erfelijk? vmbo-kgt12

    https://maken.wikiwijs.nl/62459/Wat_is_erfelijk___vmbo_kgt12

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Erfelijke eigenschappen

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van