Wie weet uit welke hoek de wind waait (zo zegt het spreekwoord) heeft goed opgelet tijdens de aardrijkskundelessen.
Deze les gaat over de invloed van de wind bij het weer en het klimaat.
Oriëntatie
Wat houdt de Wet van Buys Ballot in?
Waarom buigt de wind altijd af?
Waarom is de temperatuur bij de evenaar hoger dan op de polen?
Waarom vind je bij de evenaar een permanent lagedrukgebied en een permanent hogedrukgebied bij de polen?
Waarom hebben we als het stormt in Nederland zo vaak een zuidwesterstorm en waarom vinden er elk jaar zoveel overstromingen in India en Bangladesh plaats?
Het is aan jullie om de antwoorden te vinden…
Kernbegrippen
Grote windsystemen
Atmosferische circulatie
Wet van Buys Ballot
Intertropische convergentiezone (ITCZ) / Zone van equatoriale lage luchtdruk
Moesson
Passaat
Werkwijze
Activiteiten
Vooraf
Voorkennis
Bestudeer de Kennisbank en maak de instaptoets.
Aan de slag
Stap 1
Je leert over het verband tussen luchtdruk en wind en dat de wind door de draaiing van de aarde afbuigt (Buys Ballot). Coriolis paste dit voor het eerst toe op grote windsystemen. Je bekijkt er video's over en beantwoordt vragen.
Stap 2
Je leert wat de ITCZ is en bekijkt de circulatie van wind- en luchtstromen. Na het bekijken van de video's en het schema beantwoord je de vragen.
Stap 3
Je leert wat een passaat is en in welke richting die waait. Je krijgt in een video uitleg over het bewegen van de ITCZ vanaf de evenaar. De moesson waait een halfjaar lang eenzelfde richting en draait dan. Dit heeft veel regen tot gevolg. Je bekijkt video's en beantwoordt vragen.
Afronding
Samenvattend
Maak een begrippenlijst. Vergelijk deze met je klasgenoot.
Eindopdracht A
Maak de eindtoets.
Eindopdracht B
Ontwerp een waarschuwingsbord voor de moesson in posterformaat.
Examenvragen
Oefen met de eindexamenvragen.
Terugkijken
Kijk terug op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht staat een belasting van ongeveer 3 SLU.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Dat lucht zich van een van een hogedrukgebied naar een lagedrukgebied verplaatst en dat die verplaatsing wind oplevert, is al heel lang bekend.
Wie dat vergeten is, moet maar even kijken naar deze korte clipphanger.
De negentiende-eeuwse Nederlandse meteoroloog Christophorus Buys Ballot toonde - na het doen van veel waarnemingen - het verband tussen luchtdruk en wind aan. De door hem waargenomen wetmatigheid wordt de Wet van Buys Ballot genoemd: wind is een verplaatsing van lucht van een hoge naar een lagedrukgebied. Daarbij vindt een afwijking plaats: op het noordelijk halfrond naar rechts, op het zuidelijk halfrond naar links.
Buys Ballot toonde aan dat door de draaiing van de aarde de wind zich niet langs een rechte lijn verplaatst, maar afbuigt. Die draaiing was eerder beschreven door de Franse wetenschapper Coriolis, maar Buys Ballot was de eerste die het toepaste op de grote windsystemen.
In de volgende video wordt dit uitgelegd:
Stap 2 - ITCZ
Een grote speler in het weer is de intertropische convergentiezone, afgekort ITCZ, ook wel de zone van equatoriale lage luchtdruk genoemd. Maar voordat we daar dieper op ingaan, frissen we eerst nog even ons geheugen op en kijken we waarom de temperatuur bij de evenaar hoger is dan bij andere breedtegraden. Kijk daarvoor naar de afbeelding hieronder…
… of kijk naar het filmpje ‘De zon geeft ons warmte’ van SchoolTV. Video: De zon geeft ons warmte
Je weet dat warme lucht opstijgt. En omdat de temperatuur het hoogst is bij de evenaar stijgt daar de meeste warme lucht op. Deze beweging zet de algemene luchtcirculatie of atmosferische circulatie in werking. Het filmpje ‘Hoe waaien de winden op aarde?’ laat het duidelijk zien. Video: De algemene luchtcirculatie
Je weet nu hoe de winden over de aarde waaien. Op het fragment van SchoolTV zie je ook dat de winden circuleren tussen 0-30o, 30-60o en 60-90o noorderbreedte en zuiderbreedte:
Deze circulerende winden noemen we circulatiecellen. Ze hebben alle een eigen naam al mag je die best weer vergeten:
0-30o: Hadleycellen of Subtropische cellen
30-60o: Ferrelcellen of Gematigde cellen
60-90o: Polaire cellen
En na het zien van het fragment van SchoolTV weet je nu ook wat de ITCZ is, maar je weet nog niet waarom deze zone rondom de evenaar zich in de loop van het jaar verplaatst. Deze verplaatsing gaat van noord naar zuid en omgekeerd. Dat houdt verband met de verdeling van het jaar in seizoenen. In de volgende animatie krijg je daarvan een prachtig beeld.
Let op: je kunt het figuurtje op elke gewenste breedtegraad zetten.
Print onderstaande afbeelding en teken de lage- en hogedrukgebieden met de bijbehorende windsystemen op de kaart:
Waar vind je de meeste neerslag? Zoek de bijpassende neerslagkaart in de GB.
Vat in je eigen woorden samen waardoor de ITCZ zich verplaatst en noem twee belangrijke factoren die bepalen waar de ITCZ ligt.
Stap 3 - Passaten en moessons
De wind waait van een hogedrukgebied naar een lagedrukgebied. Door het Corioliseffect heeft de wind een afbuiging naar rechts op het noordelijke halfrond en een afbuiging naar links op het zuidelijk halfrond. De winden die de meeste tijd van het jaar tussen 30o NB/ZB en 0o waaien noemen we passaten. De passaat is een zeer bestendige oostelijke wind die het hele jaar waait tussen de subtropische hogedrukgebieden en de intertropische convergentiezone met lage druk. Op noorderbreedte wordt deze NO-passaat genoemd en op zuiderbreedte ZO-passaat, naar de meest voorkomende windrichting.
De winden tussen 30o en 60o NB/ZB waaien het meeste uit het westen en noemen we westenwinden. De winden tussen 60o en 90o NB/ZB waaien meestal uit het oosten en deze koude winden vanaf de polen worden poolwinden genoemd.
We gaan nog even terug naar de passaten. We zeiden het al: passaten waaien tussen de subtropische hogedrukgebieden en de intertropische convergentiezone. De ITCZ verschuift onder invloed van het jaargetijde naar het noorden, het sterkst bij India en Bangladesh.
Vragen
Bekijk in de bosatlas:
GB54 Kaart 218 / GB55 Kaart 240
Gebruik de volgende animatie:ITCZ animatie - flash
Vul dan het onderstaande schema in:
Kies uit: hoog, laag, veel neerslag, droog, Noordoost, Zuidoost, Noordwest en Zuidwest.
Azië in januari
Azië in juli
Australië in januari
Australië in juli
Temperatuur
Luchtdruk
Neerslag
Wind komt uit
In juni/juli komt het lagedrukgebied ITCZ ten noorden van de evenaar te liggen. De bijbehorende ZO-passaat schuift mee omhoog en omdat die zich op het noordelijk halfrond bevindt, gaat die vanuit het zuidwesten waaien. We spreken dan van een moesson. Deze term komt uit het Arabisch (‘mausim’ is seizoen). Moesson is de periodieke wind in tropische gebieden die een halfjaar lang uit een bepaalde richting waait om dan ongeveer 180° van richting te veranderen. Het is een passaat die over de evenaar getrokken wordt omdat de luchtdruk op het andere halfrond nog lager is.
Het volgende filmpje geeft de verbintenis tussen passaten, de intertropische convergentiezone en moessons nog eens helder op een rij:
Er zijn tijden met droge moessons en met natte moessons. Tijdens de droge moessons in India komt de wind vanuit het Himalayagebergte. Maar we kennen de moessons vooral van de regentijd in India en Bangladesh. De wind vanuit zee neemt veel neerslag met zich mee. In juni, juli en augustus valt er in India net zoveel regen als tijdens een heel jaar in Nederland. De gevolgen zijn er ook naar: enorme overstromingen. Een ondergelopen straat in Mumbai in India
Uit welke richting waait de meest voorkomende wind in Nederland?
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Er bestaan al waarschuwingsborden voor tsunami's en stormen, maar niet voor moessons.
In veel landen hebben waarschuwingsborden een gele achtergrond. In Nederland kennen we drie typen borden met een rode rand die aanduiden dat je moet opletten:
Jullie gaan een eigen waarschuwingsbord voor moessons ontwerpen. Denk goed na over welke boodschap je wilt overbrengen. Gebruik liever weinig of geen tekst, jullie bord moet in meer landen gebruikt kunnen worden.
Verwerk in het bord of in een bijschrift één of meer begrippen uit deze les.
Intertropische convergentiezone / Zone van equatoriale lage luchtdruk
Moesson
Passaat
Wet van Buys Ballot
Examenvragen
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren.
De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.
Het arrangement Passaat en moesson is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Bob Anbeek
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2023-10-09 15:37:40
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Weten uit welke hoek de wind waait...
Uit welke hoek waait de wind
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Wie weet uit welke hoek de wind waait (zo zegt het spreekwoord) heeft goed opgelet tijdens de aardrijkskundelessen.
Wat houdt de Wet van Buys Ballot in?
Activiteiten
Bestudeer uit de kennisbank aardrijkskunde:
Dat lucht zich van een van een hogedrukgebied naar een lagedrukgebied verplaatst en dat die verplaatsing wind oplevert, is al heel lang bekend.
En na het zien van het fragment van SchoolTV weet je nu ook wat de ITCZ is, maar je weet nog niet waarom deze zone rondom de evenaar zich in de loop van het jaar verplaatst. Deze verplaatsing gaat van noord naar zuid en omgekeerd. Dat houdt verband met de verdeling van het jaar in seizoenen. In de volgende animatie krijg je daarvan een prachtig beeld.
Schooltv
Atmosferische circulatie
