In een zin waar geen onderwerp, maar wel een bevel of opdracht staat, staat in de gebiedende wijs. De zin begint met een persoonsvorm, dit is de stam van het werkwoord.
Schop weg die bal!
Doe je jas uit!
Pak je tas!
Lees deze tekst!
Om een voltooid deelwoord goed te spellen, moet je net als bij een persoonsvorm in de verleden tijd onderscheid maken tussen sterke en zwakke werkwoorden. Weet je nog het verschil: Sterke werkwoorden veranderen van klank in de verleden tijd (loop - liep). Zwakke werkwoorden blijven gelijk in klank in de verleden tijd (maak - maakte).
De regel voor het spellen van een zwak voltooid deelwoord is als volgt:
1. Je neemt het hele werkwoord, bijvoorbeeld raken
2. Je haalt er -en vanaf, rak
3. staat de laatste letter in kofschiptaxi? -k, JA
dan schrijf je het voltooid deelwoord met een -t op het eind. geraakt
Nog een keer met het werkwoord keren
1. keren
2. ker
3. staat de laatste letter in kofschiptaxi? r, NEE dan schrijf je het voltooid deelwoord met een -d op het eind. gekeerd
kofschiptaxi is een ezelsbruggetje. De medeklinkers in het woord geven aan of er een -t of een -d achter het voltooid deelwoord komt te staan. Let op: de klinkers tellen niet mee! Eindigt je woord op een klinker (roeien- roei) dan krijg je altijd een -d!
Een voltooid deelwoord wordt ook wel eens gebruikt als bijvoeglijk naamwoord. Het is dan geen werkwoord meer, maar vergelijkbaar met woorden als 'lang', 'groen' en 'sterk': het zegt iets over het woord dat erna komt.
Stap voor stap gaan we een bijvoeglijk naamwoord van een werkwoord maken.
Stap 1: begin met het werkwoord dat je wil gaan gebruiken. Bijvoorbeeld verven; ik verf de deur, de deur is nu geverfd.
Stap 2: neem het voltooid deelwoord van het werkwoord dat je hebt gekozen; verven - geverfd.
Stap 3: eindigt je voltooid deelwoord op een d of t, dan plaats je er een -e achter.
eindigt je voltooid deelwoord op -en, dan laat je het zo staan.
Bijvoorbeeld: gekerfd ⇒ gekerfde: de gekerfde boom
Bijvoorbeeld: geraakt ⇒ geraakte: de geraakte appel
Bijvoorbeeld: gelopen ⇒ gelopen: de gelopen race
Nog een keer:
Als het voltooid deelwoord eindigt op d of t
Ik leerde voor mijn repetitie.
Ik heb mijn repetitie geleerd.
De geleerde repetitie heb ik goed gemaakt. (bijvoeglijk gebruikt)
Ik maakte mijn fiets.
Ik heb mijn fiets gemaakt.
De gemaakte fiets rijdt weer als een zonnetje. (bijvoeglijk gebruikt)
In bepaalde gevallen eindigt het voltooid deelwoord op een korte klank + d of + t:
Ik redde het dier.
Het dier is gered.
Het geredde dier loopt weer in het bos. (bijvoeglijk gebruikt)
De vloer verrotte helemaal.
De vloer is helemaal verrot.
De verrotte vloer kraakt gevaarlijk. (bijvoeglijk gebruikt)
In bovenstaande voorbeelden wordt de eindletter verdubbeld, omdat je het anders verkeerd uitspreekt.
Schrijf een bijvoeglijk naamwoord altijd zo kort mogelijk. Dus als de uitspraak het toestaat, schrijf je maar één -d of -t !
Sommige sterke werkwoorden hebben een voltooid deelwoord op 'en'.
Ik braad het gehakt.
Ik heb het gehakt gebraden.
Het gebraden gehakt smaakt heerlijk.
Ik begrijp de uitleg.
De uitleg is begrepen.
De begrepen uitleg hoef ik niet meer op te zoeken. (bijvoeglijk gebruikt)
Ik stoot mijn hoofd.
Ik heb mijn hoofd gestoten.
Het gestoten hoofd doet flink pijn. (bijvoeglijk gebruikt)
In de bovenstaande voorbeelden zie je dat het voltooid deelwoord zijn eindletter n behoudt.
Onvoltooid deelwoord
Het onvoltooid deelwoord gebruik je voor handelingen die nog bezig zijn. Het onvoltooid deelwoord is heel makkelijk te vormen: het is altijd hele werkwoord (infinitief) + d.
Gillend renden de meisjes het spookhuis uit.
Kees gaat rennend naar school.
Hij bereikte al schoppend het doel van de tegenstander.
Werkwoorden die geleend zijn uit het Engels, worden vervoegd volgens de Nederlandse regels. Dus; is het de persoonsvorm? Dan gebruik je het volgende schema:
tt
vt
ik
stam
stam +te/de
hij
stam+t
stam +te/de
wij
hele werkwoord
stam +ten/den
Bijvoorbeeld: racen
tt
vt
ik
race
racete
hij
racet
racete
wij
racen
raceten
Denk niet: "Maar dat staat raar", werkwoordspelling is makkelijk als je de regels toepast. Let vooral op je stam! Want die komt steeds terug. De stam van racen is niet rac, want dat spreek je anders uit. Het is dus race.
Om erachter te komen of er nu -te of -de achter komt in de verleden tijd, gebruik je het 't kofschipx
Racen -en = rac; de c zit in het 't kofschipx, dus gebruik je de uitgang -te. stam+ te: racete
Bloggen - en = blog; de g zit niet in 't kofschipx, dus gebruik je de uitgang -de. stam+ de: blogde
Leenwoorden zijn woorden die afkomstig zijn uit een andere taal, maar in het dagelijks leven ook gewoon in onze taal gebruikt worden.
Leenwoorden worden bij ons voornamelijk ontleend aan het Engels en hebben veelal te maken met de digitale wereld. Enkele voorbeelden van Engelse woorden die wij gebruiken zijn computer, website, e-mail, baby en gadget.
Enkele voorbeelden van Franse woorden die wij gebruiken zijn bureau, cadeau, trottoir en croissant.
Samenstellingen worden in het Nederlands zo veel mogelijk aaneengeschreven.
pennenzak, eerstehulppost, schoolgebouw, eenrichtingsweg, donkerrood, reuzegroot, Antwerpsesteenweg.
Die Rode Kruis post zorgt voor de eerste hulp verlening
Heb je al eens deel genomen aan het snel wandelen
Ik had heel wat materiaal over; ik heb er over gedacht er aan mijn vriend te geven, maar wat heeft die er aan?
Ik breng er mee voor jou, jij kunt er mee werken.
We hebben hem ten minste vijf maal ontmoet, maar hij is ons telkens voorbij gelopen; zo’n voor de gek houderij kun je toch alles behalve beleefd noemen.
Zo ten minste denken wij er over.
Zij reisden in een eerste klas coupé.
Hij wil er eens een dagje tussen uit.
Die gummi slang ligt bij het aluminium raam.
Er is wat met zijn rechter arm: zijn rechter voorarm zit in het gips.
Is dat de Streuvels laan?
Op die advertentie kregen ze 2632 (voluit) sollicitaties.
Hij weet altijd alles behalve wat hem gevraagd wordt.
Na het auto ongeval was hij verlamd.
Kun je dat proces verbaal nog te niet doen?
Te laat komen past niet, te laat komers zijn onbeleefd.
De in bedrijf stelling moet wachten tot volgend jaar.
Het KMI voorspelt voor morgen een hoge druk gebied en matige noord oosten wind.
Wat is de maximum snelheid op de Franse autowegen?
Hij heeft een standje gekregen van zijn oud leraar, van daar zijn hoog rode kleur.
Eerst naar het post gebouw en van daar rijden we naar huis.
Kun jij zo iets goed keuren?
Ze kwamen te gelijker tijd aan.
Er waren 4.356.532 (voluit) ingeschreven kiezers, waarvan slechts 2/3 hun stem
uitbrachten.
De inbreker werd op heter daad betrapt.
Het atoom tijdperk is al lang bezig.
Is hij al weer gevallen?
Ik weet niet of dat hen zal tevreden stellen.
Kent u een negentiende eeuwse schrijver?
Hij ontsnapte ter nauwernood aan de verdrinkingsdood.
Voor de eerste klassers is het geen voetbal training vandaag.
Waarom toch altijd er om heen draaien?
Ze keerden in aller ijl terug.
Die firma zal 693 (voluit) mensen te werk stellen.
Oplossing oefening 7
Die Rode-Kruispost zorgt voor de eerstehulpverlening
Heb je al eens deelgenomen aan het snelwandelen
Ik had heel wat materiaal over; ik heb erover gedacht er aan mijn vriend te geven, maar wat heeft die eraan?
Ik breng er mee voor jou, jij kunt ermee werken.
We hebben hem tenminstevijfmaal ontmoet, maar hij is ons telkens voorbijgelopen; zo’n voordegek- houderij kun je toch allesbehalve beleefd noemen.
Zo tenminste denken wij erover.
Zij reisden in een eersteklascoupé.
Hij wil er eens een dagje tussenuit.
Die gummislang ligt bij het aluminium raam.
Er is wat met zijn rechterarm: zijn rechter voorarm zit in het gips.
Is dat de Streuvelslaan?
Op die advertentie kregen ze 2632 (voluit) tweeduizend zeshonderd tweeëndertig
sollicitaties.
Hij weet altijd alles behalve wat hem gevraagd wordt.
Na het auto-ongeval was hij verlamd.
Kun je dat proces-verbaal nog tenietdoen?
Te laat komen past niet, telaatkomers zijn onbeleefd.
De inbedrijfstelling moet wachten tot volgend jaar.
Het KMI voorspelt voor morgen een hogedrukgebied en matige noordoostenwind.
Wat is de maximumsnelheid op de Franse autowegen?
Hij heeft een standje gekregen van zijn oud-leraar, vandaar zijn hoogrode kleur.
Eerst naar het postgebouw en van daar rijden we naar huis.
Kun jij zo ietsgoedkeuren?
Ze kwamen tegelijkertijd aan.
Er waren 4.356.532 7 woorden (voluit) ingeschreven kiezers, waarvan slechts 2/3 2 woorden hun stem uitbrachten.
De inbreker werd op heterdaad betrapt.
Het atoomtijdperk is al lang bezig.
Is hij alweer gevallen?
Ik weet niet of dat hen zal tevredenstellen.
Kent u een negentiende-eeuwse schrijver?
Hij ontsnapte ternauwernood aan de verdrinkingsdood.
Voor de eersteklassers is het geen voetbaltraining vandaag.
Waarom toch altijd eromheen draaien?
Ze keerden in allerijl terug.
Die firma zal 693 2 woorden (voluit) mensen tewerkstellen.
Samengestelde werkwoorden
Sommige samengestelde werkwoorden kun je splitsen. Ze zijn te scheiden in twee woorden.
Samengestelde werkwoorden kunnen scheidbaar of onscheidbaar zijn.
Een splitsbaar werkwoord schrijf je aan elkaar als de delen van het werkwoord in dezelfde volgorde staan al het hele werkwoord. Bijvoorbeeld: Mijn klok heeft nooit achtergelopen. Jouw klok liep achter.
Kijk bij het schrijven van een tussen -n en -s altijd naar het eerste woord van de samenstelling.
Is dit een zelfstandig naamwoord?
Zo ja: eindigt het meervoud op -en? Dan krijgt het eerste woord van de samenstelling een tussenletter n.
Regel 1: Een zin begint altijd met een hoofdletter.
Er zijn 2 uitzonderingen op deze regel:
1. Als het eerste woord van de zin afgekort wordt met een apostrof, zoals 't en 's.
Dan schrijf je het eerstvolgende woord met een hoofdletter: 't Bleef regenen. 's Morgens ga ik hardlopen.
2. Als de zin met een cijfer of ander teken begint.
Dan schrijf je helemaal geen hoofdletter: 49 procent van de leerlingen maakt graag huiswerk.
Regel 2: namen schrijf je met een hoofdletter.
Amy Schaap, Andreas College, Katwijk, Zuid-Holland, de Noordzee, de Rijn, Jupiter, restaurant Het Spinnewiel, de Alpen, de Blokker, de Efteling, enz.
Toevoeging: Bij persoonsnamen krijgt het tussenvoegsel (van, van der, in ‘t) een hoofdletter als er geen naam of voorletter aan voorafgaat.
Jan de Vries, de heer De Vries, Emma Jansen-de Vries
Nieuwe regels:
Regel 3: namen van officiële feestdagen en historische gebeurtenissen
Pasen, Kerstmis, Suikerfeest, Tweede Wereldoorlog, de Slag bij Heiligerlee
Uitzondering op de regel:
Als het woord in een samenstelling of afleiding wordt gebruikt: paasdagen, paaseieren, kerst,oudejaarsavond
Regel 4: personen en zaken die als heilig worden beschouwd
God, Allah, het Koninkrijk Gods, de Almachtige, de Bijbel, Mariabeeld
Als je God of Allah aanspreekt, is U ook met een hoofdletter.
Regel 5: namen van specifieke bevolkingsgroepen en hun samenstellingen en afleidingen
Let op: Een aanhanger van het joodse geloof is een jood. In de godsdienstige betekenis schrijf je jood dus met een kleine letter (net als o.a. christen, hindoe en moslim).
Goed gespeld is: Niet iedere Jood is een jood en niet iedere Arabier is een moslim.
Regel 6: namen van talen en dialecten en hun samenstellingen en afleidingen
Nederlands, Engels, Fries, Vlaams, Duitssprekend, Franstalig
Ook de bijvoeglijke naamwoorden schrijf je met een hoofdletter: een Engels woordenboek, een Gronings dialect.
Afkortingen:
Is het een afkorting van een woord dat je met kleine letters schrijft, dan is de afkorting ook met kleine letters. cd, wc, s.v.p., vwo, horeca, cao, d.m.v., z.o.z., enz.
Is de afkorting van een woord of van woorden die je met hoofdletters schrijft of is het een naam, dan schrijf je hem met hoofdletters. Ook de namen van een wet schrijf je met hoofdletters. Benelux, CDA, AZ, LUMC, HEMA,
AOW, WAO
Schrijf een koppelteken indien nodig
voor oplossingen klik op volgende
1. Bij hardnekkige ontstekingen worden antiinflammatoire middelen toegediend.
2. Eendeeieren zijn vaker dan andere met salmonella besmet.
3. Dat vind je normaal in elke doehetzelfzaak.
4. Alle in en uitgangen werden discreet bewaakt.
5. Patrick heeft nog zijn hele verzameling grijsgedraaide popelpees.
6. In deze s bocht zijn al vele autoongevallen gebeurd.
7. Sommige flaminganten zijn principieel antiFrans.
8. De wetVandervelde moest het alcoholisme onder de arbeiders helpen beteugelen.
9. Wie maakte de eerste nonstopvlucht van Amerika naar Europa?
10 In sommige USAstaten wordt het dragen van een vuurwapen als een recht beschouwd.
11 Ik kan de kleur niet beter beschrijven als lilaachtig.
12 De cardioloog heeft vader een antistollingsmiddel voorgeschreven.
13 Optoelketronica omvat de toepassing van lasers, glasvezels enz.
14 Hun pseudointellectueel geleuter hangt mij stilaan de keel uit.
15 De treintrambusdag had dit jaar minder succes dan anders
16 Paul moest naar de eerstehulppost omdat hij op een zeeegel had getrapt.
17 Uiteraard biedt een nvstructuur meer mogelijkheden, maar het kost ons wel een pak geld.
18 Bij reizen in het vroegere Oostblok valt op dat de cdprijzen er onwaarschijnlijk laag zijn.
19 In de linkercontainer gooit u de petflessen.
20 Ik weet niet of Luc zo'n karateexpert is als hij zelf beweert.
d. Zelfde soort oefening
1. Heb jij daar het tvprogramma voor vanavond bij de hand?
2. Kijk eens of mijn pijpetui hier nergens ligt.
3. Hou jij het meest van witte of rodekool?
4. De effectiviteit van ddt besproeiingen tegen de malariamug is sterk afgenomen.
5. Met veel kunst en vliegwerk hield hij de machine aan het draaien.
6. Niet iedereen was even tevreden over het hstproject.
7. Het staakt het vuren loopt om middernacht ten einde.
8. In gesloten parkeergarages zijn lpg autos niet toegelaten.
9. Op achttiende eeuwse hobo's komt nog geen applicatuur voor.
10 Als toegift kreeg het publiek een virtuoze basaria.
11 De Paus leidde de plechtigheid in de Sint Pietersbasiliek
12.jammer genoeg is alleen de adjunct boekhouder vandaag hier.
13 Excuseert u me, maar u bent in een afdeling voor niet rokers.
14 Op de muur stonden antisemitische leuzen gekalkt.
15 Heb jij misschien de nietmachine gezien?
16 Die naam komt bijna uitsluitend in Zeeuws Vlaanderen voor.
17 Zijn gealsjeblief begint me op de zenuwen te werken.
18 Drukt jouw printer ook een teken af?
19 De dokter sprak van hypo en niet van hypertensie!
20 In politieke zaken is Jan altijd erg pro Amerikaans geweest.
Antwoorden oefening c en d
c.
Bij hardnekkige ontstekingen worden anti-inflammatoire middelen toegediend.
Eendeneieren zijn vaker dan andere met salmonella besmet.
Dat vind je normaal in elke doe-het-zelfzaak.
Alle in- en uitgangen werden discreet bewaakt.
Patrick heeft nog zijn hele verzameling grijsgedraaide pop-elpees.
In deze s- bocht zijn al vele auto-ongevallen gebeurd.
Sommige flaminganten zijn principieel anti-Frans.
De wet-Vandervelde moest het alcoholisme onder de arbeiders helpen beteugelen.
Wie maakte de eerste non-stopvlucht van Amerika naar Europa?
In sommige USA-staten wordt het dragen van een vuurwapen als een recht beschouwd.
Ik kan de kleur niet beter beschrijven als lila-achtig.
De cardioloog heeft vader een antistollingsmiddel voorgeschreven.
Opto-elektronica omvat de toepassing van lasers, glasvezels enz.
Hun pseudo-intellectueel geleuter hangt mij stilaan de keel uit.
De trein-tram-busdag had dit jaar minder succes dan anders
Paul moest naar de eerstehulppost/ eerste-hulppost omdat hij op een zee-egel had getrapt.
Uiteraard biedt een nv-structuur meer mogelijkheden, maar het kost ons wel een pak geld.
Bij reizen in het vroegere Oostblok valt op dat de cd-prijzen er onwaarschijnlijk laag zijn.
In de linkercontainer gooit u de pet-flessen.
Ik weet niet of Luc zo'n karate-expert is als hij zelf beweert.
d.
1. Heb jij daar het tv-programma voor vanavond bij de hand?
2. Kijk eens of mijn pijp-etui hier nergens ligt.
3. Hou jij het meest van witte of rodekool?
4. De effectiviteit van ddt-besproeiingen tegen de malariamug is sterk afgenomen.
5. Met veel kunst en vliegwerk hield hij de machine aan het draaien.
6. Niet iedereen was even tevreden over het hst-project.
7. Het staakt- het vuren loopt om middernacht ten einde.
8. In gesloten parkeergarages zijn lpg- auto’s niet toegelaten.
9. Op achttiende-eeuwse hobo's komt nog geen applicatuur voor.
10 Als toegift kreeg het publiek een virtuoze bas-aria.
11 De Paus leidde de plechtigheid in de Sint- Pietersbasiliek
12 Jammer genoeg is alleen de adjunct-boekhouder vandaag hier.
13 Excuseert u me, maar u bent in een afdeling voor niet- rokers.
14 Op de muur stonden antisemitische leuzen gekalkt.
15 Heb jij misschien de nietmachine gezien?
16 Die naam komt bijna uitsluitend in Zeeuws-Vlaanderen voor.
17 Zijn gealsjeblief/ge-alsjeblief begint me op de zenuwen te werken.
18 Drukt jouw printer ook een @ -teken af?
19 De dokter sprak van hypo- en niet van hypertensie!
20 In politieke zaken is Jan altijd erg pro-Amerikaans geweest.
Hoofdstuk 6
Trema en apostrof
Om uitspraakproblemen te voorkomen worden trema's en apostrofs gebruikt.
Het gebruik van een trema
Bij meervoudsvormen plaats je een trema bij woorden die eindigen op -ie of -ee, als de klemtoon op de laatste lettergreep valt of als het woord uit één lettergreep bestaat:
In de andere gevallen schrijf je de uitgang -n. Je schrijft een trema om een verkeerde uitspraak te voorkomen.
* bacterie - bateriën * porie - poriën
Ook plaats je een trema als je twee klinkers verkeerd kunt uitspreken.
Voorbeeld: officiële, maar : officieel
diëtiste, maar: dieet
Bij beantwoorden schrijf je dus geen trema, want dit kun je maar op één manier uitspreken.
Uitzonderingen: museum, petroleum, elektricien, enz. Deze woorden hebben we uit vreemde talen overgenomen en krijgen dus geen trema.
Een apostrof gebruik je:
* om aan te geven dat je letters weglaat:
's zomers (des zomers), 't regent (het regent);
* in plaats van een s na een x of een s: Hans' boek, Max' jas;
* in woorden als: de a's, de x'en, havo'ers, PVDA'er. * woorden die eindigen op -a, -i, -o, -u, en -y, krijgen in het meervoud ’s
► auto - auto's ► oma - oma's
► taxi taxi's ► menu - menu's
► baby - baby's ► lama - lama's
Als het woord eindigt op a, i, o, u dan komt er 's. Let op: de y hoort erbij, maar de e doet niet mee. Dus na een y krijg je ook 's, maar eindigt je woord op een e, dan komt de s eraan vast!
Als het woord eindigt op twee of meer klinkers, dan schrijf je de s eraan vast.
Het arrangement Spelling havo is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
G Laats
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2018-03-05 15:14:39
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Opdracht 1
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Schrijf een bijvoeglijk naamwoord altijd zo kort mogelijk. Dus als de uitspraak het toestaat, schrijf je maar
Als het woord eindigt op a, i, o, u dan komt er 's. Let op: de y hoort erbij, maar de e doet niet mee. Dus na een y krijg je ook 's, maar eindigt je woord op een e, dan komt de s eraan vast!
