Cubacrisis
Wat ga je doen?
Sinds de VS in augustus 1945 atoombommen afwierp op Japan zijn er geen kernwapens meer ingezet tijdens een oorlog. Maar in 1962 werd het heel erg spannend en kwam het bijna tot een atoomoorlog tussen de VS en de Sovjet-Unie. Deze opdracht gaat over de achtergronden van dat conflict en de pogingen om een herhaling daarvan te voorkomen.
Wat ga je doen?
Je maakt de vragen onder de leesteksten in de opdracht. Je antwoorden lever je in bij de docent.
Stap1
Alarm! Sovjet-raketten op Cuba
Bekijk de onderstaande video en beantwoord hierna de vragen.
Cubacrisis in 4 minuten
Vragen:
- Op welke manier werden de kernraketten in Cuba ontdekt?
- Welke maatregel nam president Kennedy onmiddellijk na de ontdekking van de kernraketten op Cuba?
- Hoe zou de VS reageren bij een aanval vanaf Cuba met kernraketten richting de VS of een ander land op het westelijk halfrond?
- Hoe liep deze ruzie over kernraketten in Cuba af?
- Waarom, denk je?
Stap2
Koude Oorlog en wapenwedloop
De Cubacrisis was zo gevaarlijk voor de wereld omdat de VS en de Sovjet-Unie tot dan toe een wapenwedloop met elkaar hadden gehouden. Door die wapenwedloop waren beide landen in staat om elkaar volledig te vernietigen. Het begon met de Amerikaanse bom. Kijk naar de film ‘De atoombom, een allesverwoestend wapen’.
De atoombom - een allesverwoestend wapen
De bom maakte diepe indruk op de Sovjet-Unie. Het land stond tegenover de VS en het voelde zich bedreigd door deze vijand met zo’n machtig wapen. Daar kun je alleen maar een net zo machtig wapen tegenover zetten. Het spreekt vanzelf dat de VS de benodigde kennis om de bom te maken, niet met de Sovjets wilde delen. Stalin zette alles op alles om de achterstand in te lopen en dat lukte veel sneller dan verwacht. In 1949 hield de Sovjet-Unie zijn eerste kernproef. Hiermee begon de wapenwedloop tussen de VS en de Sovjet-Unie pas echt. Om elkaar af te troeven maakten beide landen steeds meer en steeds krachtiger atoombommen en raketten en vliegtuigen om deze bommen naar hun doel te sturen.
Eind jaren ’50 hadden de VS en de Sovjet-Unie meer dan voldoende atoombommen om elkaar en de rest van de wereld te verwoesten.
De hele mensheid kon worden uitgeroeid. De mogelijkheid dat het zo uit de hand zou kunnen lopen weerhield beide regeringen ervan om de atoomwapens ook daadwerkelijk in te zetten.
De wapens hadden vooral de functie om elkaar in toom te houden. Gebruik van een kernwapen leidt tot vergelding met gelijke munt. Dit nieuwe evenwicht heet ‘wederzijdse afschrikking’.
Cuba kwam in de invloedssfeer van de Sovjet-Unie
In 1959 kwam Cuba in de invloedssfeer van de Sovjet-Unie terecht. Dat kwam omdat de Cubaanse dictator Fulgencio Batista, die goede relaties met de VS onderhield, werd verdreven door communisten onder leiding van Fidel Castro.
De Verenigde Staten riepen kort daarna een handelsembargo af over Cuba.
Dat wil zeggen dat Amerikaanse bedrijven geen zaken meer mochten doen in of met Cuba. Zo werd in 1960 de import van suiker uit Cuba gehalveerd.
De Sovjet-Unie sprong in dat gat en steunde Cuba. Voor de Russen was Cuba, zo dicht bij de Verenigde Staten, een prachtige uitvalsbasis. In ruil voor de Sovjetsteun liet Cuba toe dat de Sovjet-Unie kernraketten plaatste en lanceerinrichtingen bouwde.
De Sovjet-Unie had twee redenen om kernraketten in Cuba te plaatsen.
In de eerste plaats hadden de VS kernraketten geplaatst in Engeland, Italië en Turkije, gericht op de Sovjet-Unie. De raketten op Cuba herstelden het evenwicht. In de tweede plaats wilde het voorkomen dat de VS Cuba nog eens zou aanvallen (denk aan het Varkensbaai-incident uit het filmpje ‘Cubacrisis in 4 minuten’).
Vragen:
6. In 1939 waren de Amerikanen bang dat een ander land hen voor zou zijn met een atoombom. Om welk land ging het?
7. Waarom wilde ook de Sovjet-Unie na het einde van de Tweede Wereldoorlog over atoombommen beschikken?
8. Waarom durfden de VS en de Sovjet-Unie elkaar niet met hun atoombommen te bestoken?
9. Hoe probeerde men in 1961 de regering van Castro omver te werpen?
10. Waarom wilde de Sovjet-Unie kernraketten in Cuba plaatsen?
Stap3
Hoe een atoomoorlog te voorkomen
Chroestsjov trok de kernraketten uit Cuba terug.
Uiteindelijk wilde de Sovjet-Unie de confrontatie met de VS niet uit de hand laten lopen. De atoommachten moesten zien te voorkomen dat het ooit weer zo dreigend werd als tijdens de Cubacrisis. Dus werd het tijd voor verzoening.
Zo beloofde de VS de Sovjet-Unie Cuba niet aan te vallen en zijn kernraketten uit Turkije weg te halen. In ruil hiervoor beloofde de Sovjet-Unie de VS al zijn kernraketten uit Cuba te verwijderen en geen nieuwe meer te plaatsen. Kennedy en Chroestsjov (en hun opvolgers) proberen te voorkomen dat er een atoomoorlog uitbreekt.
Zo wordt er een hotline aangelegd tussen het Witte Huis, de werkplek van de Amerikaanse president en het Kremlin, waar de zetel van de Sovjetleiding was.
De hotline is vooral bedoeld om de communicatie open te houden en te voorkomen dat door een misverstand verkeerde besluiten worden genomen.
De hotline is geen telefoonlijn. Eerst was het een telexverbinding en vanaf 1988 een fax. Sinds 2008, de Sovjet-Unie is dan al uit elkaar gevallen, gebruiken de Amerikanen en Russen een e-mailverbinding.
Amerika en de Sovjet-Unie hebben in de jaren na de Cubacrisis ook werk gemaakt van serieuze wapenvermindering. Onderhandelingen over voorraden wapens liepen al vanaf 1959 en het zou nog lang duren voor ze succes boekten.
In 1972 sloten Richard Nixon en Leonid Brezjnev het eerste verdrag over de vermindering van kernwapens (SALT-1). In die verdragen staat hoe groot hun voorraad atoombommen en raketten mag zijn. Wel ging de wapenwedloop tussen de VS en de Sovjet-Unie door tot de Sovjet-Unie in 1991 werd opgeheven en daarmee de Koude Oorlog ten einde liep.
Al eerder, in 1968, ondertekenden beide grootmachten ook het Non-Proliferatieverdrag, samen met nog 187 andere landen. Dat verdrag, opgesteld door de Verenigde Naties, moet verspreiding van atoombommen tegengaan. Lees hieronder wat er in dit verdrag staat.
- Alleen landen die al atoombommen hadden toen het verdrag werd opgesteld mogen deze wapens houden. Dat zijn de VS, de Sovjet-Unie (nu Rusland), China, Engeland en Frankrijk.
- Deze vijf landen moeten een flink deel van hun voorraad atoombommen wegdoen.
- Er mogen geen landen meer bij komen die atoombommen hebben.
- Het Internationaal Atoomagentschap, een bureau van de Verenigde Naties, ziet erop toe dat landen zich aan de gemaakte afspraken houden.
|
Helemaal gelukt is het niet.
Sindsdien is het aantal kernwapenlanden wel groter geworden.
Vraag:
11. Zoek op het Internet welke landen na 1968 ook atoombommen hebben gemaakt en schrijf (een aantal) van deze landen op.
Begrippenlijst
Cubacrisis
Dreigende oorlogssituatie tussen de Verenigde Staten van Amerika en de Sovjet-Unie in oktober 1962 die ontstond omdat de Russen kernwapens op Cuba hadden geplaatst. Als er echt oorlog zou zijn uitgebroken zou dat geleid hebben tot de Derde Wereldoorlog die zou zijn uitgevochten met kernwapens. |
Koude Oorlog
Periode van na de Tweede Wereldoorlog tot eind jaren tachtig, waarin een voortdurende spanning heerste tussen de Westerse democratische kapitalistische landen en de communistische Oosterse landen. |
Wapenwedloop
Streven van een land naar de meeste macht en de meeste en beste wapens ten opzichte van andere landen. Tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie vond tussen 1950-1990 een (kern)wapenwedloop plaats. |
Wederzijdse afschrikking
De VS en de Sovjet-Unie bezaten steeds meer kernwapens met het doel elkaar in toom te houden, uit angst om ze echt te gaan gebruiken. Dit evenwicht heet: wederzijdse afschrikking. |
