Inhoud
Tijdens dit hoofdstuk gaan we kijken naar de veranderingen van het leven op aarde tijdens het Mesozoïcum. we gaan hierbij een kijk nemen in de periodes die tot het Mesozoïcum horen. Deze periodes staan beter bekend als het Trias, Jura en het krijt.
De leerdoelen
tijdens dit hoofdstuk leren leerlingen hoe het leven op aarde is veranderd tijdens het Mesozoïcum. we kijken hierbij naar planten en dieren. Ook kennen leerlingen de 3 tijdsperiodes waaruit het Mesozoïcum is opgebouwd.
Evolutie tijdens het Mesozoïcum
Wat is het Mesozoïcum
Het Mesozoïcum is een tijdsperiode die we beter kennen als de tijd van de dinosaurussen. Het Mesozoïcum is onderverdeeld in 3 periodes namelijk het Trias, Jura en het Krijt.
Het Mesozoïcum duurde van 251 miljoen jaar geleden tot ongeveer 65 miljoen jaar geleden. Toen werd hieraan een einde gemaakt door wat men vermoed een gigantische meteoriet, maar dit zullen we verder nog bekijken als we bij het Krijt zijn.
Tijdens het begin van het Mesozoïcum zag de wereld er heel anders uit. Zo waren er nog geen continenten, de vegetatie was heel anders en de dieren die op dat moment leefde waren heel anders dan de dieren die we nu kennen.
Het Mesozoïcum onderverdeeld in 3 periodes.
Het Mesozoïcum wordt onderverdeeld in 3 periodes, namelijk
- Het Trias ( 251 tot 200 miljoen jaar geleden)
- Het Jura ( 200 tot 145 miljoen jaar geleden)
- Het Krijt ( 145 tot 65 miljoen jaar geleden)
Het Trias
Het Trias was de eerste periode tijdens het Mesozoïcum, het duurde van ongeveer 250 miljoen jaar geleden tot 200 miljoen jaar geleden. Het was een droge en warme periode en doordat het warm was waren er (bijna) geen ijskappen. Het zeeniveau was relatief laag.
Zowel in het begin als aan het einde van het Trias vond een massa-extinctie plaats, dit wilt zeggen dat door een bepaalde gebeurtenis een groot aantal soorten dieren uitsterft.Tijdens het Trias waren allerlei dieren in volle gang aan het evolueren. Door verschillende mutaties ontstonden de eerste dinosaurussen, de eerste pterosauriers en de eerste zoogdiere
Het Trias was ook de periode waar het Supercontinent Pangea uit elkaar begon te vallen.
De dieren tijdens het Trias
In de tijd van het Jura vonden er allerlei veranderingen plaats, een daarvan was dat het oppervlakte van ondiepe zeebodem steeds kleiner werd. Dit eiste natuurlijk ook een tol. Veel diersoorten stierven uit, hierdoor ontstonden er open plekken die weer door andere diersoorten ingevuld konden worden. De koralen, zoals we die vandaag de dag kennen, ontstonden. Daarnaast groeide ook het aantal soorten weekdieren en de dieren die er al waren konden zich helemaal herstellen van de lastige periode die er van tevoren geweest was.
Reptielen kwamen in allerlei leefomgevingen voor, ook deze diertjes waren in volle gang aan het evolueren. Sommige reptielen ontwikkelde een vlieghuidje tussen de romp en de voorpootjes. Hiermee konden ze een kleine afstand vliegen. Van de reptielen zijn allerlei andere dieren ontstaan: dinosaurussen, krokodillen, hagedissen , schildpadden. Op het land gingen de dieren ook flink vooruit. Dieren begonnen hun jongen te zogen, oftewel de eerste zoogdieren waren ontstaan.
Planten tijdens het Trias.
de tijd van het Trias was er een verdeling van gebieden. Op sommige plekken was er maar weinig plantengroei. Dit kwam dan voornamelijk door giftige stoffen in de grond en lucht. Het andere gedeelte begon als rode woestijnachtige vlakte. Deze vlaktes gingen steeds meer water opnemen waardoor er planten konden gaan groeien. Er begonnen bossen te ontstaan, deze bestonden vooral uit naaldbomen. Savanneachtige ruimtes waren begroeid met allerlei soorten varens. Het noordelijke deel, ook een klein stuk van het zuidelijk gedeelte, van Pangea was begroeid met naald- en varenbossen.
Naast een rivier of een beekje is natuurlijk een perfecte plek om te groeien voor een plant. Groepen zoals coniferen en cycadeoiden namen deze plekken vaak in. cycadeoiden waren planten met een soort opgezwollen stam, daarnaast hadden ze een kroon van palmbladeren.
In plaatsen in het noorden van Frankrijk zijn fossiele resten van planten uit het Trias gevonden, vooral planten genaamd coniferen. De laatste periode van het Trias, die men ook wel het Keuper noemt, heeft ook verschillende vindplekken in Duitsland opgeleverd. Er was daar een grote hoeveelheid fossiele resten gevonden, dit waren vooral varens en cycasachtigen.
Het Jura
Het Jura is het tijdperk dat na het Trias komt, het duurde van zo'n 200 miljoen jaar geleden tot 145 miljoen jaar geleden. De periode is vernoemd naar gesteenten die zijn gevonden in het Jura-gebergte op de grens tussen Frankrijk en Zwitserland.
Het was een warme periode, waarin het ontstaan van de continenten in volle gang was. Het Jura is samen met het Krijt de bloeiperiode van de dinosaurussen geweest en daarnaast kwamen ook de eerste vogels in beeld.
Tijdens het Jura ontstonden veel nieuwe diersoorten, waarvan er veel weer aan het einde van het Jura zouden verdwijnen.
Dieren tijdens het Jura
In het tijdperk Jura ontstonden veel verschillende soorten. Dit kwam door de lagen biodiversiteit, oftewel er waren maar weinig soorten dieren. Veel van de dieren die waren ontstaan in vroege-Jura zijn weer aan het einde het Jura verdwenen. als dit niet was gebeurt zouden de dinosaurussen vandaag de dag nog steeds over de aarde rondlopen.
http://www.kennislink.nl/publicaties/prehistorische-inktvissen-beten-van-zich-af
Leven onderwater
Er zijn een aantal dieren die in het Jura leefde en vandaag de dag nog steeds leven. Voorbeelden hiervan zijn de zee-egel, zeesterren en de oester. In de 150 miljoen jaar, die tussen het jura en nu zit, zijn deze dieren vele veranderingen ondergaan. Ze hebben ze vaak moeten aanpassen aan de veranderende leefomstandigheden, bijvoorbeeld verandering van pH en eventueel nieuwe jagers/prooien.
In deze tijd ontstonden er ook nieuwe soorten. Een hiervan was de kreeftachtige, soorten zoals ammonieten en rudisten begonnen zich toen langzaam over de zeebodem te verspreiden. De soorten die toen ontstaan zijn, zijn allemaal allang doorgaan met evolueren.
De koraalriffen hadden in het Trias veel geleden. Door de hoeveelheid gifstoffen en de ongunstige pH waarde, is het een groot gedeelte van het koraal gestorven. Later in de tijd van het Jura waren de omstandigheden veel gunstiger. Hierdoor konden de koraalriffen in die tijd van bijna niks naar de hedendaagse hoeveelheden groeien.
http://palaeos.com/vertebrates/dinosauria/dinosauria.html
Leven op het land
In de tijd van het Jura konden die Dinosaurussen onderverdeeld worden in 2 groepen: de Ornithischia(Waarvan de meeste carnivoor zijn) en de Saurischia (over het algemeen Herbivoren). De twee groepen konden onderscheden worden door de stand van het schaambeen. Er waren in het Jura veel meer planteneters. Deze dieren waren vaak enorm, ze hadden lange nekken waarmee ze bij iedere boom konden.
De belangrijkste groep Saurischia was de Stegosauria. Onder deze planteneters was een soort heel veel aanwezig, dit was de Stegosaurus. De soort en daarnaast ook bijna de hele groep is aan het einde van het Jura uitgestorven.
Een van de meeste dominanten roofdieren, en daarmee een bekende Ornithischia, was de groep Theropoda. Dit waren voornamelijk kleine en ontzettend snelle dinosaurussen. In Jura zijn de eerste geveerde vogels ontstaan, dit was de Archaeopteryx. Deze vogel is pas in het laatste gedeelte van het Jura ontstaan.
Het landschap begon er anders uit te zien, doordat nieuwe planten zich evolueerden. De gemiddelde temperatuur daalde tot onder de temperatuur die er rond het eind van het Trias was. Er viel veel meer regen, waardoor de omstandigheden nog aantrekkelijker waren voor de planten. Het klimaat begon tegen een tropisch klimaat aan te zitten. Aan het begin van het Jura werden dezelfde typen planten aangetroffen als in het Laat-Trias. De zaadvarens, die voor een lange tijd over heel Gondwana verspreid waren, verdwenen geleidelijk en werden vervangen door palmvarens en naaldbomen. De bodem was nog wel gedeeltelijk bedekt met diezelfde varens, alleen in veel kleinere hoeveelheden.
Planten tijdens het Jura
Tegenwoordig vindt men de zaadkegels van naaldbomen uit het Jura vaak niet op de oorspronkelijke plaats. Door allerlei omstandigheden zoals: wind, rivieren en insecten kwamen deze zaadjes ver van de boom af te liggen. Bomen in deze tijd produceerden al hars. Soms kwamen er insecten vast te zitten in deze hars. Hierdoor bleven ze lang bewaard en zijn ze vandaag de dag te zien als fossielen.
Doordat er op grote schaal planten doodgingen bleven zij lange tijd op de grond liggen. De lagen stapelden zich steeds maar op, er kwam een hoge hoeveelheid druk op waardoor de dode resten langzaam veranderden in steenkool. Deze lagen met steenkool gebruiken wij tegenwoordig voor zijn lang brandende eigenschap.
Het krijt
Het Krijt was de laatste periode in het Mesozoïcum, het duurde van 145 miljoen jaar geleden tot zo'n 65 miljoen jaar geleden. Het Krijt was een warme periode met een hoge zeespiegel.
Tijdens het Krijt leefden dinosauriërs, vogels, zoogdieren en nog veel meer soorten. Het Krijt eindigde met een massa-extinctie die volgens veel wetenschappers kwam door een meteoriet inslag. Deze massa-extinctie zorgde ervoor dat de meeste dinosaurussen uitstierven.
In het Krijt leefden dan ook veel planten en dieren die je nu niet meer op aarde vind.
De meeste fossielen die gevonden worden stammen af van het Krijt. Dit komt omdat deze gesteente laag bovenop het Jura en het Trias ligt en dus ook eerder bereikt word tijdens opgravingen.
Een inslag die een einde maakt aan het leven op bijna heel onze planeet doet zich maar heel zelden voor. 65 miljoen jaar geleden veroorzaakte een planetoïde van 10 km in doorsnee een explosie die groter was dan die van alle atoombommen samen. Ze sloeg een krater van 180 kilometer in Mexico en het as verspreidde zich over de hele wereld. Overal ontstonden branden, gevolgd door duister en extreme kou. Door deze branden en kou konden veel planten niet meer groeien of waren vernietigd. Hierdoor werd de keuze in voedsel voor veel herbivoren sterk gereduceerd, waardoor velen van hun uitstierven met als gevolg dat ook de carnivoren minder voedsel konden vinden en uitstierven. Uiteraard heeft ook de inslag zelf gezorgd voor massale sterfte onder de soorten op aarde.
Dieren tijdens het Krijt
Het krijt tijdperk staat het meest bekend vanwege de zeer bekende dinosaurussen die in deze tijd leefden zoals de Tyrannosaurus of de Triceratops. Het krijt stond dan ook bekend als het hoogtepunt van de dinosaurussen.
We zien tijdens het Krijt ook steeds meer zoogdieren ontstaan.
Het leven op het land
http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/barackobama/9738614/Obamadon-gracilis-New-lizard-named-in-honour-of-Obamas-toothy-grin.html
Aangezien de continenten in het Krijt al uit elkaar lagen, verliep de evolutie van de landdieren op elk continent anders. Onder de insecten kwamen niet alleen bijen, maar ook veel andere insecten zoals mieren, bladluizen, vlinders en sprinkhanen.
De grotere dieren die in het Krijt leefden behoorde bijna allemaal tot de dinosaurussen. Overal op de wereld zijn fossielen gevonden behalve op Antarctica.
Onder de Theropoda van het Krijt bevonden zich de grootste landdieren ooit. Waaronder de tyrannosaurus die wel 15 meter lang kon worden en voor kwam in Azië en Noord-Amerika. Op andere continenten kwamen vergelijkbare Theropoda voor zoals de Carnotaurus in Zuid-Amerika of de Spinosaurus in Afrika.
De planteneters die tijdens het Jura verschenen kregen een belangrijkere rol.
De meeste planteneters die in het Krijt leefden bestonden ook al in het Jura of waren zeer sterk in ontwikkeling tijden het Jura. De grote verandering van deze soorten kwam waarschijnlijk, doordat vleeseters in deze tijd sneller en groter werden.
Behalve de dinosauriërs kwamen ook reptielen voor zoals schildpadden en krokodilachtige, waaronder de gigantische Deinosuchus die wel zo'n 10 meter lang werd.
In de lucht namen vogels het langzaam over van de Pterosauriers, waardoor op het laatst van het krijt alleen nog maar de grootste soorten Pterosauriers waren overgebleven.
Het leven onderwater
Tijdens het Krijt ontstonden in het water een paar belangrijke groepen eencelligen, waaronder diverse soorten plankton.
Net zoals in het Trias en Jura kwamen ook in het Krijt ammonieten voor die zich hadden verspreid over de wereld. Op en in de zeebodem leefden verschillende soorten Krabben en schelpdieren. Sommige van deze soorten bereikte een gigantische grootte zoals gedraaide oesters. Met het koraal ging het minder goed in het Krijt. Dit kwam waarschijnlijk doordat het gehalte magnesium in de zee best wel laag was.
Tijdens het Krijt ontstonden de eerste beenvissen, dit zijn vissen waarvan het skelet been bevat. Ruim 95% van de vissen die nu leven zijn beenvissen. Sommige beenvissen uit het Krijt bereikte veel grotere afmetingen dan de vissen die we nu kennen. De opkomst van de beenvissen en de krabben zal waarschijnlijk ook de reden zijn dat in het Jura verschillende soorten ten onder gingen aangezien deze soorten als voedsel diende voor de krabben en beenvissen.
Aan de top van de voedselketen stonden in het Krijt de (nu) uitgestorven zee reptielen, zoals die op de afbeelding te zien zijn.
Veel soorten die in het Trias en Jura voorkwamen werden zeldzaam in het Krijt. De zeeën werden gedomineerd door de plesiosaurussen die te herkennen waren aan hun lange nek, sommige plesiosaurussen konden wel 10 meter lang worden. Ook de mosasauriers regeerde in het Krijt over de zeeën met soms wel een lengte van over de 15 meter.
Planten tijdens het Krijt
In het begin van het Krijt begon de vegetatie uit open vlaktes met varens, boomvarens en coniferen. Maar in de loop van het Krijt veranderde er veel in de beplanting. In de ondiepe kustzone kwamen veel verschillende algen tot ontwikkeling die korsten vormde op de zeebodem. Ook kwamen zeegrasvelden voor. Bloemen ontstonden pas in het Midden-Krijt en in het Laat-Krijt domineerden ze de bosvegataties. Er kwam meer fleur in de wereld. Waar de bloemen precies zijn ontstaan is niet bekend.
De oudste fossiel van een bloem is gevonden in China en is zo'n 125 miljoen jaar oud.
De bedektzadige (De zaden van deze planten waren als het ware bedekt ) waren veel succesvoller dan de naaktzadigen ( De zaden van deze planten liggen als het ware naakt zoals bij een dennenkegel). Dit kwam waarschijnlijk door de succesvollere manier van voortplanten. Dit verliep namelijk door de samenwerking met insecten, zodat die konden helpen bij de bestuiving. Mede hierdoor ontstonden toen de fleurige kleuren die de bloemen hebben.
Toets: Tijd voor een oefening
Start
