Schrijfdoelen en tekstsoorten
Als iemand iets schrijft, heeft hij een doel met die tekst: dat wat hij wil bereiken.
Om dat doel te bereiken, kiest hij het soort tekst waarmee hij dat doel het beste kan bereiken.
Bekijk voordat je de theorie gaat bestuderen eerst het volgende filmpje:
Klik op de Kennisbank om de belangrijkste schrijfdoelen en tekstsoorten te bekijken.
Doelen en soorten teksten
Een schrijver van een amuserende tekst wil jou vermaken.
Hij speelt in op je gevoelens en zal je willen ontroeren of aan het lachen proberen te maken.
Amuserende teksten zijn bijna altijd fictie (zie opmerking hieronder), maar ook bijvoorbeeld een column zal vaak naast informerend en overtuigend ook amuserend willen zijn.
Veel teksten willen je informeren. De schrijver wil dan kennis met je delen.
Als de tekst je ook iets wil leren, spreken we van een uiteenzetting.
De eigen mening van de schrijver zal hierbij geen rol spelen.
Een speciale vorm van informeren is beschouwen/opiniëren.
In een beschouwing wordt een onderwerp op verschillende manieren bekeken.
Welke meningen zijn erover, wat voor een oplossingen zijn er, wat zijn de voor- en nadelen van de oplossingen?
In een betogende test wil de schrijver dat jij zijn standpunt gaat delen.
Hij zal argumenten voor zijn standpunt geven, bijvoorbeeld dat Zwarte Piet wel of niet moet blijven in zijn huidige verschijningsvorm.
Als een schrijver wil dat je iets gaat doen, spreken we van activeren.
Als je bijvoorbeeld iemand nomineert voor de Ice Bucket Challenge, dan wil je dat hij een emmer ijswater over je hoofd giet en dat hij een donatie doet aan de ALS Association.
Opmerking zakelijke ↔ fictionele teksten
Zakelijke teksten gaan over gebeurtenissen in de werkelijkheid.
De lezer mag verwachten dat ze ware feiten bevatten.
Berichten in kranten, op websites van kranten en teksten in studieboeken noemen we ook wel non-fictie.
Fictionele teksten gaan niet over werkelijk gebeurde zaken.
De schrijver heeft ze bedacht.
De personen en gebeurtenissen bestaan niet in het echt.
Daarom noemen we stripverhalen, verhalen, romans en gedichten: fictie.
Opdracht 1
Schrijfdoelen - tekstsoorten
Maak de opdrachten bij de volgende tekst.
Tekst Honderdduizenden dode vissen zijn de afgelopen week aangespoeld op de oevers van het Cajititlanmeer in Mexico. Bijna vijftig ton vis is al uit het water geschept. Lokale autoriteiten zeggen dat de vissterfte een natuurlijke oorzaak heeft, maar de provinciale overheid bestrijdt dat. De minister van Milieu van de provincie Jalisco, waarin het meer ligt, zegt dat de sterfte wordt veroorzaakt door de slechte kwaliteit van het water. "Daar zijn sterke aanwijzingen voor", zegt minister Magdalena Ruiz.
Modder Volgens haar wordt er modder van een plaatselijke waterzuiveringsinstallatie in het meer geloosd, waardoor het water vervuild raakt. Een grondig onderzoek kan de minister niet uitvoeren, want de autoriteiten krijgen geen toegang tot de installatie, zegt ze. Vissers en medewerkers van het ministerie zijn met man en macht bezig om de dode vissen uit het meer te halen. Het ministerie zegt dat de volksgezondheid geen gevaar loopt.
Schrijfdoelen - tekstsoorten
Maak de opdracht bij de volgende tekst.
Tekst
Er zijn veel clichémanieren om een horrorfilm op gang te krijgen, maar het 'reizigers in noodweer kloppen aan bij een spookhuis'-begin is toch echt de topper.
In het geval van The Damned belandt een Amerikaanse familie met Colombiaanse aanhang bij een omineus verlaten hotel, ergens in het Colombiaanse achterland.
De eigenaar blijkt een jong meisje in de kelder gevangen te houden, dat daar natuurlijk niet voor niets zit en al net zo vanzelfsprekend door onze helden wordt bevrijd.
Vervolgens breekt de hel los binnen de krakende muren van het hotel en neemt het luie scenario steeds stommere wendingen richting het verrassend bedoelde eindbeeld.
Het zal allemaal wel, denk je al gauw.
Twee sterren voor het soms geïnspireerde camerawerk.
“Twee sterren voor het soms geïnspireerde camerawerk.”
Hoeveel sterren zal de film zelf krijgen, denk je?
Bekijk het filmpje:
Opdracht 3
Schrijfdoelen - tekstsoorten
Maak de opdracht bij de volgende tekst.
Tekst
In mijn hoofd zit een lijstje met woorden die vaak worden gebruikt, maar langzamerhand steeds minder betekenen, juist omdat ze zo vaak worden gebruikt. Te vaak. En te snel.
Dat lijstje wordt steeds langer.
'Interessant' staat erop, ‘leuk’ natuurlijk, helaas ook ‘integer’, ‘afweging’ en zo kan ik een column lang doorgaan.
Ik denk dat ‘profileren’ en ‘profiel’ er ook bij moeten, zeker als het daarover gaat in omroepland.
De NPO gaat de profielen van de publieke tv-zenders aanscherpen.
Daarom worden er nogal wat programma’s opgedoekt, vooral programma’s waarnaar veel mensen kijken.
Ik zag het lijstje, de meeste titels zeiden me niets, maar ik ben geen maatstaf, want voor mij mag de hele Nederlandse televisie opgeheven worden (in het begin even wennen, daarna gegarandeerd verfrissend).
Sommige programma’s ken ik wel, zoals ‘Vermist’, ‘Kassa’ en ‘Hello goodbye’.
Dat laatste hoeft niet weg, maar wordt minder vaak uitgezonden.
Twee van deze programma’s zijn ieder op eigen wijze nuttig en ‘Hello goodbye’ stemt op charmante wijze tot nadenken.
Misschien is dat het probleem wel.
Profileren betekent hier dat het alsjeblieft over zo min mogelijk moet gaan.
Dat is een manier om je te profileren, maar toch denk ik dat het niet profileren is zoals profileren is bedoeld.
Ik werkte eens voor een aangenaam radioprogramma met een cultureel karakter.
Moest weg en plaatsmaken voor iets eenvoudigers, met veel lichte muziek en meer aandacht voor, ik las het echt, sport, auto’s en graag ook regelmatig het koningshuis.
O ja, en ‘weetjes’.
Wat vindt Thomas van het profileren bij de publieke omroep?
Geef uitleg.
Welke leesstrategie paste je toe om erachter te komen wat profileren betekent in dit geval?
Opdracht 4
Schrijfdoelen - tekstsoorten
Maak de opdracht bij de volgende tekst.
Tekst Het moet over zijn met gratis plastic tasjes in Europa. Het Europees Parlement (EP) stemde vandaag in met plannen om de Europese plastic tasjesberg in vijf jaar met 80 procent terug te dringen.
Volgens cijfers van de EU gebruikt een Europeaan gemiddeld 200 lichtgewicht plastic tasjes per jaar.
De parlementariërs willen dat supermarkten en ook andere winkels waar voeding wordt verkocht alleen plastic tasjes hebben waarvoor betaald wordt.
PvdA-Europarlementariër Judith Merkies denkt dat hierdoor het mes aan twee kanten snijdt:
'Klanten zullen geneigd zijn zelf een tas mee te nemen wat een hoop plastic scheelt en winkeleigenaren hebben aan de verkoop van betere en duurzame tasjes een extra inkomstenbron.' Een amendement om de regels niet te laten gelden voor fastfoodrestaurants zoals de afhaalchinees of pizzabezorgers haalde het niet.
Milieuprobleem
GroenLinks-Europarlementariër Bas Eickhout wijst erop dat veel wegwerptasjes in de oceaan verdwijnen en als een 'plastic soep' ronddrijven met als gevolg dat er dieren sterven door plastic in de maag.
'Dit grote milieuprobleem wordt nu eindelijk Europees aangepakt.'
In Nederland worden op markten of bij afhaalrestaurants nog steeds dunne, lichtgewicht, gratis tasjes uitgedeeld.
Supermarkten verstrekken geen gratis tasjes meer.
Bron: Volkskrant, 21 april 2014
Bekijk het volgende filmpje:
Beantwoord nu de volgende vragen door het juiste antwoord te kiezen.
Vragen
Wat is het onderwerp van deze tekst?
Milieuproblemen
Plastic tasjes
Het Europese parlement
Wat is het doel van de schrijver?
Informeren
Amuseren
Opiniëren
Activeren
Overtuigen
Wat is de hoofdgedachte van het artikel?
We moeten minder plastic tasjes gaan gebruiken.
De oceaan wordt vervuild door plastic tasjes.
Fastfoodrestaurants mogen geen plastic tasjes meer verstrekken.
Antwoorden
Antwoorden
Tekstsoort
Opdracht 1
vissterfte
informeren
krantenartikel/nieuwsbericht
Opdracht 2
De film The Dammed
opiniëren
The Dammed is een slechte film
recensie
één ster
Opdracht 3
De profielen van de publieke omroep/tv-zenders
Je ervan overtuigen dat profileren een inhoudloos begrip is geworden.
Hij vindt het maar niets “Profileren betekent hier dat het alsjeblieft over zo min mogelijk moet gaan.”
intensief lezen
Opdracht 4
B. Plastic tasjes
A. Informeren
A. We moeten minder plastic tasjes gaan gebruiken.
Het arrangement 5H Tekstsoorten en tekstdoelen is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Valesca van Diejen
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2017-08-17 14:09:48
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Een amendement om de regels niet te laten gelden voor fastfoodrestaurants zoals de afhaalchinees of pizzabezorgers haalde het niet.
