8.1 Thema 1. Regionale voedselproductie; een sectorverkenning

Wat is regionale voedselproductie?

Voordat het voedsel bij een consument op het bord belandt, heeft het vaak een ingewikkelde route afgelegd. Het voedsel wordt vanaf het landbouwbedrijf vervoerd over vele kilometers, heeft diverse bewerkingen ondergaan, is verpakt en verhandeld. Dit gehele proces wordt de ‘voedselproductieketen’ genoemd. Deze keten is heel lang als er sprake is van veel bewerkingen en tussenhandel. De keten kan echter ook heel kort zijn als er rechtstreeks contact is tussen de producent (de boer) en de consument. In een regionale voedselketen legt het voedsel een kortere afstand af omdat er vaak minder schakels in de keten nodig zijn. Het streven is om productie, verwerking en verkoop zoveel mogelijk op regionaal niveau te laten plaatsvinden. Wat er precies met ‘regionaal’ wordt bedoeld, is niet eenduidig vastgesteld. Globaal zijn er drie typen korte keten initiatieven te onderscheiden:

  1. Directe verkoop. Er is rechtstreeks contact met de boer of producent. Deze vorm is te zien bij boerderijwinkels, zelfpluktuinen, bezorgservices en online services. Er wordt direct besteld bij de boer of producent (of met één tussenpersoon).
  2. Lokale afzet via een normale winkel. Het product wordt in een lokale winkel (of op een markt of evenement) verkocht. Het gaat klanten niet zo zeer om het directe contact met de boer of producent, maar meer om het lokale product en de herkomst.
  3. Traceerbare producten. De klant kan gemakkelijk achterhalen wie de producent van zijn product is en hoe het product geproduceerd is via een label of QR-code.

Waarom regionale voedselproductie?

We worden ons er steeds meer van bewust dat onze voedselkeuze verregaande gevolgen heeft voor ons leefmilieu, voor onze gezondheid en voor de rest van de wereld. Door de anonieme grootschalige voedselproductie heeft de consument het gevoel de grip op de kwaliteit van zijn eigen voedsel kwijt te zijn. Dit leidt tot een groeiende vraag naar transparantie in de voedselketen en verduurzaming van de voedselketen. Regionale voedselinitiatieven spelen in op deze ontwikkeling en hebben belangrijke voordelen ten opzichte van de reguliere voedselproductie. Het is enorm belangrijk deze voordelen helder te communiceren aan de consument. Regionale voedselinitiatieven kunnen de volgende extra waarden realiseren:

Hoe organiseer je regionale voedselafzet?

Je kunt op verschillende manieren de weg van producent naar consument afleggen. Hoe je deze weg aflegt is allereerst afhankelijk van de oprichter van het initiatief. Is hij een burger, een boer of een ondernemer? Vervolgens is de weg ook afhankelijk van het verkoopkanaal waar de oprichter voor kiest. Verstrekt hij zijn producten via de markt, lokale winkels, afhaalpunten, een bezorgservice, een groothandel of in de vorm van een (keur)merk dat wordt verkocht in supermarkten? (zie schema 1)

Het opzetten van een regionaal voedselinitiatief is niet eenvoudig. We behandelen drie hobbels die moeten worden overwonnen.

  1. Het assortiment aan producten van een individuele producent is vaak beperkt omdat de teelt seizoensgebonden is. Daarom bieden veel ondernemers hun producten gezamenlijk aan via een regionale coöperatie. Een voorbeeld van zo’n coöperatief is Oregional.
  2. Het is een grote uitdaging om het voedsel op een efficiënte manier te distribueren. In veel gevallen is de distributie kleinschalig en daarom duur. Door samen te werken met andere bedrijven kun je de transportkosten reduceren en je afzetgebied vergroten. Voor de distributie kan ook gebruik worden gemaakt van bestaande winkels of levering aan horeca of instellingen.
  3. Het regionaal voedselinitiatief moet zich goed kunnen onderscheiden van concurrenten. Om je goed te kunnen onderscheiden moet je weten wie je klanten zijn (consumenten, horecagelegenheden of zorginstellingen) en wat zij willen. Kwaliteit, vorm, verkrijgbaarheid en presentatie zijn zaken waar de klant een oordeel over heeft en waarover je met die klant in gesprek moet gaan. Wanneer je de consument actief bij jouw initiatief betrekt, zal hij er eerder trouw aan blijven.

Wat zijn voorbeelden van regionale voedselproductie?

De Hof van Twello werkt met een vernieuwend bedrijfsmodel: ‘de meent’. Ongeveer veertig moestuiniers verbouwen groente voor 800 buurtbewoners per week. Grond, compost en mest zijn gratis. De helft van de opbrengst houd je zelf, van de andere helft krijg je de helft van de verkoopprijs.

De Grote Verleiding is een groothandel die biologische verse en voorverpakte voedingsmiddelen verkoopt in Zeeland en een deel van Brabant en Vlaanderen. Ze bezorgen de online bestelde producten bij mensen thuis en hebben hiermee inmiddels een mooie positie in een nichemarkt veroverd.

Het merk Mijnboer staat voor seizoensproducten van een vertrouwde boer uit ons eigen land. Omdat de producten verbonden zijn met de seizoenen, zijn niet alle producten het hele jaar door beschikbaar, maar wel op het moment dat ze het allerlekkerst zij