3.4.1 De omgevingsbewuste ondernemer en succesvolle bedrijfsontwikkeling

Ambitieuze ondernemers blijven continu hun bedrijf ontwikkelen. Omgevingsgericht ondernemen is hierbij voor iedere agrarisch ondernemer een wezenlijk aandachtspunt. Nu de betrokkenheid van burgers bij het platteland groeit, wordt ook de ‘licence to produce’ steeds belangrijker. Zorg voor het milieu, dierenwelzijn, gezondheid en ruimtelijke ordening zijn thema´s waar de agrarisch ondernemer al lang niet meer als enige de verantwoordelijkheid voor heeft. Ook de eindgebruiker en iedereen die daar tussen zit, dragen een stuk verantwoordelijkheid. Als we kijken naar de Nederlandse veehouderijketen, dan kan volgens de agenda van de Topsector Agri&Food de ‘licence to produce’ alleen behouden blijven als de maatschappelijke duurzaamheidsvraagstukken worden opgelost. Daarvoor is een open dialoog noodzakelijk tussen ondernemers en de (lokale) samenleving.

Iedere bedrijfsontwikkeling loopt weer anders en toch zijn er een aantal elementen in het proces herkenbaar. Meestal begint het bij de toekomstvisie van de ondernemer: 'Waar ga ik heen met mijn bedrijf'. Zijn of haar visie, in combinatie met de mogelijkheden en beperkingen van het bedrijf en de ondernemer zelf, bepalen de eerste contouren van een bedrijfsplan in wording. De video het werkblad van de toekomst helpt de ondernemer nadenken over ambities, dromen en de toekomst. Het startpunt voor het plan vormt de werkelijke uitgangssituatie van het bedrijf en de competenties van de ondernemer. Zo kan een ondernemerschapsscan (Agrocenter Duurzaam Ondernemen) een nuttig hulpmiddel zijn om de sterktes en zwaktes van de ondernemer in kaart te brengen. Het doel van deze scan is inzicht te krijgen in de ondernemerscompetenties van de ondernemer, zijn communicatievaardigheden en hoe hij of zij omgaat met kansen en bedreigingen. Het is aan te raden ook het perspectief van anderen mee te nemen in de reflectie op eigen competenties, bijvoorbeeld door de '360 graden feedback'.

Het gaat bij omgevingsgericht ondernemen niet alleen om wat de ondernemer wil, maar ook om de wensen vanuit de omgeving. Voor het creëren van draagvlak moet dit nadrukkelijk in het ondernemingsplan worden meegenomen. Dat houdt in dat het plan tegemoet komt aan de behoeften van omwonenden, zoals een prettige en veilige leefomgeving of morele kwesties ten aanzien van bijvoorbeeld veehouderij. Bezoek de verbindingsmaatlat om inzicht te krijgen in hoeverre het bedrijf in contact staat met zijn omgeving en open staat voor publiek. In een continue relatie met de omgeving krijgt de ondernemer zicht op de behoeften van de omgeving en hoe het bedrijf daar op in kan spelen of een bijdrage aan kan leveren. Een Maatschappelijke Effect Rapportage (Buck, 2009) is een hulpmiddel voor het in kaart brengen van de behoeften in de omgeving. Een belangenkaart (Globaal Businessplan van een Agro-center, innovatienetwerk) kan helpen inzichtelijk te maken welke partijen in de omgeving zitten, wat hun belangen zijn en welke invloed ze hebben op de bedrijfsplannen. Het rapport 'Boer als bondgenoot' (Peet et al 2013) biedt een duidelijk overzicht van succesvolle acties van ondernemers om aan de behoeften van de omgeving tegemoet te komen.

Omgevingsgericht ondernemen betekent dat moet worden voldaan aan de eisen vanuit wet- en regelgeving en aangesloten worden bij de beleidsdoelen. Er zijn diverse wettelijke kaders en beleidsstukken van toepassing op de onderneming, zowel op Europees, nationaal, provinciaal als gemeentelijk niveau. Deze zijn bedoeld om een bepaald minimum-, of maximumniveau van dierwelzijn, ruimtelijke kwaliteit en landschap, milieu-impact, productkwaliteit, arbeidsomstandigheden, economie of volksgezondheid te garanderen. Bij de planvorming is het goed om te weten wat die kaders zijn en wat er mogelijk in de toekomst gaat veranderen. Deze stellen randvoorwaarden waaraan het bedrijf moet voldoen.

De vergunningverlening is in wezen de uiteindelijke formalisering van het plan, waarna met de realisatie gestart kan worden. De droom van de ondernemer met het bedrijf worden gerealiseerd in harmonie met de behoeften van de omgeving. Een werkelijk omgevingsgerichte onderneming onderhoudt – ook als het bedrijf gewoon draait – continu relaties met zijn omgeving, om af te stemmen over wederzijdse behoeften (Peet et al 2013).