De ziekte van Lyme

De ziekte van Lyme is een infectieziekte die door de Borrelia bacterie wordt veroorzaakt.

Het meest voorkomende signaal van de ziekte van Lyme is een rode ringvormige vlek (erythema migrans) op de plaats waar de teek heeft gebeten. Soms is er sprake van een blauwachtige of roze vlek. De vlek verschijnt meestal na enkele dagen tot twee weken na de tekenbeet, maar dat kan ook pas na 3 maanden zijn. Het is dus belangrijk de plek van de tekenbeet een aantal maanden goed in de gaten te houden. De vlek wordt binnen een paar dagen een grotere ring. Zo’n ring is typerend voor de ziekte van Lyme. Uiteindelijk verdwijnt de ring vanzelf. Dit hoeft niet te betekenen dat de bacterie weg is. De bacterie kan in het lichaam aanwezig blijven en later schade aanrichten. Soms kunnen mensen besmet raken met de bacterie zonder dat ze een rode ring hebben gezien.

Eenmaal in het lichaam, richt de bacterie zich vooral op zenuwweefsel, gewrichten, de huid en het hart. De klachten die daaruit voort kunnen komen zijn in eerste instantie griepachtige klachten of soms opzwelling van oorlel of tepel. Deze klachten komen meestal binnen 3 maanden.

Als de ziekte niet opgemerkt wordt kan het overgaan naar een volgende fase. Dan kunnen neurologische, gewrichts-, huid- of hartklachten ontstaan. Er wordt dan gesproken over late Lymeziekte. Welke klachten iemand krijgt verschilt per persoon. Aandoeningen aan de zenuwen komen het meest voor. Dit kan zenuwpijn of zenuwuitval op verschillende plaatsen in het lijf tot gevolg hebben. Voorbeelden zijn verlamming van de gezichtsspieren of pijn en krachtsvermindering aan een arm of been. Ook kunnen mensen gewrichtsklachten, huidaandoeningen of hartritmestoornissen krijgen.

De ziekte van Lyme is te behandelen met antibiotica. Hoe eerder de ziekte wordt opgemerkt hoe beter de behandeling zal aanslaan. In een laat stadium kunnen mensen klachten houden na behandeling. Dit kan ook het geval zijn als de Borrelia bacterie niet meer aanwezig is. Dit noemt men ook wel het post-Lymeziektesyndroom.

Hoe krijg je de ziekte van Lyme?

Teken kunnen de ziekte van Lyme overdragen als ze zelf besmet zijn met de Borrelia bacterie. Als de teek zich vol zuigt met bloed, kunnen lymebacteriën via het speeksel van de teek in zijn gastheer komen. De teek draagt de bacterie niet meteen over nadat hij zich vastbijt. Hoe eerder de teek wordt verwijderd, hoe kleiner de kans dat de bacterie wordt overgebracht. Als de bacterie wel in uw lichaam komt, kunt u de ziekte van Lyme krijgen. De meeste mensen worden niet ziek na een tekenbeet. De kans op de ziekte van Lyme na een tekenbeet wordt geschat op 1-3%. Als de teek binnen 24 uur op de goede manier verwijderd wordt, is de kans op de ziekte van Lyme nog kleiner, maar niet onmogelijk.

Wanneer moet ik naar de huisarts?

Als u een rode ring of vlek op uw huid (erythema migrans) heeft gevonden en die ring of vlek in enkele dagen groter wordt, moet u naar de huisarts. Dit geldt ook als u na een tekenbeet andere klachten krijgt die kunnen duiden op de ziekte van Lyme. Geef bij de huisarts altijd aan dat u door een teek bent gebeten en wanneer dit is gebeurd. Hebt u de teek na meer dan 24 uur verwijderd? Dan kunt u contact opnemen met de huisarts om te bespreken of behandeling nodig is.

Wat betekent een klein rood plekje na een tekenbeet op mijn huid?

Een klein rood plekje op de plaats van de tekenbeet is een normale huidirritatie. Wordt dat plekje niet groter en verdwijnt het binnen enkele dagen weer, dan is de kans zeer klein dat het plekje een symptoom is van de ziekte van Lyme. Wordt de plek groter en ringvormig, ga dan naar de huisarts.

Kun je immuun worden voor de ziekte van Lyme?

Nee, elke nieuwe tekenbeet vormt een nieuwe kans op besmetting.

Bestaat er een vaccin tegen de ziekte van Lyme?

Nee, er is momenteel geen vaccin beschikbaar tegen de ziekte van Lyme. Er zijn ook andere ziekten die door teken overgedragen kunnen worden. Tegen FSME (ook wel TBE genoemd) is wel een vaccin beschikbaar. In Nederland is nog nooit iemand door een teek besmet geraakt met FSME/TBE.

Maakt het verschil of de teek veel of weinig bloed heeft gezogen?

Een teek die veel bloed heeft gezogen, zit al enige tijd in de huid. Hoe langer een besmette teek in de huid vastzit, hoe groter de kans is dat hij de Borrelia bacterie overbrengt. Na 72 uur wordt de kans dat een besmette teek door zijn beet de besmetting overbrengt, op bijna 100% geschat. Overigens leidt besmetting zeker niet altijd tot de ziekte van Lyme. En niet alle teken dragen de Borrelia bacterie bij zich.

Kun je de ziekte van Lyme hebben zonder dat je een erythema migrans hebt gezien?

Ja. Niet alle mensen die de ziekte van Lyme hebben, hebben eerst een rode ring (erythema migrans) gezien.

Hoe wordt de ziekte van Lyme behandeld?

Als u klachten heeft die kunnen passen bij (een vroeg stadium van) de ziekte van Lyme (rode kring of uitslag op de huid of bijvoorbeeld griepachtige klachten) kunt u worden behandeld met antibiotica. Hierdoor kunnen de aanwezige klachten worden verholpen en complicaties van Lyme op lange termijn veelal worden voorkomen. Eventuele ontstane schade aan de gewrichten en het zenuwstelsel herstelt niet altijd volledig.

Ook in een later stadium zal de arts met antibiotica behandelen. Afhankelijk van de symptomen is volledig herstel in dit stadium niet altijd mogelijk. Als de antibiotica goed hebben gewerkt en de bacterie niet meer aanwezig is kunnen sommige mensen klachten houden. Dit noemt men ook wel het post-Lymeziekte syndroom. In een enkel geval werken de gebruikelijke antibiotica onvoldoende. Dan zijn andere antibiotica nodig. Er wordt dan gesproken over persisterende Lymeziekte.

Wie loopt extra risico om besmet te raken?

Iedereen kan via een tekenbeet besmet raken met de lymebacterie en de ziekte van Lyme krijgen. Mensen die voor hun werk veel in het groen zijn zoals boswachters of hoveniers en militairen, lopen meer risico op tekenbeten. Er zijn arbo-richtlijnen die aangeven hoe werknemers zich kunnen beschermen tegen tekenbeten. Andere groepen die meer kans hebben op een tekenbeet zijn mensen die veel recreëren in het groen (zoals wandelaars en kampeerders) en kinderen (door buitenspelen).

Zijn kinderen extra kwetsbaar?

Kinderen spelen vaak in het groen en gaan bij wandelingen makkelijk van de paden af. Daardoor lopen ze een grotere kans op een tekenbeet. Bij kinderen komen tekenbeten ook vaak voor achter de oren en rond de haargrens in de nek. Controleer bij kinderen goed op die plaatsen.

Kan de ziekte van Lyme ook een beroepsziekte zijn?

Ja, dat kan als de ziekte tijdens het werk opgelopen is. Die kans is aanwezig als u tijdens uw werk vaak in een tekenrijke omgeving verblijft en daar gebeten wordt, of als u intensief contact heeft met dieren die teken bij zich kunnen dragen. Als u in het groen werkt zorgt de werkgever voor informatie en voor beschermende maatregelen. U moet zich als werknemer aan de voorgeschreven regels houden en de gegeven beschermingsmiddelen ook gebruiken. Meer informatie vindt u op www.beroepsziekten.nl en www.kiza.nl.

Hoe verklein ik de kans op de ziekte van Lyme?

Het is verstandig om nadat u in het groen bent geweest uw lichaam en dat van kinderen of anderen goed te controleren op teken. Kijk vooral op warme plekken, zoals oksels, liezen, bilnaad, knieholten en onder de randen van het ondergoed. Teken kunnen zich ook – vooral bij kinderen – op het hoofd, achter de haargrens en achter de oren nestelen.

Tekenwerende kleding

Voor extra bescherming kun je ook tekenwerende kleren aantrekken wanneer je naar een gebied gaat waar veel teken zitten. Met name mensen die voor hun werk veel in het groen zijn, maken hier gebruik van. ROVINCE is een bedrijf dat gespecialiseerd is in tekenwerende kleding. Op hun website (www.rovince.nl) vind je hier meer informatie over.

Krijgt iedereen die besmet wordt met de Borrelia bacterie de ziekte van Lyme?

Nee, het menselijk lichaam kan de infectie bestrijden met het eigen afweermechanisme.

 

Wanneer is bloedonderzoek nodig?

Een rode ring op de plek waar recent een teek heeft gebeten (erythema migrans(?)), is geen reden om bloedonderzoek te doen; de huisarts zal dan meteen behandelen. De huisarts onderzoekt het bloed als hij of zij vermoedt dat gezondheidsklachten te maken hebben met de ziekte van Lyme. Dus bijvoorbeeld bij klachten zoals verlamming van de gezichtsspieren, heftige pijn aan een arm of been, dubbelzien, krachtsverlies in benen, pijnlijke gezwollen gewrichten of een neiging tot flauwvallen, terwijl er geen ringvormige uitslag is (geweest).

Wat is erythema migrans?

Het eerste signaal van de ziekte van Lyme is vaak een rode ringvormige uitslag rond de plaats van de tekenbeet, die geleidelijk aan groter wordt. ‘Erythema migrans’ is de medische naam voor deze rode ring die er soms ook meer uit ziet als een blauwachtige of roze vlek.

Klik hier voor foto's van verschillende verschijningsvormen van erythema migrans.

 


De ziekte van Lyme in Nederland

Huisartsen hebben in 2009 bij circa 22.000 mensen in Nederland een rode ringvormige uitslag op de huid (erythema migrans(?)) vastgesteld, het eerste teken van de ziekte van Lyme. Dat aantal is 5.000 meer dan in 2005. Daarmee wordt de stijgende trend sinds 1994 voortgezet. Dit blijkt uit een landelijk onderzoek naar het vóórkomen van de ziekte van Lyme in de huisartsenpraktijk uitgevoerd door het Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM.

In het voor- en najaar zijn teken het meest actief. Van alle mensen die in Nederland door een teek worden gebeten, wordt de kans 1:70 (1,4%) geschat dat de ziekte van Lyme ontstaat.

 

In de kaart op de homepage onder "Lyme in Nederland" is weergegeven hoeveel mensen met een rode ring op de huid door de huisarts zijn gezien. Een rode ring op de huid is een bewijs van de ziekte van Lyme, maar in ongeveer 15% van alle gevallen van de ziekte van Lyme verschijnt er geen rode ring op de huid.

 

Hieronder is vanaf 1994 aangegeven hoeveel mensen met een rode ring op de huid door de huisarts zijn gezien gemiddeld over heel Nederland:

-1994:   39  per  100.000 inwoners

-2001:   74 per 100.000 inwoners

-2005: 104 per 100.000 inwoners

-2009: 134 per 100.000 inwoners

 

Klik hier voor meer informatie.